Morgunblaðið - 12.05.1998, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 12. MAÍ 1998
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Kristinn
NÝR formaður Tónskáldafélags íslands, Kjartan Ólafsson, gagnrýnir
sinnuleysi menningarstofnana gagnvart íslenskri samtímatónlist.
„Menningar-
stofnanir bregð-
ast skyldu sinni“
Á aðalfundi Tónskáldafélags íslands ný-
verið var Kjartan Olafsson kjörinn nýr for-
maður þess. I samtali við Huldu Stefáns-
dóttur lýsir Kjartan langvarandi óánægju
félagsmanna með rýran hlut samtímatón-
listar í menningarlífí landsins.
TÓNSKÁLDAFÉLAG íslands er
rúmlega 50 ára gamalt fagfélag ís-
lenskra tónskálda sem stofnað var til
á sínum tíma að frumkvæði tón-
skáldanna Jóns Leifs og Páls Isólfs-
sonar. Markmið félagsins er að
standa vörð um flutning og kynningu
á íslenskri samtímatónlist en einnig
erlendri. Um 40 íslensk tónskáld eru
skráð í félagið og á aðalfundi þess
sem var haldin nýverið voru félags-
menn sammála um að bæta yrði hlut
íslenskrar samtímatónlistar í listalífi
landsins.
Tónskáldum þykir samtímatónlist
æ minna sinnt hjá ríkisstyrktum
menningarstofnunum og í engu sam-
ræmi við mikilvægi hennar í íslensku
samfélagi. Ályktanir þess efnis hafa
verið sendar stjóm Sinfóníuhljóm-
sveitar Islands, útvarpsstjóra Ríkis-
útvarpsins og Framkvæmdastjóm
Listahátíðar. Ný stjórn Tónskáldafé-
lagsins er auk formannsins, Kjartans
Ólafssonar, skipuð tónskáldunum
Tryggva M. Baldvinssyni gjaldkera
og Misti Þorkelsdóttur, ritara
stjómar.
Kjartan segir að það hafi mikið
verið rætt meðal félagsmanna á síð-
asta aðalfundi hvemig sú tegund tón-
listar sem ekki lyti lögmálum mark-
aðarins um kaup og sölu hefði orðið
undir í neyslusamfélagi samtímans.
Tónskáld vilja spyrna við fótum og
vekja athygli stjómmálamanna og
yfirmanna ríkisstyrktra menningar-
stofnana á þeirri hættulegu þróun
sem er að verða í íslensku tónlistar-
lífi. „Menning er ekki og getur aldrei
orðið gróðafyrirtæki, - hún er ómei>
anleg til fjár,“ segir Kjartan. „Og
markaðsstýrð menning verður sjald-
an annað en léttmenning."
Yfir 30 íslensk tónverk bíða
fiutnings hjá Sinfóníunni
I ályktun fundarinns sem félagið
sendi stjórn Sinfóníuhljómsveitar Is-
lands er skorað á stjórnina að nýta
sér ákvæði í lögum hljómsveitarinn-
ar sem heimilar henni að ráða til sín
tónskáld. Þá er stjómin hvött til þess
að auka vægi nýrrar íslenskrar tón-
listar á áskriftartónleikum sveitar-
innar. Kjartan segir að yfir 30 ný ís-
lensk tónverk bíði flutnings hjá Sin-
fóníuhljómsveit íslands án þess að
nokkuð sé aðhafst og að við slíkt
verði ekki búið öllu lengur.
Hvað Ríkisútvarpið varðar hefur
félagið skorað á stofnunina að auka
fjárveitingar til hljóðritana á ís-
lenskri tónlist og efla umfjöllun og
flutning hennar í dagskrá sinni. Fé-
lagið vísar til laga um menningar-
lega skyldu Ríkisútvarpsins þar að
lútandi.
í tilefni af Listahátíð í Reykjavík
vill aðalfundur Tónskáldafélags Is-
lands jafnframt vekja athygli á rýr-
um hlut íslenskrar tónlistar í dag-
skrá hátíðarinnar. Tónverk þriggja
íslenskra tónskálda verða frumflutt
á Listahátíð; verk eftir Hauk Tómas-
son, Jón Nordal og Hróðmar I. Sig-
urbjörnsson. Kjartan segir sam-
tímatónlist ekki fyrirferðarmikla á
hátíðinni miðað við margt annað sem
þar er í boði.
íslensk tónlist fremur notuð sem
uppfylling en útvarpsefni
„Við viljum einfaldlega minna á að
þessar menningarstofnanir hafa
ákveðnu hlutverki að gegna sem m.a.
felst í því að flytja og kynna íslenska
tónlist," segir Kjartan. „Hvað Sin-
fóníuhljómsveitina varðar, sem er
ein af betri sinfóníuhljómsveitum
norðursins, þá hefur hún vissulega
flutt ný íslensk tónverk en þau hafa
sjaldan komist á fasta efnisskrá
hljómsveitarinnar.
Hjá Ríkisútvarpinu starfar margt
gott fólk sem reynir að sinna flutn-
ingi íslenskra tónverka í útvarpi.
Hins vegar hefur verið skorið niður
hjá tónlistardeild RÚV og mér virð-
ist sem tónlistin sé nú fremur notuð
sem uppfylling en gegnumsamið út-
varpsefni. Þetta er hvorki viðunandi
fyrir útvarpið né hlustendur þess.“
Sorglegast segir Kjartan vera
hversu Ríkisútvarpið sinni lítt varð-
veisluskyldu sinni þegar kemur að
íslenskri samtímatónlist með því
hversu litlu fé sé veitt til uppbygg-
ingar hljóðritasafns Ríkisútvarpsins.
„Við tónskáld spyijum einfaldlega
hvort RÚV sé ekki að bregðast
skyldu sinni gagnvart íslenskri tón-
listarsögu?“
Kjartan segir að þrátt fyrir allt sé
mikil gróska í starfi íslenskra tón-
skálda. „Verkum þeirra er bara hald-
ið til baka af markaðsmönnum sem
hafa lítinn skilning eða áhuga á gildi
menningar fyrir samfélagið. Miðað
við hvemig menningarstarfsemi var
rekin hér áður fyrr og samanborið
við aðrar stofnanir erlendis er það
öldungis ófullnægjandi hvernig mál-
um er háttað hér á Iandi í dag.“
Hús með mörgum
herbergjum
BÆKUR
Greinasafn
AFMÆLISRIT
Davíð Oddsson fimmtugur 17.
janúar 1998. Ritnefnd: Hannes
Hólmsteinn Gissurarson, Jdn
Steinar Gunnlaugsson og Þdrarinn
Eldjárn. Prentvinnsla: Prisma
Prentbær. Bdkband: Félagsbókband-
ið - Bókfell. Útgefandi Bókafclagið.
Reykjavík, 17. Janúar 1998.
UTAN á afmælisritinu, sem gefið
var út þegar Davíð Oddsson forsæt-
isráðherra varð fimmtugur 17. janú-
ar, gefur að líta mynd af stjómar-
ráðinu, en manni flýgur í hug að þar
hefði rétt eins mátt hafa aðrar
byggingar, sem sennilega munu
fremur kalla nafn hans fram í hug-
ann þegar fram í sækir. Þær koma
einnig í ljós þegar kápu bókarinnar
er lyft og við blasa Ráðhúsið, Perl-
an, Alþingi, Höfði og ráðherrabú-
staðurinn auk stjórnarráðsins enn á
ný. Þar sleppir húsum í þessari bók
ef fram hjá því er horft að hún er á
stærð við hús og í henni em mörg
og mismunandi herbergi.
í bókinni er að finna aragrúa rit-
gerða og greina og inn á milli era
dagbókarbrot, ljóð og smásaga.
Efnisyfirlitið eitt er fjórar síður og
bókin 960 síður. I raun er þar eng-
inn rauður þráður, þótt hagfræði,
sögu og stjómmál beri hæst og
margar greinanna endurspegli
vissulega hægri væng stjórnmál-
anna og ýmsir samstarfsmenn Da-
víðs úr pólitík drepi niður penna.
Titlar á borð við „Umhverfið þarfn-
ast frjáls markaðar“ bera því vitni.
Þótt margir höfunda tengist
Sjálfstæðisflokknum er það þó alls
ekki algilt og nægir því til stuðnings
að nefna nafn Einars Más Guð-
mundssonar, sem kemst að því að
raunveraleikinn sé
alltaf að koma raunsæ-
inu á óvart í stuttri
grein um, komu al-
banska landsliðsins í
knattspyrnu hingað til
lands.
Fjallað er um
Landsvirkjun, próf-
kjör, réttindi og skyld-
ur fjölmiðlafólks, um-
hverfismál í Reykjavík,
fjölskyldur, hjónabönd
og kynlíf, Hamlet og
Makbeð og réttarör-
yggi borgaranna gagn-
vart ríkinu.
Kalda stríðið og
endalok þess er áber-
andi í nokkrum greinanna. Arnór
Hannibalsson lýsir heimsókn til
Eystrasaltsríkjanna þegar sjálf-
stæðisbarátta þeirra stóð yfir.
Björn Bjamason skrifar um „Gildi
vamarsamningsins eftir lok kalda
stríðsins" og kemst að því að horfið
hafi verið frá þeim rökum, sem
sumir stuðningsmenn vamarliðsins
hefðu notað með vísan til hugtaks-
ins friðartíma, að það væri reist á
„illri nauðsyn“. Nú væri litið á veru
vamarliðsins með því hugarfari að
hún væri varanleg, líkt og þegar
keypt væri trygging.
Fátt ber því vitni að bókin sé
helguð Davíð Oddssyni fyrir utan
kjöl bókar, kápu og titilblað. Þar er
þó lag Jóns Þórarinssonar við ljóð
Davíðs, „Hin fyrstu jól“, og þýðing
Björns Sigurbjömssonar á sama
ljóði á dönsku undir heitinu „Den
fprste jul“. Menn geta reyndar velt
því fyrir sér hvort einhverja
skírskotun sé að finna í heiti smá-
sögu Hrafns Gunnlaugssonar,
„Apabróður" eða hvað felist í þess-
um línum úr ljóði Steinunnar Sig-
urðardóttur, „Mannsmynd":
Ég tala aldrei um þig
ég ligg í hljóði
yfir einni mannsmynd
sem mín langdrægu tár
hafa hjúpað salti
á mesta dýpi.
Þá er í bókinni að
finna greinar, sem vísa
til ýmissa mála, sem
Davíð hefur vakið á
umræðu. Nægir þar að
nefna grein Jóns Stein-
ars Gunnlaugssonar
um réttaröryggi borg-
aranna gagnvart ríkis-
valdinu, en Davið lagði
til á liðnum vetri að
kannað yrði hvort rétt
væri að stofna embætti
umboðsmanns borgaranna gagn-
vart skattkerfinu til að koma í veg
fyrir misbeitingu valds.
í ritnefnd bókarinnar vora
Hannes Hólmsteinn Gissurarson,
Jón Steinar Gunnlaugsson og Þór-
arinn Eldjárn. Hannes hefur á sér
stimpil hamhleypunnar, en sam-
verkamenn hans hafa sennilega
ekki heldur setið auðum höndum
meðan þessi bók var sett saman.
Henni má líkja við nokkra árganga
fræðitímarits, sem unnir hafa verið
á einu bretti.
Ef til vill hefði mátt búast við því
að bókin hefði fleira fréttnæmt að
geyma þegar litið er yfir höfunda-
listann. Bókin er hins vegar vönduð
og efni hennar það fjölbreytt og
greinar stuttar að upplagt er að
gn'pa til hennar og rápa milli her-
bergjanna. Hins vegar hefur verið
varað við því að hafa bókina með sér
í rúmið nema að setja hjálm á höfuð
þar sem hætta sé á varanlegum ör-
um renni manni í brjóst meðan á
lestri stendur.
Karl Blöndal
Davíð
Oddsson
Djassæskan í vertíðarlok
TðNLIST
Múlinn á Sðloni
í slandusi
DJASSTÓNLEIKAR
Djammsession og samspil frá FIH.
Þátttakendur hálfur annar tugur
ungra túnlistarmanna undir leiðsögn
Ólafs Jónssonar, Tómasar R. Einars-
sonar og Hilmars Jenssonar. Múlinn
á Sóloni íslandusi 7. maí 1998.
ÞÁ ER þriggja mánaða tónleika-
haldi djassklúbbsins Múlans, í
Sölvasal á Sóloni Islandusi, lokið að
sinni. Tónleikarnir eru orðnir tutt-
ugu og hafa spannað allt frá svíng-
tónlist til frjálsdjass. Flestir helstu
djasstónlistarmenn landsins hafa
komið þar fram og hafa margir tón-
leikanna verið með þeim ágætum að
boðlegir hefðu verið á djasshátíðum
um víða veröld - aðrir hafa tekist
miður svo sem gerist. Fyrir mestu
er þó sá metnaður sem tónlistar-
mennirnir hafa lagt í þetta tónleika-
hald. Þar hefur sjaldnast verið
kastað til höndum. Vonandi hefst
starfið af endurnýjuðum þrótti er
haustar og að mörgu leyti hentar
Sölvasalur vel sem djassklúbbur, þó
hann sé helst til lítill á stundum.
Það fer varla milli mála að djass-
deild Tónlistarskóla FÍH hefur
skipt sköpum fyrir íslenskt djasslíf.
Góðir tónlistarskólar era undirstaða
tónlistarlífsins. Það var því vel til
fundið hjá stjórn Múlans að enda
þessa Múlahrinu með því að bjóða
uppá unga hljófæraleikara í djamm-
sessjón, en áður en að sessjóninni
kom léku þrjár æskuhljómsveitir.
Fyrst reið á vaðið kvintett sem
Ólafur Jónsson saxófónleikari hefur
æft. Á efnisskránni voru ópusar eft-
ir Kenny Barron, Steve Swallow og
Victor Feldman. Þeir vora sosum
ekkert illa spilaðir þó kraftinn vant-
aði. Aftur á móti fór í verra með
aukalagið, einn af húsgöngum
djassins: There’U Never Be
Another You eftir Harry Warren.
Það er oft einsog erfiðast sé að
túlka einfalt lag. Birkir Freyr
Matthíasson blés í trompetinn í
þessu bandi og gerði það vel. Hann
hefur góða tækni og fínan tón. Birk-
ir Freyr hefur m.a. leikið trompet-
konsert eftir Haydn með Sinfóníu-
hljómsveit íslands og leikur í Stór-
sveit Reykjavíkur. Hann er ekki
þjálfaður í spunanum, en byggir vel
upp sólóa sína þótt hann endi þá oft
heldur snubbótt. Básúnuleikari
kvintettsins, Eyþór Kolbeins, hefur
fallega mjúkan tón og bassaleikar-
inn, Valdimar Kolbeinn Sigurjóns-
son, sýndi einnig góða takta.
Næst lék sveit er Tómas R. Ein-
arsson hefur æft. Bassaleikarinn
var forfallaður svo Tómas varð
sjálfur að slá bassann og styrkti það
hljóðfæraleikarana ungu mjög. Joe
Henderson, Herbie Hancock og
Tómas R. voru höfundar ópusanna
og þarna vakti sérstaka athygli
ungur tenórsaxófónleikari, Eyjólfur
Þorleifsson, efnilegur sólisti - svo
stóð trompetleikarinn Eiríkur Orri
Ólafsson fyrir sínu, þó nokkuð
skorti hann uppá tækni Birkis
Freys.
Síðasta sveit fyrir djammsessjón
var kvartett er Hilmar Jensson gít-
arleikari hefur æft. Samúel Jón
Samúelsson, básúnu, Andrés Þór
Gunnlaugsson, gítar, Jón Ómar Erl-
ingsson, rafbassa, og Hjörieifur
Jónsson, trommur, en hann heldur
burtfarartónleika frá FÍH tónlistar-
skólanum 15. þessa mánnaðar. Ey-
þór Kolbeins bættist í hópinn í
nokkram lögum - en þau vora öll
eftir þá félaga. Samúel Jón kynnti
verkin sem gríndjass og aukalagið
eftir Hjörleif hét Fæðing gríndjass-
ins nr. 1. Þar réðst lengd sólóanna
af því hve lengi gítaristinn gæti
haldið niðrí sér andanum. Hjörleif-
ur átti líka fyrsta verkið á efnis-
skránni, sem vel gat verið úr smiðju
Hollendinganna Willem Breukers
og Henk de Jonges. Torkas eftir
Andrés var blárifjað og Litalúður til
sölu eftir Jón Ómar var með trega-
blæ Cörlu Bley. Aftur á móti skorti
ekki léttúðina í Hvað? eftir Samúel
og hann var fremstur hljóðfæraleik-
ara þessa kvölds. Ég efast um að
annar blási betur djass í básúnu
hérlendis um þessar mundir og eitt
það gleðilegasta í djasslífinu ís-
lenska er hversu mikil gróska er í
brassinu - það hefur löngum verið
veikasti hlekkurinn í íslenskum
hljóðfæraleik. Tónn Samúels er
breiður og grófur eins og tíðkaðist
eftir að menn á borð við Roswell
Rudd hurfu frá stíl J.J. Johnsons á
vit upprunans í New Orleans. Erik
Satie og Kurt Weill hafa haft mikil
áhrif á nútímadjass, ekki síst
Hollendingana tvo er áður vora
nefndir, en auk þess hafa Carla
Bley, Pierre Dprge og fjölmargir
aðrir gengið í smiðju til þeirra. Þar
er gríndjassinn uppraninn - en hann
getur þó oft verið dauðans alvara.
Samúel og félagar léku með glæsi-
brag á þessum tónleikum, en svo
upphófst djammsessjón og er það
önnur saga.
Vernharður Linnet