Morgunblaðið - 17.11.1994, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1994 39
AÐSENPAR GREINAR
Fiskistefna
í framþróun
ENN ER enginn
fiskur út af Vestfjörð-
um. Úr Verinu 28/9
sýnir einn togara á
smábátaslóð grunnt
undan Barða. Hægt og
bítandi sanna stað-
reyndirnar okkur að
þrátt fyrir ákjósanlegt
ástand í hafinu, geng-
ur enginn fiskur á áður
beztu veiðislóðirnar,
sem nú hefir verið
spillt með úrgangi frá
togurum. Menn bera
stöðugt við ofveiði, en
rökrétt ályktun af
ástandinu bendir fyrst
og fremst til að mengunin sé orsök-
in. Mengunin er eðlilega mest á
gönguleiðum fisksins og miðum þar
sem togararnir sitja fyrir honum.
Það er ekki hægt að ofveiða svo
að enginn fiskur komi aftúr, svo
sem nú sannast.
Sama blað flytur ítarlegar upp-
lýsingar um afrek Hrannar hf. á
Isafirði með smíðina á Guðbjörgu
III, fullkomnasta fiskiskips heims,
með búnað fyrir 5-6 tegundir veiða
og 70 tonna vinnslugetu á dag.
Miðað við 200 daga á ári við veið-
ar gætu afköstin verið allt að
14.000 tonn á ári. Kannske er mjöl-
vinnslan of lítil, aðeins 30
tonn/dag. Úrgangur úr flökun er
oftast um % auk annars afla, sem
færi beint í vinnslu. Þetta full-
komna 1600 milljóna króna skip
tekur nú forystuna í úthafsveiði-
flota landsins við hliðina á Baldvini
Þorsteinssyni, Júlíusi Geirmunds-
syni, Arnari, Sigli (án kvóta), og
mörgum fleiri.
Úthafsveiðar og kvótar
Ekki getur leikið vafi á því, að
veiðar í fiskveiðilögsögunni eru of-
setnar og að því verði að leita leiða
til að bæta þar úr. Minnkun þorsk-
veiðiheimilda úr um 300.000 tonn-
um eða kannske 450.000 tonnum,
eins og bezt gerðist, niður í 150.000
tonn er alvarlegt áfall fyrir efnahag
landsins og allan landslýð. Við
þessu á þjóðfélagið engin önnur
svör en að leitað verði á önnur og
dýpri mið. Samkeppnin innan 200
mílna fiskilögsögunar er orðin al-
gjörlega óraunhæf, þar sem úthafs-
flotinn gengur stöðugt meira og
meira á rétt hefðbundinna veiða til
vinnslu í landi. Þessi þróun á und-
anfarandi árum stefnir nú fjölda
íslenzkra byggðarlaga í hættu, auk
þess sem rökstuddar ástæður eru
fyrir því að mengun og/eða ofveiði
þessarra úthafstogara sé orsök
fískleysis á grunnmiðum innan 200
mílna lögsögunnar.
Sagan sannar okkur að við erum
á villigötum í fískveiðistjórnun.
Árið 1934 veiddust 340.000 tonn
af þorski, en þá voru aðeins 18
síðutogarar í landinu, flestir um
200 tonn, en tveir líklega um 300
tonn. Allt var lagt á land til verkun-
ar, mest í söltun eða sólþurrkun.
Bygging frystihúsa var í byrjun.
Þessi viðmiðun ætti að nægja til
að sýna fram á yfirbygginguna og
offjárfestinguna í veiðunum og
vinnslunni nú. Menn, og þá sérstak-
lega stjórnmálamenn, verða að
taka tillit til staðreynda.
Hin eðlilega og rökrétta ályktun
af minnkun þorskveiðanna í lögsög-
unni er sú að nú verður að beina
úthafsveiðiflotanum á úthafið og
þétta hefir að nokkru leyti tekizt á
þessu ári. Menn tala um meiri full-
vinnslu 1 landi, sem auðvitað er
óraunhæft, þegar stöðugt meiri
afli sem veiddur er í landhelginni
er unninn úti á sjó. Veiðarnar í
landhelginni hafa staðið undir upp-
byggingu hins öfluga úthafsveiði-
flota, og nú er óhjákvæmilega kom-
ið að því að hann fari að skila af-
rakstri af úthafsveiðunum í þjóðar-
búið. Þetta þýðir að nú
er ekki lengur hægt
að úthluta kvótum inn-
an lögsögunnar til út-
hafsveiðitogara.
Ástandið í þjóðfélaginu
krefst þess, að allur
afli innan lögsögunnar
verði lagður á land til
sérhæfðrar vinnslu, en
hún hefir að undan-
förnu skilað góðum og
vaxandi árangri. Fisk-
vinnsla í landi er og
verður undirstaða at-
vinnu fyrir stóran
hluta þjóðarinnar og
þetta verður að virða.
Það á ekki að taka brauðið frá
börnunum.
Engir varanlegir kvótar
Lögin um stjóm fiskveiða eru
mjög afdráttarlaus um skipun veiða
innan lögsögunnar. Fyrsta grein
Mengun og ofveiði
vegna togveiða innan
lögsögunnar verður að
••
linna, segir Onundur
Ásgeirsson. Úthlutun
á kvótum til úthafs-
veiðiskipa er óraun-
hæf og teflir annarri
útgerð, vinnslu og
byggðum í hættu.
þeirra er þannig orðrétt: „Nytja-
stofnar á Islandsmiðum eru sam-
eign íslensku þjóðarinnar. Markmið
laga þessarra er að stuðla að vemd-
un og hagkvæmri nýtingu þeirra
og tryggja með því trausta atvinnu
og byggð í landinu. Úthlutun veiði-
heimilda samkvæmt lögum þessum
myndar ekki eignarrétt eða óaftur-
kallanlegt forræði einstakra aðila
yfír veiðiheimildum."
Hvergi í lögunum er gert ráð
fyrir leigu- né varanlegu framsali
á úthlutuðum veiðiheimildum gegn
endurgjaldi, þótt framsalið sé heim-
ilað samkvæmt ákveðnum reglum
í lögunum. Framsal á leigukvótum
innan fiskveiðiárs getur verið hag-
kvæmt, og sparað úthald á of
mörgum skipum við veiðar, enda
notað í stórum stíl. Öðru máli gegn-
ir um varanlegt framsal. Þetta er
í rauninni ekki til, því að forsenda
þess er að veiðiheimildirnar myndi
varanlegan eignarrétt sem er
óheimilt samkvæmt lögunum.
Kaup á varanlegum kvótum er
þannig algjörlega á ábyrgð kaup-
endanna, því að þessir kvótar geta
verið afturkallaðir fyrirvaralaust
við næstu úthlutun. Hér er um
miklar fjárhæðir að ræða, því að
varanlegir þorskkvótar munu nú
seldir á 255 kr/kg, þeas. 1.000
tonna kvóti myndi þá seljast á 255
milljónir króna. Það væri skellur
að missa slíkan kvóta.
Sjávarútvegsráðherra Kanada
segist hættur að hlusta á enda-
lausar kröfur um aukna kvóta og
segist framvegis vera talsmaður
fisksins. Hér á fiskurinn enga vini,
hvorki talsmenn né griðland. Meng-
un og ofveiði er kjarni íslenskrar
fískistefnu. Stórútgerðin heldur
áfram að gera út stöðugt stærri
og öflugri skip til veiða í lögsög-
unni, og er þar ekkert lát á. Breyt-
ing á fiskistefnunni er óhjákvæmi-
lega á næst leiti.
Höfundurinn cr fyrrverandi
forstjóri Olís.
Önundur Ásgeirsson
Ljósmyna/Ingibjörg Jóhannesdóttir
ÞESSIR ungu drengir héldu híutaveltu á Kópaskeri
fyrir skemmstu og færðu þeir Rauða krossinum ágóð-
ann — kr. 1.550. Þeir heita Ómar Gunnarsson, Arnar
Jónsson og Borgar Jónsson.
ÞESSAR stúlkur héldu hlutaveltu nýlega og
færðu þær hjálparsjóði Rauða kross íslands
ágóðann sem varð kr. 2.000. Þær heita Edda
Björk Jónsdóttir og Guðlaug B. Garðarsdóttir.
'ÁVí'A K A Aí j.
VIKUTILBOÐ
90ÁRN
Þekking Reynsla Þjónusta
FÁLKINN
SUÐURLANDSBRAUT 8 • 108 REYKJAVÍK • SÍMI: 91-81 46 70 • FAX: 91-81 38 82