Morgunblaðið - 12.02.1997, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 12. FEBRÚAR1997 15
ERLEMT
Gömul og óvenjuleg venja í fjalllendi Albaníu
Eiðsvamar jómfrúr
í hlutverki karla
LULE Ivanaj er eiðsvarin jómfrú og því er litið á hana sem eina
af körlunum. Sjálf segist hún verða karlmaður það sem eftir er.
Finnland
Rehn hvetur til
NATO-aðildar
Helsinki. Morgunblaðið.
Jómfrúrnar metn-
ar á 12 uxaen
aðrar konur á sex
Norðurhluta Albaníu. The Daily Telegraph.
í FJALLLENDI norðurhluta Alb-
aníu, þar sem karlar ráða enn lög-
um og lofum, hafa konur, sem
vilja komast til vegs og virðingar,
um aldir gripið til þess ráðs að
sveija skírlífísheit. Verða þær
„eiðsvarnar jómfrúr" og ganga þar
með inn í hóp karla, njóta sömu
réttinda og hafa sömu skyldur og
þeir.
Jómfrúrnar ganga með stutt
hár, í buxum og drekka rótsterkt
heimabruggað brandí með körlun-
um á krám sem konur sækja ann-
ars ekki. í héraðinu, sem er eitt
hið einangraðasta á öllum Balkan-
skaga, ræður ættarveldið ríkjum.
Karlmaðurinn er höfuð ættarinnar
og sá sem öllu ræður en jómfrúrn-
ar njóta einnig mikillar virðingar.
Þær koma hins vegar fram við
aðrar konur líkt og karlar, sem
lægra settar.
111 nauðsyn
Ævagömul lög, svokölluð Lek,
segja fyrir um stöðu jómfrúnna.
Lögin voru sett á 15. öld en ekki
færð í letur fyrr en fyrir 80 árum.
Samkvæmt þeim njóta jómfrúrnar
sömu stöðu og karlar og líf þeirra
er metið til jafns á við líf karla,
12 uxa virði. Hins vegar er líf
kvenna að jafnaði metið á 6 uxa.
Ástæða þess að konur fóru að
sveija skírlífisheit, voru aðstæður
í hinu hijóstruga héraði, þar sem
stríð og ættarátök og geysileg
fátækt hafa einkennt lífsbarátt-
una. Fjölmörg dæmi voru um að
allir karlmenn í fjölskyldum létu
lífið í átökum og þá komu eiðs-
vörnu jómfrúrnar til skjalanna.
Þær gerðust höfuð fjölskyldn-
anna, sömdu fyrir hönd hennar,
unnu erfiðisvinnu sem karlar
unnu að jafnaði en þær máttu
ekki giftast og ekki eignast börn.
Annað sem rak ungar konur til
þess að sveija skírlífisheit, var
óttinn við að missa eignir fjöl-
skyldunnar. Félli karlmaður, höfuð
fjölskyldunnar, frá, runnu eigur
hans og fjölskyldunnar til nánasta
karlkyns ættingja. Væri jómfrú
höfuð íjölskyldunnar, hélt fjöl-
skyldan eigum sínum.
„Virðum hana eins og
væri hún karlmaður"
Og fleira kom til. í upphafi ald-
arinnar háðu íbúar héraðsins stríð
við Tyrki og síðar Serba og Svart-
fellinga, sem bjuggu hinum megin
landamæranna í Svartfjallalandi.
Jómfrúrnar sinntu þá starfi karla
og skyldum á meðan þeir börðust
fjarri heimahögum.
Ein þessara kvenna er Drane
Popaj. Hún átti tvær systur og
einn bróður og var ekki nema
tólf ára þegar hún ákvað að verða
eiðsvarin jómfrú. Hún er nú orðin
gömul kona, veit reyndar ekki upp
á hár hversu gömul. „Þetta var á
þeim tíma sem við áttum í stríði
við Serba. Ég ákvað að styðja
bróður minn en staða fjölskyldu
með aðeins einn son var ákaflega
viðkvæm." Frænka hennar, File,
minnist þess er Drane var ung
kona, gekk í síðbuxum, með
höfuðklút og fylgdi frænku sinni
til kirkju, þar sem ekki var til
siðs að konur færu þangað einar.
„Við brúðkaup [þar sem karlar
og konur sitja hvor í sínu herberg-
inu] sat hún með körlunum og
þegar hún söng hélt hún fingri í
öðru eyra eins og karlar gera.
Það er aga hennar og dómgreind
að þakka að fjölskyldan er orðin
eins stór og vel stæð og hún er
nú.“
Lule Ivanaj, 42 ára, er einnig
eiðsvarin jómfrú. Þegar hún var
fímmtán ára bað móðir hennar
hana að gerast höfuð fjölskyldunn-
ar þar sem bróðir hennar var ekki
talinn nógu heilsuhraustur til að
sjá fyrir foreldrum og tíu systrum.
Lule er jafningi karlanna í þorpinu
Velipoje. „Hún hegðar sér eins og
karlmaður, reykir og drekkur eins
og karl og við virðum hana eins
og væri hún karlmaður,“ sagði
einn karlanna á þorpskránni og
félagar hans kinka kolli til sam-
þykkis.
Erfitt líf
Þegar kommúnistar voru við
völd ók Lule dráttarvél en nú er
hún í lausamennsku við logsuðu.
Fyrirmynd Lule er vígadrottning-
in Nora af Kelmendi, sem var
uppi á 17. öld. Sagan segir að
Tyrkir hafi rænt henni og þeir
hafi ætlað að neyða hana til að
giftast leiðtoga þeirra. Hún drap
hann, flýði til fjalla og stýrði
heimamönnum í baráttunni gegn
Tyrkjum. Lule segir söguna af
Noru og fleirum hafa ýtt undir
ákvörðun sína og að hún sjái ekki
eftir henni. „Ég verð karlmaður
það sem eftir er. En ég mæli ekki
með þessu við frænkur mínar.
Þetta er erfitt líf.“
ELISABETH Rehn, mannréttinda-
fulltrúi Sameinuðu þjóðanna í ríkjum
gömlu Júgóslavíu og fyrrverandi for-
setaefni í Finnlandi, tók á fimmtudag
af skarið varðandi aðild Finna og
Svía að Atlantshafsbandalaginu
(NATO). Segir hún að þessar þjóðir
þurfi að stefna að því að verða með-
al þeirra ríkja sem verði fyrir valinu
þegar NATO verður stækkað.
Ríkisstjómir Finnlands og Svíþjóð-
ar hafa hingað til vísað á bug öllum
hugmyndum um aðild að bandalag-
inu. I Finnlandi hafa þó allnokkrir
stjórnmálamenn, stjórnmálafræðing-
ar og hermálasérfræðingar óskað
þess að umræður hefjist um málið.
Anneli Taina varnarmálaráðherra og
Ole Norrback Evrópumálaráðherra
eru meðal þeirra sem lýst hafa þess-
ari skoðun. Martti Ahtisaari Finn-
landsforseti, sem fer með stjórn ör-
yggis- og utanríkismála, hefur hins
vegar ekki tekið undir orð þeirra.
Rehn gegnir engu opinberu emb-
ætti í heimalandi sínu, en hefur ver-
ið nefnd sem hugsanlegt forsetaefni
í kosningunum árið 2000.
Sveitasöngvarar,
línudansarar
oe aðrir aðdáendur
sveitatónlistar:
Vegna frábærra undirtekta verður sveitasöngvaballið
endurtekið föstudaginn 14. febrúar í Súlnasai,
Hótel Sögu og frá kl. 21.00 leikur hljómsveitin Farmalls
fyrir kröftugum sveitadansi.
Snörurnar, þær Guðrún Gunnarsdóttir,
Eva Asrún Albertsdóttir og Ema Þórarinsdóttir
þeysa fram á sviðið og taka nokkur sinna frábæru laga.
Jóhann og Sigurður £rá Danssmiðju Hermanns Ragnars
verða með danssýningu og sýna m.a. línudansinn,
uppáhaldsdans landsmanna.
Allir nýjustu sveitasöngvarnir verða í diskótekinu.
Amerískur kvöldverður:
Stórsteik að hætti sveitasöngvara.
Verð: 1990 kr. (matur og dansleikur).
Húsið opnar kl. 19.00 fyrir matargesti.
Borðapantanir í síma 552 9900.
Verð á dansleik: 1000 kr.
Raggi Bjarna og Stefán Jökulsson
spila og leika við hvern sinn fmgur á Mímisbar
r|
-þín saga
(V
SP* \
Þreytt(ur) á gömlu þungu bílskúrshurðinni?

SP*
Nú er rétti tíminn til
að panta nýja, létta,
einangraða stálhurð
frá Raynor
Raynor bílskúrshurðaopnarar
VERKVER
Smiðjuvegi 4b, Kópavogi
567 6620
ali& i ver&i oru brautir og þéltilislar.