Morgunblaðið - 12.02.1997, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 12. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
Margrét Stef-
anía Jóhannes-
dóttir, hjúkrunar-
kona, fæddist á
Laxamýri í Suður-
Þingeyjarsýslu 24.
desember 1905.
Hún var lengst af
til heimilis í Meðal-
holti 14 í Reykjavík,
en lést á hjúkrunar-
heimilinu Eir hinn
4. febrúar síðastlið-
inn.
Foreldrar henn-
ar voru Jóhannes
Baldvin Sigurjóns-
son, bóndi á Laxamýri, og kona
hans, Þórdís Þorsteinsdóttir frá
Stóru-Hámundarstöðum.
Systkini Margrétar voru tíu,
fimm bræður, sem allir dóu í
frumbernsku, og fimm systur:
Soffía, Snjólaug Guðrún, Jóna
Kristjana, Líney og Sigurjóna
og er Líney sú eina sem lifir.
Margrét bjó í foreldrahúsum
til átján ára aldurs, en hóf þá
hjúkrunarnám, sem hún stund-
* Látin er í hárri elli móðursystir
mín, Margrét Jóhannesdóttir,
hjúkrunarkona. Síðustu árin var
hún vistmaður á hjúkrunarheimil-
inu Eir og þar fékk hún hægt and-
lát hinn 4. febrúar síðastliðinn.
Þegar heilsan er brostin og Elli
kerling hefur bugað manninn er
dauðinn líkn. Þannig var þvi ein-
mitt farið með Margréti frænku
mína. Dauðinn var henni líkn og
hún var fyrir alllöngu farin að von-
ast eftir komu hans.
> Með Margréti er gengin afar
merkileg kona. Hún helgaði líf sitt
líknarstörfum, lærði hjúkrun ung
og starfaði síðan við þá grein fram
á áttræðisaldur eða í yfir fimmtíu
ár. Hjúkrunarstörfin voru henni
köllun og ávallt var henni efst í
aði bæði hér heima
og erlendis. Að
námi loknu helgaði
hún lif sitt hjúkrun,
vann á ýmsum stöð-
um, m.a. fyrir
Rauða kross Is-
lands, sem yfir-
hjúkrunarkona á
Kristneshæli og við
Heilsuverndarstöð
Reykjavíkur, síðast
sem hjúkrunarfor-
stjóri til ársins
1969. Eftir það
stundaði Margrét
heimahjúkrun, en
alls starfaði hún við hjúkrun í
yfir hálfa öld. Margrét tók þátt
í félagsstörfum fyrir Hjúkrun-
arfélag íslands, var varafor-
maður félagsins um skeið og
kenndi við Hjúkrunarskólann.
Þá ritaði Margrét nokkrar
greinar um hjúkrunarmálefni
;tuk ýmissa annarra ritstarfa.
Útför Margrétar fer fram frá
Fossvogskapellu í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
huga heilbrigði og heilsa fólks. Hún
giftist ekki og eignaðist ekki böm
sjálf, en systrabörnin voru sem
hennar eigin, hún fylgdist náið með
þeim öllum og passaði upp á að
rétt væri staðið að öllu atlæti þeirra.
Fannst systmm hennar hún stund-
um ganga einum of langt í þessu
eftirliti.
Margrét fæddist á Laxamýri í
Suður-Þingeyjarsýslu, sú þriðja í
röð sex systra sem komust á legg
af ellefu systkina hópi. Örlögin hög-
uðu því svo að allir bræður hennar,
fímm að tölu, dóu í frumbemsku
og móður sína missti Margrét þegar
hún var tæplega sextán ára. Laxa-
mýri var og er enn eitt af höfuðból-
um íslands. Náttúrufegurð er mikil
og við túnfótinn liðast ein þekkt-
MINNINGAR
asta laxveiðiá landsins. Faðir Mar-
grétar, Jóhannes Baldvin, bjó þar
félagsbúi ásamt Agli, bróður sínum,
og höfðu þeir tekið við búi af föður
sínum, Siguijóni, sem var sonur
Jóhannesar Kristjánssonar ættföð-
ur Laxamýrarættarinnar. Þótt Mar-
grét færi ung frá Laxamýri og jörð-
in væri seinna seld úr ættinni var
alltaf einhver ósýnilegur strengur
sem batt Margréti og systur hennar
við þennan stað. Þær voru stoltar
af uppruna sínum og ættmennum,
en jafnframt mátti fínna vissa ang-
urværð vegna þeirra örlaga sem líf-
ið hafði búið þeim og trega vegna
þess sem farið var.
Margrét var afar glaðlynd kona
og þær systur allar. Það eru okkur
systrabömum hennar ógleymanleg-
ar stundir þegar systurnar komu
allar saman hér á ámm áður.
Hlátrasköllin vom þvílík að við héld-
um að þökin myndu rifna af húsun-
um. Oftst var Margrét miðdepill
samkomunnar. Bæði var, að hún
gat verið meinfyndin og gerði þá
gjaman grín að sjálfri sér auk þess
sem hún átti til að vera svolítið við-
utan og sagði þá oftlega eitthvað
sem vakti ákafan hlátur hinna. En
þótt Margrét væri glaðvær og hlát-
urmild var hún þó ákaflega dagfars-
prúð og hæglát kona. Hún var
trygglynd og vel látin og virt af
sínu samstarfsfólki. Dugnaður
hennar í starfí var annálaður og
mörgum hefur hún hjúkrað og líkn-
að á langri ævi. An efa em þeir
ófáir sem hugsa til hennar með
þakklæti og virðingu ná að leiðar-
lokum.
Þótt hjúkrunarstörfin sjálf væm
Margréti köllun átti hún sér þó
ýmis önnur áhugamál. Hún skrifaði
greinar í blöð og tímarit auk þess
sem hún sinnti ýmsum félagsmálum
fyrir hjúkmnarstéttina. Hún var
ritstjóri Tímarits Hjúkmnarfélags
íslands um tíma, sat í stjórn hjúkr-
unarfélagsins sem varaformaður,
fulltrúi Hjúkmnarfélags íslands í
samvinnu hjúkrunarkvenna á Norð-
urlöndum í sextán ár, svo eitthvað
sé nefnt. Þá las hún mikið og hafði
gaman að því að taka í spil. Ferðlög-
in vom þó aðalfrístundagaman
Margrétar. Hún ferðaðist mikið,
bæði innanlands og utan. Strax á
unglingsámm hafði hún leitað sér
menntunar út fyrir landsteinana og
upp frá því áttu fjarlæg lönd mikil
ítök í henni. Merkilegast fannst
henni þó að koma til Jerúsalem og
sjá fæðingarstað frelsarans, enda
var Margrét trúuð þótt hún flíkaði
því ekki að jafnaði.
Nú á síðustu árum hefur heilsu
Margrétar hrakað smátt og smátt.
Minnið var farið að bila og gamalt
fótbrot olli því að hún var bundin
við hjólastól. Undir lokin hefur hún
notið umönnunar afbragðs starfs-
fólks á hjúkrunarheimilinu Eir auk
þess sem Þórdís Árnadóttir, frænka
hennar, hefur sinnt henni af ein-
stakri alúð og natni. Verður það
seint þakkað að fullu.
Kæra frænka. Við Anna og
krakkarnir þökkum þér samfylgd-
ina. Það er gæfa að hafa þekkt
manneskju eins og þig. Þótt lífið
hafi ekki alltaf tekið á þér mildum
tökum áttir þú mikið að gefa öðrum
og gerðir það svo sannarlega. Ég
veit að þú ert hvíldinni fegin og ég
veit að þú yfirgefur þennan heim í
þeirri sannfæringu að þú munir
sameinast þeim í eilífðinni sem þú
unnir mest í þessu lífi.
Jóhannes Helgason.
Moldin er þín.
Moldin er trygg við bömin sín
sefar allan söknuð og harm
og svæfir þig við sinn móðurbarm.
Grasið hvíslar sitt ljúfasta ljóð.
Á leiðinu þinu moldin er hljóð.
Og hvíldin góð.
(Davið Stefánsson)
Elskuleg móðursystir okkar er
látin. Við minnust Möggu frænku
með ástúð og hlýju. Það var ótrú-
lega sterkur vilji og festa sem að
bjó í þessari fínlegu og viðkvæmu
konu. Á langri ævi í starfi sem
hjúkrunarkona og oft við framandi
vinnuaðstöðu, í háskólanámi á miðj-
um aldri í öðru landi, og seinna sem
kennari og yfirhjúkrunarkona virt-
ist henni ekkert vera ófært.
Við minnumst frænku frá bams-
aldri sem einnar af okkar fjöl-
skyldu, en það var mikill kærleikur
á milli Möggu frænku og móður
okkar. Hittust þær systur svo til
daglega. Ég vil þakka frænku henn-
ar styrk og vináttu er hún veitti
mér er ég varð ung ekkja með börn-
in mín þijú. Einnig hversu vel hún
reyndist foreldrum okkar á erfiðum
tíma í veikindum þeirra. Góða ferð
í ný heimkynni til látinna ástvina
sem voru þér svo kærir.
Guðbjörg Þórdís,
Gunnlaugur Stefán.
Margrét Jóhannesdóttir, fyrrver-
andi forstöðukona Heilsuverndar-
stöðvar Reykjavíkur, er látin í
Reykjavík á 92. aldursári.
Snemma hneigðist hugur Mar-
grétar til hjúkrunarstarfa og lauk
hún hjúkrunamámi við Ulleval
sjúkrahúsið í Ósló árið 1930, þá 24
ára gömul. Hafði hún þá þegar lok-
ið námi við Kvennaskólann á
Blönduósi og ennfremur lagt stund
á tungumálanám. Eins og alkunna
er var erfitt að afla sér menntunar
á þessum árum, ekki síst fyrir kon-
ur. Þrátt fyrir þetta sótti Margrét
sér víðtæka menntun og að mestu
leyti erlendis. Að loknu hjúkmn-
arnámi stundaði hún framhaldsnám
í geðhjúkrun við Kleppsspítala, far-
sóttahjúkrun, hjúkmnarkennslu og
spítalastjóm í Svíþjóð og síðast en
ekki síst lauk hún námi í heilsu-
vernd við háskólann í Árósum árið
1948, ein af þeim fyrstu sem það
gerði.
Hún kom víða við á starfsferli
sínum, m.a. starfaði hún við Land-
spítalann, Amtssjúkrahúsið í Kaup-
mannahöfn, Kristneshæli var þar
yfirhjúkrunarkona, einnig veitti hún
forstöðu „Upptökuheimili fyrir af-
vegaleiddar stúlkur“, eins og það
var kallað á þeim tímum. Starfaði
við sóttvarnarhús Reykjavíkur, hjá
Barnaverndarnefnd Reykjavíkur og
Rauða krossinum og síðast en ekki
síst Heilsuvemdarstöð Reykjavíkur.
Þar hóf hún störf 1954, þegar
Heilsuvemdarstöðin var nýtekin til
starfa, starfaði lengst af við barna-
deild, en síðustu 5 árin sem for-
stöðukona.
Margrét vann einnig mikið að
félagsmálum, var í ritstjórn Tíma-
rits Fél. ísl. hjúkrunarfræðinga,
fulltrúi í Samvinnu hjúkmnar-
kvenna á Norðurlöndum, varafor-
maður Félags ísl. hjúkrunarkvenna.
Hún var ritfær vel og skrifaði mik-
ið um heilbrigðismál o.fl., fyrst og
fremst í Hjúkmnarkvennablaðið, en
kom víða við, bæði í innlendum
tímaritun og erlendum. Hún mun
hafa skrifað sitthvað fleira um önn-
ur hugðarefni, hefur eitthvað af þvi
birst opinberlega, en flest farið
hljótt.
Þetta er löng upptalning en segir
ekki hvað að baki bjó. Hjúkmn
hefur löngum verið erfitt og krefj-
andi starf, bæði andlega og líkam-
lega, ekki síst á þessum árum.
Starfið hefur hins vegar alltaf verið
margbreytilegt og víða hægt að
hasla sér völl. I starfi sínu hjá
Rauða krossinum, en þar var hún
í 10 ár, vann hún í Sandgerði. Þar
var hún ein að störfum við afar
erfiðar aðstæður. M.a. komu þang-
að vertíðarbátar, með öllu sem því
fylgdi og þjóðin þekkir. Var þetta
mikil ábyrgð og reyndi mikið á
hjúkmnarkonuna á staðnum, en
hún reyndist vandanum vaxin, þar
sem annars staðar. Sjá má af fram-
angreindu að hér var mikil atorku-
kona á ferð.
Það var mikill fengur að fá svo
vel menntaða hjúkrunarkonu og þar
að auki sérmenntaða í heilsuvernd
til starfa við Heilsuverndarstöðina,
þessa ungu stofnun, sem var að
hasla sér völl.
Eftir giftudijúgt starf við barna-
deild, og vegna þeirrar góðu mennt-
unar, sem Margrét hafði aflað sér,
var nánast sjálfgefið að hún tæki
að sér hið ábyrgðarmikla starf for-
stöðukonu Heilsuverndarstöðvar
Reykjavíkur, þegar fyrsta forstöðu-
Formáli minning-
argreina
ÆSKILEGT er að minningargreinum fylgi á sérblaði upplýsingar
um hvar og hvenær sá, sem fjallað er um, er fæddur, hvar og hve-
nær dáinn, um foreldra hans, systkini, maka, og börn, skólagöngu
og störf og loks hvaðan útför hans fer fram. Ætlast er til að þessar
upplýsingar komi aðeins fram í formálanum, sem er feitletraður, en
ekki í greinunum sjálfum.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð
og hlýhug við andlát og útför móður
okkar,
SIGURBJARGAR JÓIMSDÓTTUR,
Hverfisgötu 92a,
Reykjavík.
Systkinin.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð
og hlýhug við andlát og útför móður
okkar, tengdamóður, ömmu, langömmu
og langalangömmu,
GUÐRÍÐAR EINARSDÓTTUR,
Hrafnistu, Hafnarfirði,
áður til heimilis á Smyrlahrauni 5,
Hafnarfirði.
Sérstakar þakkir til starfsfólks á deild-
um 3A og 3B Hrafnistu, Hafnarfirði,
fyrir frábæra umönnun.
Gunnar Guðjónsson,
Einar Jónsson, Þóra Valdimarsdóttir,
Þórður Rafnar Jónsson, Ásthildur Eyjólfsdóttir,
Hjördís Guðbjörnsdóttir, Karl Grönvold,
barnabörn, barnabarnabörn og barnabarnabarnabörn.
MARGRÉT
' JÓHANNESDÓTTIR
konan Sigrún Magnúsdóttir, lét af
störfum vegna aldurs árið 1964. Á
þessum árum var Heilsuverndar-
stöðin sú eina sinnar tegundar í
Reykjavík.
Þetta var erfitt starf, heilsuvernd
naut ekki mikils skilnings,enda
hljóðlát starfsemi, þurfti því stöðugt
að beijast fyrir tilveru hennar, eilíf-
ur skortur á hjúkrunarkonum: Órú-
legt má þó telja hversu stofnunin
hafði á að skipa, góðum og vel-
menntuðum hjúkrunarkonum,
höfðu þær sótt framhaldsnám er-
lendis, en á þeim árum var ekki um
annað að ræða í þeim efnum. Jafn-
réttisbaráttan, þar með kvennabar-
áttan, hafði ekki náð sama sessi
og nú, og hjúkrunarkonur, sem var
og er kvennastétt, áttu því oft örð-
ugt uppdráttar, en þær sóttu fast
að vera sjálfstæð stétt, sem hlustað
væri á.
Margrét var hæglát kona, henni
lá lágt rómur, flutti mál sitt á fal-
legri íslensku, rökföst og málefna-
leg. Enda naut starfsemin virðingar
og trausts og þróaðist jafnt og þétt.
Hún var skilningsríkur og góður
yfirmaður, sem gott var að leita
til. Margrét var svarthærð, hafði
ljósan litarhátt og skipti vel litum.
Hún sór sig mjög í ætt sína, hina
kunnu Laxamýrarætt, bæði hvað
varðar útlit og andlegt atgervi.
Hæfileika sína til ritaðs máls
átti hún því ekki langt að sækja,
enda skáldið góða Jóhann Sigur-
jónsson föðurbróðir hennar.
Fyrstu árin eftir að Margrét hætti
störfum vann hún við heimahjúkrun
í ígripum, þar til hún endanlega lét
af störfum árið 1973 hafði þá starf-
að við hjúkrun nær hálfa öld. Þar
með var hún í sambandi við sinn
gamla vinnustað, síðar kom hún
jafnan, þegar menn gerðu sér daga-
mun á stöðinni, t.d. á hinn árlega
jóla- og nýársfagnað. Eftir því sem
árin liðu og heilsan gaf sig, urðu
þær heimsóknir færri og sambandið
rofnaði, smátt og smátt.
Nú sakna menn þess að hafa
ekki ræktað það betur.
Það hefur mikið vatn runnið til
sjávar á þeim rúmlega 40 árum,
sem Heilsuvemdarstöð Reykjajvík-
ur hefur starfað, en hún fagnar 40
ára vígsluafmæli 2. mars nk. Fyrstu
starfsmennirnir hverfa af sjónar-
sviðinu einn af öðrum, fyrir rúmum
mánuði lést Svanlaug Daníelsdóttir,
sem starfaði á HR allan sinn starfs-
aldur, og bar það sérstæða starfs-
heiti - skrifari. Var það tímanna
tákn, þegar flest var handskrifað
og handfært. Svanlaug var sam-
starfsmaður Margrétar allan þann
tíma, sem báðar störfuðu, var það
allt með miklum ágætum, þótt ger-
ólíkar væru að flestu, nánast öllu
leyti. Svanlaug opinská, skrafhreif-
in, fljóthuga, sagði sínar sérstæðu
og skemmtilegu skoðanir hispurs-
laust. Margrét hógvær, fór sér
hægt og ígrundaði málin áður en
hún kvaddi sér hljóðs. Sameiginlegt
var þeim þó, að báðar vom þær
skemmtilegar gáfukonur. Margrét
naut þeirra forréttinda að fá að
læra það sem hugur hennar stóð
til, en Svanlaugu gafst þess ekki
kostur.
Nú á 40 ára afmæli Heilsuvernd-
arstöðvarinnar stendur stofnunin á
tímamótum. Aðstæður eru aðrar,
hugmyndir breytast og málin þróast
samkvæmt því. Hlutverk stofnunar-
innar hefur því breyst, og verið er
að móta stefnu um framtíðarhlut-
verk hennar.
Það hefði verið gaman að heyra
skoðanir og hugmyndir frumheij-
anna í því efni. En eitt er Ijóst að
hvað sem verður þá mótuðu þeir
starfið og framtíðin hvílir á því, þar
átti Margrét stóran hlut.
Að leiðarlokum eru henni færðar
þakkir fyrir langt og giftudijúgt
starf í þágu hjúkrunar og þá sér-
staklega heilsuverndar á Islandi.
Það hvíldi á góðri menntun, áhuga
og ekki síður hugsjón og mannkær-
leika, en allt þetta átti Margrét í
ríkum mæli.
Samúðarkveðjur eru sendar ætt-
ingjum Margrétar.
Blessuð sé minning Margrétar
Jóhannesdóttur hjúkrúnarkonu.
Bergljót Líndal.