Morgunblaðið - 16.08.1974, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. AGUST 1974
Utgefandi hf. Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10 1 00.
Auglýsingar Aðalstræti 6, simi 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 35,00 kr. eintakið
bandalagið og Samtök
frjálslyndra og vinstri
manna. Alþýðubandalagið
hélt hins vegar fast í þá
stefnu, sem örugglega varð
undir í kosningunum og
ekki var meirihluti fyrir á
Alþingi.
Þrátt fyrir ótvíræð úrslit
kosninganna ætlaði Al-
þýðubandalagið að knýja
fram í stjórnarmyndunar-
viðræðum vinstri flokk-
anna kröfu um endanlegan
brottflutning varnarliðsins
og afnám landvarna. For-
Samstaða um varnarmál
Deilurnar um varn-
armálin undanfarin
þrjú ár hafa skipt þjóðinni
upp í stríðandi fylkingar og
um leið verið vatn á myllu
þeirra upplausnarafla í
þjóðfélaginu, sem með öllu
vilja rjúfa samstarf íslands
við vestrænar þjóðir. I al-
þingiskosningunum fyrr í
sumar kvað þjóðin upp
dóm í þessari þrætu, þar
sem meirihlutinn óskaði
eftir áframhaldandi land-
vörnum og samstarfi við
Bandaríkin í þeim efnum
eins og sakir standa. Þessi
úrslit lögðu grundvöll að
farsælli lausn þessa deilu-
efnis.
Formaður þingfloHks
framsóknarmanna ræðir í
forystugrein Tímans í gær
um afstöðu Framsóknar-
flokksins til varnarmál-
anna í viðræðum vinstri
flokkanna fjögurra um
hugsanlega stjórnarmynd-
un. Þar segir m.a.: „Fram-
sóknarflokkurinn reyndi
að finna meðalveg, sem var
byggður á þeirri stað-
reynd, að ekki var lengur
þingmeirihluti fyrir þeim
tillögum óbreyttum, sem
Einar Ágústsson lagði
fram í viðræðum við
Bandarikjamenn á síðast-
liðnum vetri.“
Þessi yfirlýsing gefur til
kynna, að Framsóknar-
flokkurinn hafi þegar i við-
ræðum við vinstri flokkana
tekið upp ábyrgari afstöðu
í varnarmálum en áður
var, í fullu samræmi við
niðurstöður alþingiskosn-
inganna. Áður hafði samn-
inganefnd Alþýðuflokksins
greint frá því, að samstaða
hefði verið með Alþýðu-
flokknum og fulltrúum
framsóknarmanna í við-
ræðunum við Alþýðu-
ystumenn Alþýðuflokksins
og Framsóknarflokksins
komu í veg fyrir, að af
þessu yrði. Áður en vinstri
stjórnin fráfarandi var
mynduð 1971 höfðu Al-
þýðuflokkurinn, Fram-
sóknarflokkurinn og Sjálf-
stæðisflokkurinn um langt
árabil haft samstöðu um
utanríkis- og varnarmál-
efni, þó að þá greindi á um
önnur málefni í stjórn og
stjórnarandstöðu. Þessi
samstaða flokkanna
tryggði trausta og ábyrga
utanríkisstefnu. Yfirlýsing
formanns þingflokks
Framsóknarflokksins í
Tímanum I gær bendir ein-
dregið til þess, að nú sé á
ný grundvöllur fyrir
áframhaldandi samstarfi
flokkanna þriggja í þessum
efnum.
Vissulega væru það
ánægjuleg tíðindi ef takast
mætti að setja niður þær
deilur, sem risið hafa um
varnarsamstarfið við
Bandaríkin, í samræmi við
skýran vilja meirihluta
þjóðarinnar í alþingiskosn-
ingunum. Athyglisvert er,
að Framsóknarflokkurinn
virðist hafa tekið þessa af-
stöðu áður en hann hóf við-
ræður við Sjálfstæðisflokk-
inn um stjórnarmyndun.
Það bendir til þess, að
forystumenn hans vilji
heilshugar vinna að sam-
starfi lýðræðisflokkanna í
utanríkis- og varnarmál-
um.
Ofriður Grikkja og Tyrkja
Ofriður Grikkja og
Tyrkja vegna Kýpur
hefur sett blett á varnar-
samstarf Atlantshafs-
bandalagsríkjanna. Gríska
stjórnin hefur tilkynnt, að
hún hafi hætt þátttöku í
hernaðarlegu varnarsam-
starfi Atlantshafsbanda-
lagsins, en muni halda
áfram stjórnmálasamstarf-
inu. Þá er Ijóst, að Tyrkir
telja, að þeir geti ekki átt
samleið með bandalagsríkj-
unum meðan núverandi
ástand helzt óbreytt. Deila
þessara tveggja bandalags-
ríkja er vissulega stjórn-
málalegt áfall fyrir
Atlantshafsbandalagið.
Engum dylst, að jafnframt
veikir þetta ófriðar- og
hættuástand varnir banda-
lagsríkjanna á þessu svæði,
þar sem tyrknesku sundin
eru siglingaleið Sovétríkj-
anna inn á Miðjarðarhaf.
Áður en deila Grikkja og
Tyrkja komst á svo alvar-
legt stig benti margt til
þess, að samstarfið innan
Atlantshafsbandalagsins
hefði styrkzt á nýjan leik.
Atlantshafssáttmálinn
benti til batnandi sam-
búðar við Bandaríkin og
lýðræðisþróunin í Portúgal
gaf vonir um, að sá svarti
blettur, sem einræðis- og
nýlendustjórnin þar hefur
verið á bandalaginu, væri
úr sögunni. Átökin á Kýp-
ur leiddu síðan til þess, að
herforingjastjórnin í
Grikklandi hrökklaðist frá
völdum og þar var á ný
mynduð borgaraleg stjórn.
Með hliðsjón af þessurn
aðstæðum er eðlilegt, að
ráðamenn Atlantshafs-
bandalagsins hafi þungar
áhyggjur af þróun mála á
þessu svæði. Að vísu er það
Svo, að bandalagið getur
ekki beitt valdi til þess að
setja niður deilur aðildar-
ríkjanna innbyrðis. Hitt er
ljóst, að bandalagið getur
gegnt mikilvægu sátta-
semjarahlutverki við lausn
deilunnar eins og áður
hefur átt sér stað. Vonir
manna eru nú bundnar við,
að pólitískur þrýstingur
Sameinuðu þjóðanna og
annarra ríkja Atlantshafs-
bandalagsins geti stuðlað
að friðsamlegri lausn máls-
ins.
LJÓÐ UM
FRELSIÐ
TYRKNESKA skáldið Nazim
Hikmet (1902—1963), af mörg-
um talinn mesta skáld Tyrkja á
síðari tímum, nýtur mikillar
hylli um þessar mundir. Ljóð
Hikmets hafa lengi vakið at-
hygli, en á þessu ári er óvenju
mikið rætt um þau og bækur
með þýðingum á þeim hafa víða
komið út. I Svíþjóð hefur úrval
úr ljóðum Hikmets komið út á
vegum FIBs Lyrikklubb í þýð-
ingu Görans Tunströms undir
nafninu Moskvasymfonin. t
danskri þýðingu nefnist úrval
ljóða Hikmets: For sammen at
plöje landet, for sammen at-
synge, útg. Arena. Ole Sarvig
og Erik Stinus völdu Ijóðin og
eru flest ljóðin þýtt af hinum
síðarnefnda. í Ameriean Poetry
Review, 2. tölublaði þessa ár-
gangs eru birt allmörg ljóð eftir
Hikmet í þýðingu Randy Blas-
ing og Mutlu Konuk. Þorsteinn
Valdimarsson hefur þýtt þrjú
ljóð eftir Hikmet: Kvöldgöngu,
Míkrókosmos og Æxiun og voru
þau fyrst prentuð í Tfmariti
Máls og menningar 1. heftir
1954 og síðar í bókinni Erlend
nútfmaljóð, sem kom út 1958.
Um aðrar íslenskar þýðingar er
mér ekki kunnugt nema hvað
Sigfús Daðason birti eftir sig
þýðingu á ljóði Hikmets Um
lífið í 1. hefti Tímarits Máls og
menningar 1959.
Nazim Hikmet var af yfir-
stéttarfólki kominn, fæddist f
Salonika og ólst upp í Istanbúl.
Ungur stundaði hann háskóla-
nám f Moskvu og kynntist þá
mörgum skáldum og listamönn-
um, m.a. Majakovskí og Meyer-
hold. Þegar hann sneri heim
var hann dæmdur í fangelsi
fyrir uppreisnartilraunir gegn
stjórninni og róttækan skáld-
skap. Hann sat oft í fangelsi, en
notaði tímann í fangelsinu vel,
orti mikið og hvatti þjóð sína til
baráttu. Ljóð hans bárust um
allan heim og árið 1950 tókst að
fá hann lausan úr fangelsinu,
ekki sfst fyrir áeggjan áhrifa-
manna erlendis. Heilsa skálds-
ins var biluð eftir tólf ára inni-
lokun, hann hafði fengið
hjartaáfall, en og eftir árs dvöl
í Tyrklandi hófust ofsóknir
gegn honum að nýju. Hann
valdi þá þann kostinn að flýja
land og hélt til Moskvu. 1 út-
legðinni bjó hann í Moskvu,
Búlgarfu, Varsjá og Parfs og
ferðaðist mikið, m.a. til Peking,
Kúbu og Afríku. Hann kynntist
Pablo Neruda, en þeim hefur
oft verið Ifkt saman. Hikmet dó
í Moskvu.
Fyrsta bók Hikmets kom út í
Istanbúl 1929 og skipaði honum
þegar f fremstu röð tyrkneskra
skálda. Nokkrar bækur í viðbót
komu út eftir Hikmet í Tyrk-
landi, en eftir fangelsun hans
1938 voru verk hans bönnuð.
Eftir fall Menderes stjórnar-
innar 1960 voru verk hans
endurprentuð og á árunum
1965—66 komu um það bil tutt-
ugu bækur út eftir Hikmet í
Tyrklandi.
Ljóð Nazims Hikmets lýsa oft
fangelsislífi, draumi hans um
frelsi og réttlátara þjóðfélag,
einnig félögum í fangelsinu og
hvers kyns mannlegum vanda-
málum. Stjórnmálaleg yrkis-
efni eru áberandi, til dæmis
spænska borgarastyrjöldin,
árás Mussolinis á Eþfópfu og
byltingin f Kína, svo að ekki sé
gleymt hinum magnaða epfska
ljóðaflokki, sem hann orti í
fangelsinu og fjallar um sögu
Tyrklands: Mannlegt landslag
lands mins. Hikmet lærði margt
af módernistum, túlkun hans
og framsetning er oftast mjög
nútímaleg og upprunaleg, en
raunsæi og Ijós framsetning
gerir Ijóðin auðskilin. Hikmet
hefur eins og fyrr segir verið
Ifkt við Pablo Neruda, ekki ein-
ungis fyrir stjórnmálaskoðanir
sínar, en hann var alla tíð sann-
færður sósíalisti, heldur fyrir
hinn skáldlega og innblásna
ljóðstíl, sem hann fórnar aldrei
á altari boðskaparins og
áróðursins. Garcfa Lorca hefur
lfka verið nefndur í sömu and-
ránni og Hikmet. Þjóðleg áhrif
eru þessum skáldum sameigin-
leg, þau leitast við að tengja
þjóðkvæði og gamla hætti nýj-
um tfma í ljóðlist. Það, sem
gæðir ljóð Hikmets töfrum og
gerir þau nákomin lesandanum
er einlægni þeirra og hjarta-
hlýja, sem nýtur sín vel f tær-
um einfaldleika, hrynjandi
mælts máls. Hikmet er ýmist
mælskur og opinskár, fyllir ljóð
sín af bergmáli daglegs lífs og
skoðunum, sem í sjálfu sér eru
ekki ýkja frumlegar, eða fágað-
ur og ljóðrænn.
I Sjálfsævisögu lýsir hann
sjálfum sér með aðdáunar-
verðri hreinskilni:
sfðan ég varð fjórtán ára
hefur skáldskapurinn verið
eina starf mitt.
Til er fólk sem þekkir
allar tegundir fiska,
ég þekki allar tegundir
skilnaðar,
Framhald á bls. 21.
í DAGERSUNNUDAGUR
eftir Nazim Hikmet
I dag er sunnudagur.
I dag, í fyrsta skipti
fóru þeir með mig út í sólskinið
og í fyrsta skipti á ævi minni
horfði ég á himininn
og furðaði mig á hve fjarlægur hann er
svo blár
og svo víður.
Ég stóð hreyfingarlaus,
svo settist ég auðmjúklega á svarta jörðina
og hallaði mér upp að múrnum.
Engin hugsun um dauðann hvarflaði að mér.
Ég hugsaði ekki heldur um frelsið eða konuna mína.
Jörðin, sólskinið og ég..
við erum hamingjusöm.
Þýðing: Jóhann Hjálmarsson