Helgarpósturinn - 18.02.1988, Síða 17

vegsfyrirtækin Sjólastödin og Hval-
eyri, sem hvor tveggja væru með út-
gerð og vinnslu á sínum snærum,
ákveðið að leggja allan afla sinn inn
á markaðinn og kaupa síðan aftur út
það sem þau þyrftu sjálf að nota.
Þetta lýsti vel hagkvæmni fiskmark-
aðanna.
Einar sagði að kaupendur aflans
væru bæði stórir og smáir. Þeir
kæmu víða að af Suðurnesjum og
Suðurlandi. Jafnvel væru kaupend-
urnir frá Snœfellsnesi og flyttu afl-
ann þangað á bílum.
Hann gagnrýndi útflutning á
gámafiski og sagði að með vinnslu
erlendis á íslenskum fiski væri ís-
lenskum hagsmunum unnið tjón.
Þessir aðilar ættu þess kost að
senda fiskinn á innlenda fiskmark-
aði og hann kvaðst sannfærður um
að til jafnaðar yfir árið fengist ekki
lægra verð fyrir fiskinn hér innan-
lands.
HRÆÐSLA Á
NORÐURLANDI
Það virðist hins vegar ekki ganga
eins vel hjá fiskmarkaði Norður-
lands, en þar er aðallega um fjar-
skiptamarkað að ræða. Markaðnum
hefur verið sýnd lítil athygli, jafnvel
af hluthöfum. Meginástæðan er lík-
lega sú að menn eru hræddir um að
missa aflann úr plássunum. Þetta er
vel skiljanlegt en einnig að nokkru
leyti skammsýni, vegna þess nýta
mætti aflann betur.
„Það hefur lengi verið áhugamál
sjómanna að koma á fót uppboðs-
mörkuðum hér á landi," sagði Oskar
Vigfússon, formaður Sjómanna-
sambands íslands, þegar HP innti
hann álits á starfsemi fiskmarkað-
anna. Hann sagði að markaðirnir
væru lífakkeri sjómanna til þess að
fá rétta verðmyndun á fiski og þeir
væru það eina sem gæti sýnt gang-
verð á fiski hverju sinni. Þeir gallar
sem einna helst var búist við að
yrðu á fiskmörkuðunum, þ.e. að
kaupendur byndust samningum um
að halda verðinu niðri, hefðu ekki
komið fram. Hann kvaðst vonast til
að þeir fengju að njóta sín í næstu
framtíð.
Kristján Ragnarson, formaður
Landssambands íslenskra útvegs-
manna, sagði að sér virtust markað-
irnir hér fyrir sunnan hafa verið að
eflast og þeir ættu framtíð fyrir sér.
Á suðvesturhorninu benti ýmislegt
til að þetta gæti verið frambúðar-
skipulag, með þeim fyrirvara þó að
ekki væri ljóst hvernig kerfið virk-
aði á almennilegri vetrarvertíð.
„Þessir markaðir eru í samkeppni
við ferskfiskútflutning og ættu að
geta dregið úr honum og bætt stöðu
vinnslunnar til að fá aukið hráefni
fyrir sanngjarnt verð," sagði Krist-
ján.
KOSTIR OG GALLAR
Rétt er að skoða nánar áhrif upp-
boðsmarkaðanna á sjávarútveginn
og velta þá sérstaklega fyrir sér
kostum þeirra og göllum.
Ljóst er að fiskmarkaðirnir hafa
áhrif til hækkunar á fiskverði. Á
mörkuðunum slást fleiri aðilar um
fiskinn. Áður fyrr var erfiðleikum
bundið að komast yfir fisk til
vinnslu nema að eiga bát sjálfur.
Þetta hefur breyst. Markaðirnir
opna mjöguleika fyrir smárekstur í
fiskvinnslu. Margir tiltölulega smáir
framleiðendur sem verka fiskinn í
dýrar sérpakkningar hafa komið
fram. Þeir geta greitt hærra verð og
hafa þannig sprengt fiskverðið upp.
Helstu rökin fyrir fiskmörkuðunum
liggja einmitt í því að þeir stuðla að
aukinni hagkvæmni í vinnslu og
✓
l
sérhæfingu innan sjávarútvegsins,
sem eykur gæði og um leið hækkar
það verð sem fæst fyrir afurðirnar
erlendis. Vinnslan er því í stakk búin
að greiða hærra verð til útgerðar-
innar. í raun er einungis verið að
tala um auknar gjaldeyristekjur.
Um svipað leyti og fiskmarkaðirn-
ir hófu starfsemi sína komu hags-
munaaðilar í sjávarútvegi sér saman
um að gefa fiskverð frjálst í tilrauna-
skyni. Þarna í millum var ekki beint
samhengi, þó menn hafi kannski
haft stofnun fiskmarkaða til hlið-
sjónar þegar þessi ákvörðun var
tekin. Að reynslutíma loknum sam-
þykkti aðalfundur LÍÚ að krefjast
þess að lágmarksverð yrði á ný
ákveðið af Verðlagsráði sjávarút-
vegsins. En hvers vegna?
„Rökin fyrir þessu voru
erfiðleikar manna í einstökum
byggðarlögum við að ná
samkomulagi um fiskverð. Mönnum
mislíkaði það návígi sem í því felst
að þurfa að ræða við sína
starfsmenn um þetta í stað þess að
þetta gerist á grundvelli heildar-
ákvarðana" sagði Kristján Ragnars-
son.
Þarna endurspeglast sú skoðun að
fiskmarkaðirnir hafi haft of mikil
áhrif á verðmyndun út um landið.
Vinnslan þar sé ekki í stakk búin til
að greiða sama verð og sérhæfðir
aðilar fyrir sunnan. Einnig verður
að hafa í huga að vinnslan og út-
gerðin eru á sömu hendi í 80% tilvika
og peningarnir einungis færðir úr
einum vasa í annan.
Að sögn Óskars Vigfússonar vildu
sjómenn hafa fiskverðið frjálst
áfram. I viðskiptum útgerðar og
vinnslu, sem oftast væru sömu aðil-
arnir, tíðkuðust undirborðsgreiðslur
sem ekki kæmu til skipta. „Það er
oft talað um byggðastefnu og
valddreifingu en þetta mikla vald til
ákvörðunar fiskverðs vildu menn út
um landið ekki fá til sín," sagði
Óskar.
Velta má því upp hvort fiskmark-
aðirnir hér fyrir sunnan dragi ekki
til sín afla frá afskekktum sjávar-
plássum úti á landi og valdi þannig
röskun á byggð í landinu. Eins og
staðan er í dag er þetta vafasamt.
Aflinn er að langmestu leyti unninn
í byggðarlögunum og lítið hefur ver-
ið sent suður. Þá er líka helst um að
ræða umframafla sem ekki hafa ver-
ið tök á að vinna í plássunum vegna
þess hve mikið hefur borist á land.
Verulegt magn er flutt utan í gám-
um og er það meira áhyggjuefni.
Það hefur verið gagnrýnt að fisk-
urinn er ekki flokkaður eftir gæðum
á fiskmörkuðunum heldur boðinn
allur upp í einum flokki. Margir telja
þetta galla númer eitt á mörkuðun-
um í dag. Einar Sveinsson sagði um
þetta að gæðaflokkun væri umdeil-
anleg. Kaupandinn sem virðir fyrir
sér fiskinn framkvæmir ákveðið
gæðamat og það væri raunverulega
besta gæðamatið.
FRAMHALDIÐ
Von er að menn velti fyrir sér
framtíðinni. Menn virðast nokkuð
sammála um að erfitt sé að spá um
hvernig málin muni þróast. Að-
spurður sagði Einar Sveinsson að
málið væri alfarið í höndum útgerð-
armanna, þeir hefðu svo til einka-
rétt á þeirri auðlind sem fiskurinn
væri. Úm markaði fyrir byggðarlög
sem eru erfið yfirferðar, t.d. Aust-
firði, sagðist hann telja möguieik-
ana felast í fullkomnum fjarskipta-
mörkuðum þar sem aflinn væri boð-
inn upp gegnum tölvunet, en þetta
krefðist nánari tæknilegrar útfærslu
en nú væri.
áttina
r
HEMLAHLUTIRI
JAPANSKÁ
• „Original" hemlahlutir í alla
japanska bíla.
• Innfluttir beint frá Japan.
• Einstaklega hagstætt verð.
®] Stilling
Skeifunni 11,108 Reykjavík
Símar 31340 & 689340
<
W
£
Cá
K

rtrabv0
«a)P

ma eag'00
' w\á séf 'aí
-gSSS^SSKö**
SUí^1^ •• -tA o\n\öK
e'n
V50
VfSA