Morgunblaðið - 23.07.1965, Blaðsíða 13

Fostudagur 23. JflH W65
MORGUNBLAÐID
13
A3 undanförnu hefur mikið
gengið á í Grikklandi. Eins og
kunnug-t er leysti Konstantin,
konungur landsins, forsætisráð
herrann Papandreo frá störf-
um í fyrriviku og fól öðrum
stjórnmálamanni, Athanasiades
Novas að mynda nýja stjórn.
J>etta hefur valdið mikilli ólgu
í landinu. S.1. mánudag kann-
aði Papandreo fylgi sitt á afar-
fjölmennum útifundi í Aþenu
og sýndi fundurinn, að vinsæid
ir Papandreos standa mjög föst-
um fótum á meðal grísku þjóð-
arinnar. Á hinn bóginn hefur
aðstaða hins nýja forsætisráð-
herra og konungsins styrkzt
mjög hina síðustu daga, með því
að svo virðist, sem tekizt hafi
að mynda nýja stjórn með þing
meirihluta að baki sér.
Hér er á ferðinni einhver
erfiðasta stjórnmáladeila, sem
upp hefur komið í Grikklandi,
allt frá dögum borgarastyrjald-
arinnar gegn kommúnistum,
sem geisaði í Grikklandi eftir
síðustu heimsstyrjöld. Er hætt
við, að þessi deila hafi rekið
Grísku konungshjónin, Anna Maria og Konstantin.
skipaður forsætisráðherra í sL
viku.
Hinn nýi fórsætisráðherra er
auðugur maður, sem jafnan
gengur vel búinn og hann á
glæsilega íbúð í Aþenu. Hann
kýs samt miklu fremur að taka
á móti vinum sem diplómatísk
um gestum á heimili fjölskyldu
sinnar í Naupaktos, þar sem
hann fæddist 1893.
í>etta hús, sem hafði að
geyma mjög dýrmætt bókasafn
og handrit, var brent af upp
reisnarmönnum kommúnista
1944, en síðan byggt aftur.
Þetta skildi eftir djúp sár- í
huga Novas, sem jafnan hefur
verið mikill andstæðingur
kommúnista. Til þess a'ð ná sér
eftir þetta áfall dvaldist hann
í mörg ár í Róm, sem hann álít
ur vera sitt annað heimili.
Fyrir heimstyrjöldina síðari
heimsótti hann oft ftalíu. Á
meðan að á einni þessara ferða
stóð, kynntist hann Maríu
Voulgaris, dóttur auðugs gim-
steinakaupmanns. Þau gengu í
hjónaband 1935 og eru barn-
laus.
Hvaö er að gerast í Grikklandi?
Riöar konungsdæmið þar til falls?
skarpan fleyg miHi konungs-
inna og þeirra, sem vilja kon-
ungsdæmið feigt í Grikklandi.
Uppruna þeirrar stjórnmála-
deilu, sem nú er komin upp,
má rekja til uppljóstrunar, sem
gerð var í maí síðastliðnum um
hreyfingu, sem nefnist „Aspida“
sem þýðir skjöldur. Hreyfing
þessi var stofnuð af vinstri sinn
úðum liðsforingjum og í henni
var m.a. hinn 47 ára gamili
Andreas sonur Papandreos.
Uppljóstrunin um þessa hreyf-
ingu vakti ótta um, að vinstri
sinnuð öfl væru að gagnsýra
herinn, sem til þessa hefur jafn
an verið talinn hægri sinnaður,
og þannig helzta vörnin gegn
hinum kommúnisku öflum
iandsins. Papandreo hinsvegar
sem hafði meiri áhyggjur vegna
hægri aflanna, er gæti orðið
stjórn hans hættulegri en
vinstri sinnar, fyrirskipaði
hreinsun innan hinna „óilýð-
ræðislegu og fasísku afla“ í
hernum. Varnarmálaráðherr-
ann í ríkisstjórn hans, Pedros
Garoufalías náinn trúnaðar-
ma’ður konungsins neitaði aftur
á móti að samþykkja þetta.
Hann óttaðist, að slík hreinsun
yrði undanfari þess, að komrn-
únistar yrðu allsráðandi í hern-
um.
Papandreo krafðist þess þó,
*ð Garoufalías segði af sér, en
varnarmálaráðherrann sýndi
eon einu sinni andstöðu gegn
honum. „Ég hef ekki í hyggju
að segja af mér“, sag’ði hann.
„Enginn getur breytt hinni
pólítísku skoðun minni og ein-
ungis konungurinn getur neytt
mig til þess að hverfa úr ríkis-
*tjórninni“.
Papandreo lét þegar úbbúa
tilskipun um að víkja Garoufa-
Mas úr em-bætti og aflhenti hana
konungi til undirskriftar. Kon-
standín kvaðst vera reiðuibúinn
til að staðfesta tilskipunina, en
aðeins með því skilyrði, að
Papandreo tæki ekki sjálfur við
stö’öu varnarmólaráðherrans,
en það hafði hinn síðarnefndi í
hyggju. Meira þurfti ekki til
Iþess að vekja upp tilfinningar
í Papandreo fjandsamlegar
konungsd-æminu. „Þér krefjist“,
skrifaði hann konungi, „réttar-
ins til þess að ákveða hver sé
varnarmálaráðherra, en slíkt
er andstætt stjórnarfyrirkomu
lagi okkar. Þjóðin stjórnar fyrir
konungurinn er náðgefandi, en
tilstilli hinnar löglegu stjórnar,
þaó er ríkisstjórnin, sem ték-
ur ákvarðanirnar“. Að svo
búnu tók Papandreo sína á-
kvör’ðun. Hann ætlaði að segja
af sér, og neyða Konstantín til
þess að láta kosningar fara
fram, sem myndu í reynd verða
þjóðaratkvæði um, hver væru
völd konungsins.
En Konstantín kom með sinn
eigin móbleik. Innan klukku-
stundar eftir að Papandreo
hafði lýst því yfir, að hann
hefði í hyg-gju að segja af sér,
tilnefndi konungurinn nýjan
forsætisráðherra úr flokki
Papandreos svo að hann gat
haldið því fram, a’ð kosningar
væri ekki þörf. Sá, sem fyrir
valinu varð, var George At-
hanasiades Novas.
Þetta varð auðvitað til þess
'að Papandreo varð æfur og
sakaði konung um, að liann
hefði tekið í sínar hen-dur völd-
in í landinu.
„Ég sagði, að ég myndi segja
af mér á morgun, á morgun“
á hann a’ð hafa hrópað. Síðan
skírskotaði hann til þjóðarinn-
ar um að mótmæla á friðsam-
legan hátt „þessari ríkisstjórn
svikara og hinni fáránlegu
valdatökú*. Papandreo lýsti því
yfir, „að stjórnarskráin hefði
verið brotin. Ný barátta er haf
in og við munum brótt hafa
völdin í okkar hendi að nýju“.
Þessi barátta byrjaði næstum
undir eins, þegar lögreglan í
Aþenu varpaði táragassprengj
um til þess að dreifa hópum
sfcúdentá úr röðum fylgismanna
Papandreos, sem fóru í mót-
mælagöngu. Siðan hefur verið
Mtið lát á mótmælaaðgerðum
og sl. mánudag kannaði
Papandreo fyl-gi sitt, sem að
framan greinir, á afar fjölmenn
um útifundi í Aþenu, þar sem
Ljóst var, að fylgi hans er mjög
mikið. Ennfremur var það ljóst
að gríska þjóðin rambar jafnvel
á barmi borgarastyrjaldar á
meðan að ekki verður komizt
að samkomulagi við Papandreo
og fylgismenn hans.
★
Hinum nýja forsætisráðherra
George Afchanasíadls Novas, er
lýst sem hæglátum, menntuð-
um yfirstéttarmanni, sem er
jafn þekktur fyrir skáldskap
sinn sem feril sinn sem stjórn-
miálamaður, en þar hefur hann
náð hæst, er hann var skipaður
forsætisrá'ðherra í s>l. yiku. Þá
hefur honum ennfremur verið
lýst sem svo, að í hjarta sínu
vœri hann samt óspil'ltur sveita
maður, sem kynni bezt við sig
meðal hinna hrjúfu fjalla við
Naupaktos, lítinn hafnarbæ við
Kórintuflóa, þar sem hann var
fæddur og hið upprunalega
heimili hans stóð.
í Naupaktos hóf Novas stjórn
málaferil sinn, en hann var þar
kjörinn þingmaður 1926. Hann
hafði þá í nokkur ár starfað
sem lögfræðingur og bláðamað
ur eftir að hann hafði lokið
námi við h-áskólann í Aþenu.
Á meðan allt lék í lyndi,
Konstantin konungur, Novas og
Papandreo.
Síðan hefur Novas átt sæti í
grísku ríkisstjórninni nær ó-
slitið, og setið í 6 ráðherraem-
bættum, unz hann var kjörinn
forseti gríska þingsins á sl. ári,
er Papandreo var forsætisráð-
herra.
Á sama tíma og Novas náði
lengra á hinum pólitíska ferli
sínum, lagði hann einnig af
kappi stund á skó'ldskap. Hann
var fyrir skömmu kjörinn for-
seti lista'háskólans í Aþenu, og
skáldskapur sem gefinn hefur
verið út eftir hann, bæ’ði laust
mál og bundið, nemur 10 bind
um.
„Ég hef verið svo önnum kaf-
inn við stjórnmál, að ég hef að
eins gefið út brot af því, sem
ég á í handriti", er haft eftir
honum, og á meðal nýrri kvæða
hans er kvæði, sem hann orti í
tilefni þess, er hin danska prins
essa Anna María og Konstantín
konungur voru gefin saman á
sl. hausti. Kvæðið lýsir ánægju
skálidsins og grísku þjóðarinn-
ar me'ð hina norrænu brúði, svo
og von um, að hún megi verða
konunginum og þjóðinni til
hgmingju.
Ekki er að efa, að tilfinningar
skáldsins, sem nú er orðinn for
sætisráðherra, eru sannar.
Novas er í nánum persónuleg-
um tengslum við konungsfjöl-
skylduna, og þessi tengsl hans
ásamt alkunnri hollustu gagn-
vart því, sem Grikkir nefna
„konungsbundið lýðræði“ er
me'ðal þeirra ástæðna, sem
nefndar voru, er hinn 72 ára
ga-rnli stjórnmálamaður var
— Framfarir
Framhald af bls. 8
reýnzt árangursrík á ýmsum
sviðum á síðastliðnum áratug og
aukið áhrifamátt Norðurlanda á
alþjóðlegum vettvangi. Sagðist
hann vænta mikils árangurs af
þessu móti, þar sem margt væri
sameiginlegt með skólamálum
allra Norðurlandaþjóðanna.
Að loknum þjóðsöng Finna
flutti menntamálaráðherra Nor-
egs, Helge Sivertsen ávarp.
Sagði hann það ánægjulegt að
vera kominn til íslands á skóla-
mótið, því að íslendingar hefðu
sýnt mikinn áhuga á samstarfi
Norðurlandanna á mjög mikil-
vægu sviði, þ.e.a.s. á sviði
kennslu- og menningarmála. Það
væri augljóst, að íslendingar ósk
uðu samstarfs við frændþjóðirn-
ar og fjarlægðir kæmu ekki leng
ur í veg fyrir að samvinna Norð-
urlanda gæti enn styrkzt. Menn-
ingararfur íslendinga, sem þeir
hefðu svo vel varðveitt, og jafn-
framt nútíma íslenzk menning,
væru öllum Norðurlandaþjóðum
til mikils gagns.
Á eftir ræðu Helge Sivertsen
var leikinn þjóðsöngur Norð-
manna, en síðan tók til máls
Sven Moberg, ráðuneytisstjóri í
sænska menntamálaráðuneytinu.
Sagði hann, að miklar breyting-
ar hefðu orðið í skólamálum í
Svíþjóð frá því að síðasta nor-
ræna skólamóti var haldið fyrir
fjórum árum. Svokallaðir „grunn
skólar“ hefðu tekið til starfa fyr-
ir börn á ald- 7■—16 ára, þar
sem saman . gnýt kennsla
og skólauppe^. ldi hann, að
umræður ættu eítir að verða
miklar um þetta kerfi á skóla-
mótinu og kvað það Svíum mikið
áhugaefni að fá að kynnast skoð
uaum hinna þjóðanna í þessum
★
Ekkért er unnt að segja fyrir
um að svo stöddu, hverjar verða
lyktir þessarar deilu. Stuðnings
menn Papandreos halda áfram
mótmælaaðgerðum sínum, svo
að hriktir í innanlandsfriðnum
1 Grikklandi. Á hinn bóginn
hefur Novas tekizt að mynda
stjórn' sína og í henni eru m.a.
ýmsir ráðherrar úr stjórn Pap
andreos. Hefur hinn síðast-
nefndi eflaust beðið talsverðan
hnekki við þetta. Þá hefur það
orðið honuim til lítils stuðnings,
að greinilegt er, að kommúnist-
ar hafa haft sig mjög í frammi
við mótmælaaðgerðirnar. Lík-
legt er, að ástandið skýrist
mjög, er þingið, sem koma á
saman mjög bráðlega, tekur af-
stöðu til hinnar nýju ríkisstjórn
ar. Takist stjórninni að fá
traustsyfirlýsingu þingsins, en
líkur á því hafa nú aukizt
mjög, má telja, að stórnin verði
mun örugarri í sessi en hún er
nú.
efnum. Flutti hann íslendingum
og öðrum þátttakendum á mót-
inu beztu kveðjur sænska
menntamálaráðuneytisins. Var
síðan þjóðsöngur Svía leikinn.
Síðasta atriði dagskrárinnar í
Háskólabíóinu var einsöngur
Kristins Hallssonar óperusöngv-
ara. Söng hann norræn lög með
undirleik Árna Kristjánssonar,
píanóleikara. Lauk setningarat-
höfninni skömmu fyrir kl. 11.
Klukkan 11,15 hófst fundur að
nýju og flutti þá prófessor Matt-
hías Jónasson fyrirlestur um
skiptingu greindar í þjóðfélag-
inu og skólum. Var erindið aðal-
lega byggt á rannsóknum próf-
essorsins á greindarstigi 5000
íslenzkra einstaklinga á aldrin-
um 3—16 ára, eða 13,2% af öll-
um íslendingum á þessu aldurs-
skeiði (miðað við íbúatölu 1950).
Voru niðurstöðutölur miðaðar við
3702 einstaklinga á 16. aldursári
og reyndist meðalgreindarstig
þeirra vera 102,6. Var erindi
þetta byggt á niðurstöðum marg
þættra athugana, sem ekki er
kostur á að rekja hér nánar.
Þriðji fundurinn hófst.kl. 14,15
og flutti þá Helge Sivertsen er-
indi um menntun kennara við
barnaskóla.
Klukkan 15 hófst svo þriðji
fundurinn og var rætt um breyt
ingar í skólamálum á Norður-
löndum. Af íslands hálfu talaði
Helgi Elíasson fræðslumálastjóri.
Klukkan rúmlega fjögur
drukku svo þátttakendur í skóla
mófcinu síðdegiskaffi í Hagaskóla
og Melaskóla í boði borgarstjórn
ar Reykjavíkur.
í dag hefst fimmti fundur
skólamótsins kl. 9 f.h. í Háskóla
bíóinu og fjallar hann um breyv-
ingar á valdsviði kennara i skól-
um.