Morgunblaðið - 17.11.1994, Blaðsíða 6

6 FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
Norðurlandaráðsþingið í Tromsö
Bildt segir norræna sam-
vinnu dyr Islendinga að ESB
Trnmafí Mrtt*<ninhlnðið
Hærri fjárframlög merki um
áframhaldandi áhuga á samvinnu
ÞEGAR ljóst verður hvert svar
Norðmanna verður í þjóðarat-
kvæðagreiðslunni verður endanlega
hægt að fara að hugleiða hvernig
norrænni samvinnu verði best hag-
að, en umræður þar að lútandi
munu taka einhver ár. í samtali við
Morgunblaðið sagði Carl Bildt leið-
togi sænska Hægriflokksins að
norræn samvinna yrði íslendingum
dyr að ESB og það væri einstök
aðstaða fyrir land er stæði utan
sambandsins.
Þing Norðurlandaráðs samþykkti
í gær átta prósenta hækkun nor-
rænu fjárlaganna og er það merki
um að löndin hafi ekki áhuga á að
vinda ofan af samvinnunni. Nor-
rænu forsætisráðherrarnir hafa
ákveðið að setja á stofn nefnd sem
á að skila af sér á Norðurlandaráðs-
Setudómari
vegna gjald-
þrotakröfu
á Blað hf.
DÓMSMÁLARÁÐUNEYTIÐ hefur
falið Sigurði Tómasi Magnússyni,
dómara við Héraðsdóm Reykjavíkur,
að taka sem setudómari afstöðu til
kröfu sem, Már Pétursson héraðs-
dómari við við Héraðsdóm Reykja-
ness hefur gert fyrir Héraðsdómi
Reykjaness um að Blað hf., fyrrum
útgáfufyrirtæki Pressunnar, verði
tekið til gjaldþrotaskipta.
Krafa Más byggist á dómi Héraðs-
dóms Reykjavíkur í rtieiðyrðamáli
sem Már hafði höfðað gegn ritstjóra
og útgefanda blaðsins. Ritstjórinn
og útgáfufélagið Blað hf. voru dæmd
til að greiða Má samtals 600 þúsund
krónur í miskabætur, birtingarkostn-
að dómsorðs og málskostnað.
Árangurslaus löggeymsla
Þegar útgáfufélagið lýsti yfir
áfrýjun dómsins til Hæstaréttar
krafðist Már löggeymslu í eigum
þess til tryggingar kröfu sinni.
Þegar krafan var tekin fyrir hjá
sýslumanni var því lýst yfir fyrir
hönd Blaðs hf. að féiagið ætti engar
eignir sem hægt væri að taka lög-
geymslu og að það félli frá áfrýjun.
í framhaldi af því lagði Már fram
kröfu fyrir Héraðsdómi Reykjaness
um að fyrirtækið yrði tekið til gjald-
þrotaskipta. Krafan byggðist á því
að fyrirtækið hefði verið Iýst eigna-
laust við löggeymsluna.
Þar sem Már var dómari við dóm-
stólinn þar sem taka skyldi afstöðu
til kröfu hans úrskurðaði hann sig
vanhæfan til að íj'alla um málið og
hið sama gerðu síðar aðrir dómarar
við_ Héraðsdóm Reykjaness.
í dómsmálaráðuneytinu fékkst í
gær upplýst að Sigurður Tómas
Magnússon, dómari við Héraðsdóm
Reykjavíkur, hefði verið skipaður
setudómari í málinu.
Hann sagðist í samtali við Morg-
unblaðið gefa út fyrirkall vegna
máisins fljótlega en óvíst væri hve-
nær tekin yrði afstaða til kröfunnar.
Tvær aðrar gjaldþrotakröfur
Úlfar Þormóðsson, sem vann
meiðyrðamál gegn Blaði hf. í mars
1992, staðfesti við Morgunblaðið í
gær að hann hefði falið lögmanni
sínum að krefjast þess að Blað hf.
yrði tekið til gjaldþrotaskipta.
Samkvæmt dómnum var Blað hf.
gert ábyrgt fyrir um 700 þús. kr.
kröfum Úlfars og Gallerís Borgar.
Þá hefur lögmaður Hákonar Há-
konarsonar, fyrrum framkvæmda-
stjóri Blaðs hf., einnig lagt fram
gjaldþrotakröfu vegna ógreiddra
launa sem hann á hjá fyrirtækinu.
þingi í Reykjavík í febrúarlok hug-
myndum um framtíðarsamstarfið.
Ekki verður endanlega hægt að
fara að skipuleggja framtíð nor-
rænnar samvinnu fyrr en ljóst verð-
ur hvort Norðmenn samþykkja
ESB-aðild eftir tæplega tvær vikur.
Á blaðamannafundi leiðtoga íhalds-
flokkana í Svíþjóð, Noregi, Finn-
Iandi og Danmörku voru þeir sam-
mála um að ESB-aðild gæfi norr-
ænni samvinnu nýja vídd._ Hans
Engell formaður danska Ihalds-
flokksins nefndi mengun á Kola-
skaganum sem dæmi um verkefni
er Norðurlönd hefðu áhuga á, en
STJÓRN Menningarsjóðs íslands-
banka veitti í gær þýska ritliöf-
undinum Wolfgang Schiffer viður-
kenningu fyrir starf hans að kynn-
ingu á íslenskri menningu í Þýska-
landi. Schiffer, sem er forstöðu-
maður leiklistardeildar þýska út-
varpsins, kom fyrst til Islands árið
1982 og hefur síðan heimsótt land-
ið árlega. I rúmlega áratug hefur
hann unnið ötullega að því að
kynna íslenska menningu og
skáldskap í Þýskalandi og árið
1992 sæmdi forseti Islands hann
riddarakrossi fálkaorðunnar.
Hjálmar W. Hannesson, sendi-
herra, sem afhenti Schiffer viður-
kenninguna, sagði að fáir núlif-
andi Þjóðverjar hefðu unnið jafn
ötullega að kynningu á íslenskum
bókmenntum og menningu. Enn-
fremur sagði Hjálmar: „Á þeim
rúmum fimm árum, sem ég hef •
gegnt stöðu sendiherra í Þýska-
landi, hef ég ekki átt nánari sam-
skipti á menningarsviðinu við þar-
lendan mann. Hann hefur verið
hamhleypa til verka á þessu sviði
og leikur ekki vafi á að hann hef-
ur unnið þrekvirki."
Umfangsmiklar kynningar
Fyrir tilstilli Schiffers hafa
nokkur leikrit íslenskra höfunda
verið flutt í þýska útvarpinu og
er talið að um 200 milljónir manna
í Evrópu hafi Iagt við hlustir.
Einnig hefur hann gengist fyrir
námskeiðum um útvarpsleikhús
fyrir íslenska rithöfunda og leik-
stjóra. Hann ritstýrði íslandshefti
hins virta bókmenntatímarits „die
horen“, sem komið hefur út í
tveimur upplögum, auk þess sem
hann hefur komið því til leiðar
að fjölda íslenskra listamanna
hefur verið boðið til Þýskalands
að kynna verk sín. Þá stóð Schiff-
er fyrir „Die IsISnder kommen"
sem er umfangsmesta kynning á
íslenskri menningu sem haldin
hefur verið í Þýskalandi. Enn-
fremur hefur hann í félagi við
Franz Gíslason þýtt úrval Ijóða
eftir Stefán Hörð Grímsson sem
gefin hafa verið út í Þýskalandi
og 1992 kom þar út í þýðingu
þeirra Franz og þekktra þýskra
skálda ljóðasafnið „Ich hörte die
Farbe Blau“ með Ijóðum sex ís-
lenskra skálda. Öll þessi rit hafa
fengið góðar viðtökur ytra.
Schiffer hefur einnig kynnt
réðu á engan hátt við. Enginn vafi
væri á að löndin myndu í samein-
ingu draga ESB inn í það verk.
Auðvitað yrði haldið í norræna sam-
vinnu. Annars vegar á áherslusvið-
um innan menntunar- og menning-
arsamvinnu og hins vegar lögð
áhersla á að þróa samvinnuna þann-
ig að hún yrði virkur grundvöllur
Evrópuumræðunnar.
Um aðstöðu íslands sagði Engell
í samtali við Morgunblaðið að hvert
land yrði að sjálfsögðu að gera upp
hug sinn. Hann gæti þó ekki ímynd-
að sér annað en að umræðurnar
færu vaxandi á íslandi og þar hlyti
þýskar bókmenntir fyrir íslend-
ingum á ýmsan hátt. Hann hafði
veg og vanda af safni þýskra nú-
tímaijóða sem komu út árið 1989
undir heitinu „Og trén brunnu"
og á næstunni kemur út hliðstætt
safn þýskra smásagna. Sú útgáfa
er tilefni komu Schiffers hingað
til lands núna en jafnframt kemur
út eftir hann skáldsaga í þýðingu
Franz Gíslasonar.
Féll fyrir menningarlífinu
Schiffer kom fyrst til íslands í
því skyni að taka útvarpsviðtal við
Halldór Laxness. Hann kunni þá
lítil deili á landinu en féll kylliflat-
ur fyrir hinu blómlega menningar-
lífi sem blasti við honum. Rithöf-
undurinn fann fyrir tómarúmi
innra með sér sem hann hefur æ
síðan leitast við að fylla upp í.
Schiffer hefur lagt sig í Iíma
við að kynna löndum sínum ís-
lenskar bókmenntir á réttum for-
sendum en í máli hans kom fram
að nasistar misnotuðu þær hug-
myndafræði sinni til framdráttar.
„Næstum því fjörutíu árum síðar
fann ég mig knúinn til að hjálpa
til við aðbreyta þessu. í upphafi
vissi ég ekki hvað ég myndi sjálf-
ur bera úr býtum fyrir bragðið.
Ég hef hins vegar ekki einungis
orðið auðugri að vinum heldur
einnig auðugri í félagslegu og
menningarlegu tilliti."
Schiffer efaðist um að hann
væri viðurkenningarinnar verðug-
ur. Hann kunni Islandsbanka
norska niðurstaðan að hafa áhrif.
Vísast væri þó raunsætt að tala um
eitthvert árabil áður en ísland gæti
sótt um, því ríkjaráðstefnan 1996
gæti dregist og síðan tækju við
samningaviðræður við Austur-Evr-
ópulöndin.
Carl Bildt sagði ESB-aðild bestu
forsenduna fyrir að þróa norræna
samvinnu og þar nýttist hún vel.
Hvað íslendinga varðaði sagði hann
að fyrir þá yrði slík samvinna sem
dyr að ESB. Þeir fengju þar með
einstakt tækifæri til að fýlgjast með
gangi mála þar. Líkt og Danmörk
hefði hingað til reynt að bera hags-
muni hinna Norðurlandanna fyrir
bijósti innan ESB, ættu nýju að-
ildarlöndin nú að geta gert það
sama fyrir íslendinga.
bestu þakkir en kvaðst óvanur því
að bankar veittu honum eitthvað
af fúsum og frjálsum vilja án þess
að biðja um tryggingu. „Ef ég
yrði beðinn um tryggingu myndi
ég viðurkenna að ég gæti ekki
lagt fram neitt nema vináttu mina
við ísland og áframhaldandi for-
vitni varðandi það sem hér á sér
stað, ekki síst á sviði bókmennta
og Iista.“
Schiffer lét vel af samskiptum
við Islendinga og tileinkaði kær-
um vinum sínum hér á landi stór-
an hluta viðurkenningarinnar og
fullyrti að án stuðnings þeirra
væri hann ekki í þessum sporum.
Þá vék hann að hinu ritaða orði
og sagði brýnt að hlú gaumgæfi-
lega að því í framtíðinni og
tryggja frjálst flæði þess yfir
landamæri. „Hið ritaða orð var
og verður alltaf minni okkar. Það
er nokkurskonar falleg en við-
kvæm planta sem þarfnast og
verðskuldar alla okkar um-
hyggju."
Wolfgang Schiffer var afhent
viðurkenningin við hátíðlega at-
höfn í Listasafni Siguijóns Ólafs-
sonar. Hún hófst með ávarpi Vals
Valssonar, bankasljóra íslands-
banka, en síðan flutti Róbert Arn-
finnsson ljóð eftir Schiffer á þýsku
og íslensku og Gunnar Kvaran og
Gísli Magnússon léku á hljóðfæri.
í stjórn Menningarsjóðs Islands-
banka eru Valur Valsson formað-
ur, Brynjólfur Bjarnason og Matt-
hías Johannessen.
Ögmundi Jónassyni
boðið sæti á G-lista
Engar
ákvarð-
anir um
framboð
ÖGMUNDUR Jónasson, fonnaður
Bandalags starfsmanna ríkis og
bæja, segist engar ákvarðanir hafa
tekið um hvort hann gefi kost á sér
á framboðslista Alþýðubandalagsins
fýrir komandi kosningar. Hann vilji
skoða þessi mál opnum huga og í
ljósi þess hvort um samfylkingu fé-
lagshyggjuaflanna í þjóðfélaginu
verður að ræða í komandi kosning-
um.
Ögmundur Jónasson sagði að fyrir
nokkru hefðu fulltrúar Alþýðubanda-
lagsins spurt hvort hann væri tilbú-
inn til að setjast á framboðslista fyr-
ir komandi þingkosningar. Komið
hefði fram að til umræðu væri að
opna raðir flokksins og bjóða óflokks-
bunndnu félagshyggjufólki til sam-
starfs og að viðræður stæðu yfir við
Jafnaðarmannafélagið, fylgismenn
Jóhönnu Sigurðardóttur, um sam-
starf í kosningunum.
Félagshyggjufólk
fylki sér saman
„Eg hef sagt að á þessum forsend-
um sé ég reiðubúinn að íhuga þetta
mál, enda er ég mjög fylgjandi því
að félagshyggjufólk sem er að vinna
að svipuðum markmiðum fylki sér
saman. Niðurstöður í þessum viðræð-
um öllum liggja hins vegar ekki fyr-
ir og ég mun einfaldlega skoða þessi
mál eftir því hver framvindan verð-
ur. Menn hafa haft uppi ýmsar yfir-
lýsingar um að þeir vilji samstarf og
ég vil sjá að menn meini það í raun
og sann,“ sagði Ögmundur Jónasson,
formaður BSRB.
-----» » »
Almenna bókafélagið
Ákvörð-
un borgar-
ráðs kem-
ur á óvart
ALMENNA bókafélagið var ekki lát-
ið vita að borgarráð hefði í hyggju
að slíta öll tengsl útgáfunnar við
Bókmenntaverðlaun Tómasar Guð-
mundssonar. Friðrik Friðriksson,
framkvæmdastjóri útgáfunnar, segir
ákvörðunina, sem og að ekki hafí
verið látið vita, koma á óvart.
Friðrik sagði ákvörðunina koma á
óvart því Almenna bókafélagið hefði
í Ijósi þess að Tómas hefði verið einn
af stofnendum útgáfunnar hvatt til
þess að til verðlaunanna yrði stofn-
að. Ekki væri heldur séð að úthlut-
undarreglur hefðu ívilnaðað útgáf-
unni óeðlilega og mætti benda á að
verðlaunabókin í ár yrði gefin út hjá
Máli og menningu. Hins vegar hefði
Almenna bókafélagið heimild til að
gefa bókina út í bókaklúbbi sínum.
Ekkert stórmál
Eins og fram hefur komið gerir
borgarráð ekki ráð fyrir því að fram-
vegis komi tilnefning í dómnefnd
bókmenntaverðlaunanna frá Al-
menna bókafélaginu. Þá er gert ráð
fyrir að útgáfuréttur handrits verði
í höndum höfundar eða þess forlags
sem hann ákveður.
Friðrik sagðist ekki vita hvaða
ástæða lægi að baki ákvörðunar
borgarráðs en hún gæti verið póli-
tísk. Hann sagðist ekki hafa tekið
ákvörðun um hvort hann hefði uppi
einhver formleg mótmæli og tók
fram að hér væri ekkert stórmál á
ferðinni.
*
Menningarsjóður Islandsbanka heiðrar Wolfgang Schiffer
Kynnir íslenska menn-
ingu fyrir Þióðveijum
Morgunblaðið/Þorkell
HJÁLMAR W. Hannesson, sendiherra, afhendir Wolfgang Schiff-
er viðurkenningu stjórnar Menningarsjóðs Islandsbanka.