Morgunblaðið - 15.09.1990, Blaðsíða 1

56 SIÐUR B/LESBOK
209. tbl. 78. árg.
LAUGARDAGUR 15. SEPTEMBER 1990
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Átökin í Suður-Afríku:
Hvítir ofstækis-
menn róa undir
- segir blökkumannaleiðtoginn Nelson Mandela
Jóhannesarborg. Reuter.
HÆGRISINNAÐIR ofstækisraenn úr röðum hvítra róa nú undir innbyrð-
is átök Zúlu-manna og Xhosa, tveggja stærstu ættbálka svarta meiri-
hlutans í Suður-Afríku, að sögn blökkumannaleiðtogans Nelsons Mand-
ela. Hann átti fund með F.W. de Klerk forseta í gær og hafði eftir
forsetanum að stjórnvöld væru nú sannfærð um að átökin væru ekki
eingöngu milli svartra heldur reru óþekkt samtök hvítra andstæðinga
umbótastefnu de Klerks undir. Stjórnvöld hefðu heitið að kveða samtök-
in niður.
Stjórn hvíta minnihlutans hefur
fram til þessa kennt misklíð svörtu
ættbálkanna um átökin sem kostað
hafa nær 800 manns lífið undanfarn-
ar fimm vikur. Eftir viðræður de
Klerks og Mandela sögðu stjórnvöld
að forsetinn hefði lagt áherslu á að
gripið yrði til „harkalegra og
víðtækra ráða“ til að stöðva blóðsút-
Kellingamar. Ekkert var sagt um
fullyrðingar blökkumannaleiðtogans,
er segir „hulda hönd“ samtaka hvítra
lögreglumanna hella olíu á eld ætt-
bálkastríðsins með ýmiss konar und-
irróðri. Á fímmtudag voru 26 farþeg-
ar í járnbrautarlest í Jóhannesarborg
myrtir af óþekktum aðilum er skutu
af handahófi á fólkið.
Fréttamaður blaðsins Business
Day fékk að fylgjast með aðgerðum
lögreglumanna er höfðu brynvarinn
vagn til umráða. Hann sagði þá hafa
skotið táragassprengjum að einum
ólátahópnum en síðan hafi foringi
lögreglumannanna hrópað: „Ekkert
táragas. Skjótið svínin!" Hagla-
byssudrunur yfirgnæfðu öil önnur
hljóð og alls voru notuð um 1.000
fuglaskot. Er lögregluforinginn
spurði menn sína hvort þeir hefðu
skemmt sé vel var honum svarað
með háværum jáyrðum.
Sovétríkin:
Reuter
Sjúkraliði hugar að meiðslum manns sem fleygt var af farþegalest
á ferð um Jóhannesarborg. Óþekktir menn hlupu um lestarvagnana
og fleygðu 15 farþegum út um gluggana.
Neita Irakar
að taka við
neyðaraðstoð?
Bagdad. New York. Reuter.
IRAKAR munu að líkindum ekki
taka við neyðarmatvælum sem
Oryggisráð Sameinuðu þjóð-
anna (SÞ) hefur heimilað að
send verði útlendingum sem inn-
lyksa eru í írak og Kúvæt, að
sögn embættismanna í Bagdad.
Embættismennirnir sögðu að
írakar myndu ekki samþykkja að
fulltrúar SÞ deildu út matnum.
Samþykkti Öryggisráðið að leyfa
matvælasendingar í mannúðar-
skyni til íraks vegna yfirvofandi
hungurs hundruð þúsunda útlend-
inga, aðallega Asíumanna, sem eru
innlyksa vegna innrásar íraka í
Kúvæt. Setti ráðið hins vegar það
sem sem skilyrði fyrir matvæla-
sendingum að þeim yrði útdeilt af
fulltrúum SÞ, Rauða krossins og
öðrum alþjóðlegum hjálparstofn-
unum.
Þegar að fenginni samþykkt
Öryggisráðsins héldu skip af stað
frá Indlandi hlaðin matvælum og
var stefnan tekin á Kúvæt. Um
borð voru fulltrúar Rauða krossins
og Rauða hálfmánans.
Mitterrand sakar íraka
um árás á franska ríkið
Bandarísk og áströlsk herskip skjóta viðvörunarskotum á íraskt tankskip
Borgarbúar
flýðu eiturský
Moskvu. DPA.
EITURSKÝ stigu upp af endur-
vinnslustöð fyrir Jkjarnorkuúr-
gang í borginni Úst-Kamenog-
orsk í Úralfjöllum eftir að
sprenging varð í verksmiðjunni,
samkvæmt fréttum sem bárust
til Moskvu í gær.
Að sögn stjómarmálgagnsins íz-
vestía greip um sig ofsahræðsla í
Úst-Kamenogorsk eftir sprenging-
una en mikill eldur kom einnig upp
í verksmiðjunni. Þegar eiturský
hefðu lagst yfir borgina hefði mik-
ill hluti hinna 500 þúsund íbúa
hennar flúið út í sveit. Hefði fólk
orðið að setja upp gasgt'ímur til
þess að komast út úr húsi. í verk-
smiðjunni var beryllium endurunn-
ið.
FRANCOIS Mitterrand Frakk-
landsforseti sakaði íraka i gær-
"kvöldi um árás á franska ríkið er
þeir réðust inn í bústað franska
sendiherrans í Kúvæt og höfðu á
brott með sér stjórnarerindreka
og þrjá franska borgara sem leit-
að höfðu skjóls í sendiráðinu.
Sagði Mitterrand, sem var í
Tékkóslóvakíu í gær, að þessum
atburði yrði svarað eftir neyðar-
fund frönsku stjórnarinnar í dag,
laugardag. Leiðtogar vestrænna
rikja fordæmdu innrás íraka í
sendiráðið og sögðu hana gróft
og skýlaust brot á Vínarsáttmál-
anum um friðhelgi sendiráða og
réttindi stjórnarerindreka.
Bandarísku og áströlsku fregá-
turnar Brewton og Darwin urðu að
skjóta viðvörunarskotum yfir kinn-
ung írasks tankskips á Ómanflóa í
gær eftir að skipstjóri þess hafði
hundsað ítrekuð fyrirmæli um að
nema staðar. Gaf hann sig á endan-
um og fóru bandarískir og ástralskir
sjóliðar um borð og könnuðu farm
þess. Að því búnu fékk skipið að
halda áfram enda reyndist enginn
farmur um borð.
írakar slepptu síðdegis franska
stjórnarerindrekanum sem þeir tóku
til fanga en ekki Frökkunum þrem-
ur. Óstaðfestar fregnir hermdu að
þeir væru foringjar í franska hernum.
Einnig ruddust íraskir hermenn inn
í belgíska sendiráðið og skipuðu
tveimur stjórnarerindreka að hafa
sig þaðan en þeim tókst að fela sig.
Ennfremur var ráðist inn í kanadíska
sendiráðið og höfðu hermenn ýmsa
hluti á brott þaðan. Sömuleiðis létu
þeir greipar sópa í franska sendiráð-
inu.
James Baker utanríkisráðherra
Bandaríkjanna sagði eftir viðræður
við Hafez al-Assad Sýrlandsforseta
í gær að ágreiningur ríkjanna vegna
hiyðjuverka kæmi ekki í veg fyrir
samstarf þeirra í deilunni fyrir botni
Persaflóa. Sagði Baker að Sýrlend-
ingar myndu senda, a.m.k. 15.000
hermenn og 300 skriðdreka til
Saudi-Arabíu, bæðu Saudar um það.
Þá tilkynnti breska stjórnin að
næstu daga héldi 6.000 manna sér-
þjálfað herlið til Saudi-Arabíu, einnig
120 skriðdrekar og flugskeytasveitir.
Þar á meðal er sjöunda bryndreka-
sveit breska liersins sem einnig er
kölluð „eyðimerkurrotturnar“. Jafn-
framt hét stjórnin að fjölga
Tornado-sprengjufiugvélum og orr-
ustuþotum á Persaflóasvæðinu.
Munu þetta vera mestu herflutningar
Breta eftir stríð.
Norska stjórnin ákvað í gær að
taka þátt í herkostnaði Bandaríkja-
manna á Persaflóa en talsmaður ut-
anríkisráðuneytisins í Ósló vildi ekki
segja hve mikið Norðmenn myndu
greiða. Líklegt þykir að Norðmenn
leggi ekki bara til fjármuni heldur
einnig olíu og vistir.
Sjá „Japanir leggja fram fjóra
milljarða dala“ á bls. 17.
Viðræður EB og EFTA um evrópska efnahag-ssvæðið:
Dvínandi vonir um samkomulag
Brussel. Reuter. Ósló. Frá Helge Sörensen fréttarritara Morgunbladsins.
TALSMENN Evrópubandalagsins (EB) og Fríverslunarbandalags
Evrópu (EFTA) verða æ svartsýnni á að samningar takist um
fríverslun og stóraukna samvinnu bandalaganna tveggja. Formleg-
ar viðræður um Evrópska efnahagssvæðið (EES) svonefnda heíj-
ast að nýju í næstu viku og Reuters-fréttastofan hefur eftir stj'órn-
arerindrekum í Brussel að hvorki hafí gengið né rekið í störfum
undirnefnda í sumar.
Sex ríki, þ. á m. ísland, eru í
EFTA en 12 í EB. Norska blaðið
Dagens Næringsliv fjallaði í gær
um þau ummæli Francois Mitter-
rands Frakklandsforseta í heim-
sókn hans hér á landi fyrir
skömmu að hentugast gæti orðið
fyrir íslendinga að hefja tvíhliða
viðræður við EB. Blaðið segir er-
fitt að túlka orð forsetans á frétta-
mannafundi í Reykjavík á annan
veg en þann að mjög erfitt eða
jafnvel ómögulegt verði að sam-
ræma kröl'ur tveggja EFTA-þjóða,
íslendinga og Norðmanna, annars
vegar um fríverslun með sjávaraf-
urðir og hins vegar kröfur EB um
aðgang að fiskimiðum. Blaðið seg-
ist hafa heimildir fyrir því að
samningamenn Norðmanna séu
Francois Mitterrand Anita Gradin
haldnir sömu efasemdum og Mit-
terrand.
Utanríkisviðskiptaráðherra
Svíþjóðar, Anita Gradin, sagði
Frans Andriessen, er fer með ut-
anríkismál EB, á mánudag að
Svíar myndu íhuga möguleikann
á EB-aðild eftir að sameiginlegur,
innri markaður bandalagsins yrði
kominn í framkvæmd í ársbyijun
1993. Austurríkismenn, sem eru
í EFTA, hafa þegar sótt um aðild
og sumir ráðamenn Svisslendinga,
sem einnig eru EFTA-þjóð, hafa
gefið til kynna að andstaða þeirra
við aðild sé ekki jafn ótvíræð og
fyrr. „Það er alls ekki til umræðu
að Sviss verði 13. landið í Evrópu-
bandalagi með 13 aðildarríki,“
sagði Benedikt De Tscharner,
sendiherra landsins hjá bandalag-
inu. „En spurningin er hvort nýjar
aðstæður myndast og hlutlaus ríki
hljóta sinn eðlilega sess í stærra
bandalagi."