Morgunblaðið - 21.08.1964, Blaðsíða 13

Fðstudagur 21. ágúst 1964
MORGUNBLAÐIÐ
13
^nilllllllllllllllltllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllilllllllllllllllllllllllllllllllllillll lllllllllll!lllill!lllllllllll!llllllllllllll!llllllllllllllllllllllllllllll!llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilll!llllll!llllilllllllllllllllllllllllllll|llllll!llllllllllllllllllllllllli<llllllil!lllllllllllllllllllllllllllllllini
1 SUMAR hafa starfsmenn
danska þjóðminjasafnsins unn
ið að uppgreftri í kirkjugarð-
inum við Þjóðhildarkirkju í
Brattahlíð í Eiríksfirði, þar
sem talið er, að liggi hein
Eiríks rauða, Þjóðhildar konu
hans, sem lét reisa þar fyrstu
kirkjuna, og sona þeirra, Leifs
heþpna og Þorsteins. Margt at
hyglisverðra menja hefur
fundizt við uppgröftinn, sem
hefur mikla vísindalega þýð-
ingu.
S.I. þriðjudag birtist í Berl-
ingske Aftenavis grein eftir
Xage Christiansen um upp-
gröftinn í Brattahlíð, og fer
hún hér á eftir í lauslegri
þýðingu og nokkuð stytt:
Uppgröfturinn, sem !>jóð-
minjasafnið hefur gengizt fyr- Kústir þriðju og síðustu kirkju norrænna manna í Brattahlið við Eiríksfjörð.
Athygiisveröir fundir í
kirkjugarðinum í Brattahlíð
i Fundin bein Eiríks rauða, Þjóðhildar og sona
| þeirra, Leifs heppna og Þorsteins
Balslev Jörgensen, yfirlæknir (með hauskúpuna),. og Knud
Krogh, arkitekt atliuga beinaleifarnar.
3 ir í fyrsta kirkjugarði nor-
3 rænna manna á Qrænlandi —
3 umhverfis torfkirkjuna litlu,
S sem Þjóðhildur,. kona Eiríks
= rauða, lét reisa — hefur borið
H hinn mikilvægasta og víðtæk-
= asta árangur.
Það er næsta furðulegt, að
= standa við beinagrindur Ei-
= ríks rauða, Þjóðhildar, Leifs
S heppna og Þorsteins bróður
S hans, sem grafnar hafa verið
= upp og hreinsaðar. Og meðal
= hinna síðustu mikilvægu
3 funda eru einnig skartgripir,
3 tveir glerhringir, — e.t.v.
3 eyrnahringir — sem fundust
3 í gröf konu einnar. Er það í
= fyrsta sinn, sem óyggjandi
= hafa fundizt skartgripir í gröf
= kristinna manna. Til þessa
hafa menn yfirleitt gert ráð
fyrir því, þar sem sk^rtgripir
hafa fundizt í gröfum, gð um
heiðinna manna grafir væri -
að ræða — eða frá þeim tirna,
er trúarskiptin voru að ganga
yfir. En þessir skartgripir lágu
óumdeilanlega í vígðum kristn
um grafreit, rétt hjá kirkj-
unni.
Glerhringirnir eru ekki jafn
stórir. Þegar Knud Krogh
safnvörður hafði hreinsað þá
kom í Ijós mjög fíhgerð skreyt
ing þeirra, dökkrauð innlögð
glerrönd. Eru skartgripirnir
taldir af rómverskum upp-
runa.
Annað, sem mjög hefur kom
ið á óvart, var að finna dýra-
bein í einni gröfinni. Höfðu
menn einnig talið slíkt til-
heyra hinum heiðna sið. Hugs
anlega kann þar að hafa legið
maður, er fyrst hafði verið
grafinn að heiðnum sið en síð
an hafi jarðneskar leifar hans
verið fluttar í vígðan reit —-
og þá hafi verið tekin með
öll bein, er.lágu í haug hans.
Allt bíður þetta frekari rann-
sóknar.
Þeir, sem legið hafa í þess-
um kirkjugarði eru af fyrstu
kynslóð norrænna manna á
Grænlandi — fólkið, sem frá
er sagt í fornsögunum, — þeir,
sem hættu lífi og eignum til
þess að ryðja nýjar brautir
og urðu ekki aðeins norrænir
landnemar í Grænlandi held-
ur og forvígismenn sauðfjár-
ræktar þar. .
Kirkjugarðurinn liggur und
ir fjallshlíð við Eiríksfjörð og
þar eru grafnar u.þ.b. husdrað
manneskjur. Staðurinn er und
urfagur. ísjakar sigla enn sem
fyrr á firðinum og áin, þar
sem menn sóttu sér og dýtum
sínum vatn og vökvuðu akra
sína, rennur enn um gilið í
fjallinu. Og af og til má heyra
hróp svartra hrafnanna, sem
þarna hafa sennilega hnitað
hringa öldum saman, allt frá
dögum heiðni. Til nýja tímans
heyra aðeins íbúðarhúsin og
kirkjan, — með skólastofu í
öðrum endanum — íslenzku
smáhestarnir, sem eru á beit
við árósinn og rauðmálaði vél
báturinn. Að öðru leyti hefur
tíminn staðið í stað. Hann hef
ur aðeins fellt veggi hýbýla
víkinganná.
í þessum einum elzta varð-
.veitta kirkjugarði Norður-
landa hafa nær allar grafirn-
ar verið opnaðar og menjun-
um úr hverri gröf vel skipað
niður. Krogh, þjóðminjavörð-
ur, sem er arkitekt og Dr.
Jörgen Balslev Jörgensen, yfir
læknir og mannfræðingur,
hafa rannsakað hvern hlut
fyrir sig. Fyrr í sumar unnu
þeir saman að rannsókn á
beinagrindum, er fundust í
kirkjugarði í Trans á vestur-
strönd Jótlands. Yfirlæknirinn
notaði sumarleyfi sitt til dval-
arinnar á Grænlandi til þess
að geta tekið þátt í uppgreft-
inum, sem hefur mikla vísinda
lega þýðingu. Uppgröftur
þessi er einstakur í sinni röð,
því að fullvíst er, að hér er
um fyrstu kynslóð norrænna
manna að ræða. Um það bil
hálfri öld síðar var tekinn í
notkun annar kirkjugarður.
Þarna gefast möguleikar á að
kanna líkamsbyggingu víking
anna ,hæð þeirra og heilbrigð
isástand, aldur þeirra o.s.frv.
Og að sjálfsögðu leita menn
af miklum áhuga og spenningi
eftir jarðneskum leifum aðal
persónanna í hinum drama-
tísku fornsögum.
Pakkað hefur vérið niður á-
gætu úrvali af hauskúpum og
beinum, sem flytja á til frek-
ari rannsóknar til Kaupmanna
hafnar. Það, sem þá er eftir,
verður látið liggja kyrrt í gröf
unum, sem jafnóðum er lokað.
Þótt Þjóðhildarkirkja væri
ekki stór, aðeins 7—8 fermetr
ar að gólffleti, hefur hún verið
aðalkirkja fyrstu norrænu íbú
anna við Eiríksfjörð. Fljótt
hefur hún orðið of lítil — og
auk þess ekki staðizt timans
tönn. Sennilega hefur það ver
ið af tillitssemi við bónda
sinn, Eirík rauða, sem Þjóð-
hildur lét reisa fyrstu kirkj- 3
una nokkur hundruð rrietra 3
frá bænum í Brattahlíð. Nýja 3
kirkjan var reist hjá bænum 3
en gamla kirkjugarðium ekki 3
raskað. 3
Áð sunnan, þar sem snýr að H
ánni, takmarkast kirkjugarð- =
urinn af brattri brekku, og að 3
vestan og norðan sjást greini- 3
legar leifar torfgatðs, sem ér -3
á aldur við kirkjuna. Það er 3
athyglisvert, að við greftrun 3
hefur gröfin verið tekin 3
styttri en sá var, er grafa átti. =
Neðst hefur svo verið grafið 3
út í moldarvegginn, þar til 3
hæfði líkinu. Jarðvegurinn 3
hefur þá verið mjög blandað- 3
ur sjávarmöl og hefur það tor 3
veldað gröftinn. Hefðu hinir 3
látnu verið lagðir í kistu hefði g
ekki verið hægt að fara þann 3
ig að. En að undantekinni 3
einni barnsgröf rétt hjá kirkj 3
unni, hafa engar kistuleifar ||
fundizt. Ekki mun þar hafa 3
komið fátækt til, heldur hef- 3
ur yfirleitt ekki tíðkast að 3
.nota kistur.
Hinum látnu hefur verið 3
komið fyrir þannig í gröfun- 3
um, að höfuðið sneri í austur 3
og handleggir voru beinir með 3.
hliðunum — alveg eins og í 5
gröfunum í Trans. En þar sem 3
loftið á greiðari leið um hinn 3
steiniblandna jarðveg í Bratta 3
hlíð, eru beinagrindurnar ekki g
eins heillegar og í Trans.
Það vekur mikla athvgli við 3
staddra, þegar Krogh kemur =
frá einni nýopnaðri gröfinni ^
og sýnir Jörgensen iDrot af §
neðri kjálka. Sést þar innan 3
á kjálkanum greinilegur hnúð 3
ur, sem líkist helzt rispuðum 3
steini. Slíka hnúða hafa menn 3
séð hjá Grænlendingum Og j|
rakið þá til fæðu, er erfitt var 3
að tyggja. Kemur nú í Ijós, 3
að þetta hefur komið fram 3
hjá norrænum mönnum, þeg- 3
ar áður en þeir höfðu dvalizt 3
mjög lengi í Grænlandi. 3
í einni gröfinni finnast bein 3
af tveim manneskjum, karli 3
og konu. Er hugsanlegt, að =
stoku sinnum hafi menn verið 3
grafnir í heimahúsum, en leif- 3
arnar síðan fluttar í kirkju- 3
garðinn.
Þá kemur ekki svo lítið á 3
óvart, er ein gröfin er opnuð, |j
að þar eru fimmtán beina- 3
grindur. Hvert bein er skráð 3
og skoðað jafnóðum og það er 3
tekið upp, en öll verða þau =
Framhald á bls. 17.

Tllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllillllllllilllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllliiiiuiimju