Morgunblaðið - 18.10.1992, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. OKTÓBER 1992
15
Samkeppni framleiðenda mis-
munandi kjöttegunda hefur leitt til
minni sölu kindakjöts. Markaðurinn
er yfirfullur af kjöti af öllum teg-
undum og hann stækkar ekkert.
Þrátt fyrir það veit ég til þess að
verið er að skipuleggja mörg stór
svínabú. Á meðan verði kindakjöts
er haldið föstu geta svínabændur
aukið framleiðsluna og tekið
óáreittir af okkur markaðinn.
Uppboðsmarkaður á kjöti gæti
leyst ýmis vandamál. Þegar margir
bjóða kjöt til sölu og kaupendumir
vita að framleiðslan er meiri en
eftirspumin geta þeir sagt við selj-
andann: Hvað getur þú boðið best?
Hann ber síðan boðið undir næsta
seljanda og spyr hvort hann geti
gert betur. Þetta er eins og ef út-
boð færi þannig fram að fyrirtæki
leituðu tilboða og síðan væri farið
með lægstu tilboðin til annarra til-
boðsgjafa og þeir spurðir hvort þeir
gætu gert betur. Uppboðsmarkaður
er heilbrigðara fyrirkomulag“.
Sagðist hann gera sér grein fyrir
því að aldrei yrði allt kjöt selt á
kjötmarkaðnum. En ef umtalsverð-
ur hluti þess færi þar í gegn gæti
hann orðið ráðandi um kjötverð. „Ef
við lítum til fiskmarkaðanna sjáum
við að þeir hafa verið leiðandi í
verðlagningu á fiski þó ekki fari
nema hluti aflans um þá,“ sagði
Gunnar.
„Mikið hefur vantað á að við
bændur höfum fengið rétt skilaboð
frá markaðnum. Við vitum ekki
tíma litið, bæði fyrir framleiðendur
og neytendur.
Hann sagði að það versta fyrir
sauðfjárbændur væri að missa
markaðinn. Minna gerði til þó heild-
arverðið félli eitthvað.
Gunnar sagði að við verðlækkun
fengju aðrir kjötframleiður skilaboð
um að offramboð væri á kjöti og
að þeir gætu ekki haldið áfram að
auka framleiðsluna í trausti þess
aður um tæpt 1% með flatri skerð-
ingu að það yrði aldrei gert aftur.
Hann stóð síðan að gerð búvöru-
samnings sem inniber hveija flötu
skerðinguna á fætur annarri."
Rétt markaðsverð aðhald
að kostnaði
„Ég hef lagt til að bændur haldi
þeim beinu greiðslum frá ríkinu sem
Gunnar sagði að ýmsir kostnað-
arliðir hér á landi væru úr öllu sam-
hengi við raunveruleikann. Hann
frestaði slætti í vor og fór til Skot-
lands til að kanna verð á aðföngum
sauðfjárbænda þar. Þegar hann
kynnti niðurstöðurnar á aðalfundi
Landsamtaka sauðfjárbænda sagði
Gunnar að vissulega væri slæmt
að fara af búinu á hábjargræðistím-
anum en ef sauðfjárbændur gerðu
ekkert í málum sínum yrði enginn
sláttur eftir nokkur ár. Samkvæmt
niðurstöðum hans er slátur- og
heildsölukostnaður um 40 krónur á
kíló í Skotlandi en hér er hann rúm-
ar 140 krónur með verðjöfnunar-
gjaldi. Sömu söguna er að segja
af áburði, lyfjum og aðstöðugjaldi,
allir þessir kostnaðarliðir eru marg-
falt hærri hér en í Skotlandi.
„Þar fýrir utan er okkur bannað
að nýta framleiðsluaðstöðu okkar
nema að hluta. Það er dýrasti kostn-
aðarliðurinn því lán og vextir lækka
ekki samhliða tekjunum. Ég lít svo
á að beinar greiðslur ríkisins til
sauðfjárbænda séu til að greiða nið-
ur hluta af þessum aukakostnaði
svo að neytendur þurfi ekki að
greiða hann," sagði Gunnar.
Fjölskyldan orðin
kauplaus
Gunnar er með tvær jarðir undir,
Daðastaði og Amarstaði/Áshól.
Búmark beggja jarðanna var upp-
haflega 1.160 ærgildi. Búið var að
færa fullvirðisréttinn niður í 570
ærgildi þegar núgildandi búvöru-
samningur var gerður og eftir nýj-
ustu skerðinguna er greiðslumark
Daðastaðabúsins fyrir framleiðsl-
una á næsta ári komið niður í 462
ærgildi. „Ákveðinn fastur kostnað-
ur er á búrekstrinum sem ekkert
breytist þó framleiðslan minnki.
Þessi síðasta skerðing þýðir í raun
að þegar búið er að greiða kostnað-
inn er ekkert eftir fýrir fjölskylduna
til að lifa á,“ sagði Gunnar.
Á jörðunum eru tvö íbúðarhús
og 1.000 kinda fjárhús og voru
þessar fasteignir byggðar þegar
Gunnar keypti búið. „Eg hefði vel
getað sætt mig við opinbera stjóm-
un ef ég hefði fengið að halda 700
ærgilda framleiðslurétti sem er
ágætis rekstrareining. Nú er búið
að gera okkur kauplaus og ekkert
að sjá framundan nema vítahring
sífellt óhagkvæmari búa, minnk-
andi sölu og árlegrar skerðingar
framleiðsluréttar. Menn gleyma þvi
oft að ísland er gott landbúnaðar-
land. Vandinn liggur ekki í því held-
ur kerfinu sem við notum. Gamla
kerfið var of gott til að geta stað-
ist, nokkurs konar draumafyrir-
komulag. Nú er það hrunið og þá
þarf eitthvað nýtt að taka við. I því
sambandi vona ég að bændur líti
til hugmynda minna um búvöru-
markað. Það er fullkomlega raun-
hæf leið út úr vandanum," sagði
Gunnar Einarsson.
Ljósmynd/Matthías Eggertsson
Hjónin Guðrún Sigriður Kristjánsdóttir og Gunnar Einarsson á Daða-
stöðum með Reyni son sinn.
Gunnar á Daðastöðum hefur lengi
ræktað fjárhunda og segir að góð-
ur fjárhundur sé sauðfjárbónda
jafn nauðsynlegur og hamar hjá
trésmið. Hann hefur lengi ræktað
skoska fjárhunda af landamæra-
colliekyni og eru hundar frá hon-
um víða um land. Nú hefur hann
flutt inn tvo nýsjálenska rekstrar-
hunda til að nota við búskapinn.
Landamæracolliehundarnir læðast
hljóðir í kringum féð og halda því
saman eins og sést á myndinni en
rekstrarhundarnir eiga að halda
sig fjær og reka stóra fjárhópa
áfram með gelti.
Morgunblaðið/Ami Sæberg
Á Daðastöðum er 1000 kinda fjárhús. Framleiðslurétturinn er 462
ærgildi.
hvert raunverulegt markaðsverð er
fyrir hina ýmsu hluta skrokksins
og mismunandi tegundir kinda-
kjöts. Kerfið er þannig að þó á
markaðinn vanti ákveðnar tegundir,
til dæmis af nýju kjöti, sem til eru
hjá einhveijum framleiðenda, má
ekki bjóða það til sölu fyrr en allt
gamia kjötið hefur verið selt. Á
fijálsum kjötmarkaði myndu þessir
kjötflokkar falla í verði þangað til
þeir seldust."
Betra að lækka verðið
en tapa markaðnum
Þegar Gunnar var spurður hvort
ekki mætti búast við verðlækkun á
kindakjöti við frjálsa verðlagningu
í ljósi núverandi markaðsaðstæðna
sagði hann að það væri líklegt fyrst
í stað. Þó væru beingreiðslur ríkis-
ins viss trygging sem drægi úr
högginu. Hins vegar er enginn efi
í huga Gunnars að búvörumarkaður
væri besta fyrirkomulagið til lengri
að geta alltaf verið með rétt verð
í samanburði við kindakjötið. Gunn-
ar vitnaði í ástralskan bónda sem
hann vann hjá. Hann sagði að of
hátt markaðsverð væri það versta
sem fyrir hann kæmi. Þá færu
menn að auka framleiðsluna og
nýir framleiðendur kæmu fram á
sama hátt og nú væri að gerast hér
á landi.
„Ég geri mér grein fyrir því að
fijáls markaður er harður skóii. En
við þurfum að ganga í gegnum
hann til að komast af. Og ég spyr
hversu miklu betur væru ekki sveit-
ir landsins í stakk búnar til að fást
við þá erfíðleika sem eru framundan
ef bændur væru sjóaðir í ólgusjó
fijálsa markaðarins?
Menn tala um óöryggi á fijálsum
markaði. Ég held að óöryggið sé
ennþá meira í núverandi kerfí þar
sem opinberir aðilar stjóma fram-
leiðslu, verðlagningu og sölu. Sem
dæmi um það get ég nefnt að Stein-
grímur J. Sigfússon fyrrverandi
landbúnaðarráðherra sagði þegar
framleiðsluréttur okkar var minnk-
þeir hafa nú, hver svo sem fram-
leiddi kjötið, þó framleiðsla og verð-
lagning verði gefín fijáls. Þessar
greiðslur eru tengdar heildarsölu á
kindakjöti. Fijáls sala á kjöti hefði
það í för með sér að öll sú sala sem
nú fer fram hjá kerfinu kæmist inn
í hagtölur og það hækkaði strax
greiðslumar til bænda. Þegar of-
framboð yrði á kindakjöti og verðið
félli hlyti fljótt að koma að því að
bændur með óhagkvæmari búin
hættu framleiðslu vegna þess að
þeir héldu samt sem áður greiðslum
sínum frá ríkinu svo framarlega
sem nóg væri af kindakjöti á mark-
aðnum.
Um leið og raunverulegt mark-
aðsverð myndast á kindakjöti fara
menn að gera sér grein fyrir því
að allir óeðlilega háir kostnaðarlið-
ir, hvort sem það er áburðarkostn-
aður, sláturkostnaður eða annað,
skerða laun bóndans. Misskilningi
um að hagur framleiðandans sé
tryggður vegna þess að kostnaður-
inn sé í verðlagsgrundvelli og
greiddur af neytendum yrði eytt."
Bann vid rjúpnaveidi
Rjúpnaveiði og umferð með skotvopn er strang-
lega bönnuð óviðkomandi aðilum í eftirtöldum
löndum og lögbýlum:
Skeggjastaða í Mosfellshreppi; Hrafnhóla og
Stardals í Kjalarneshreppi; Grjóteyrar, Eyja,
Hjalla, Möðruvalla, Irafells, Fremri-Hóls, Hæk-
ingsdals, Hlíðaróss, Vindósshlíðar, Fossór,
Þrándarstaða, Ingunnarstaða, Reynivalla og
Meðalfells í Kjósarhreppi.
Brot gegn banni þessu verða tafarlaust kærð.
Landeigendur.
HEFUR ÞIG DREYMT UM AÐ
EIGNAST Míele RYKSUGU?
MIELE S254I: RAUÐEÐAHVÍT, 1100W,
STILLANLEGUR SOGKRAFTUR, MIELE GÆÐI.
TILBOÐSVERÐ: 17.434,-KR. STGR *
VENJULEGT VERÐ: 19.849,-
Tilboðið gildir meðan birgðir endast.
w W Jóhann Ólafsson & Co
SIINDAHOKG U . IIWRKYKJAVlK • SlMlhHMSKH
Opnunartími mánudaga til fóstudaga 9-12 og 13-18.
Lokað á laugardögum.
*Verð miðast við gengi þýska marksins 15.10. 1992.