Dagblaðið Vísir - DV - 17.04.1982, Blaðsíða 4

4
Fréttaljós — Fréttaljós — Fréttaljós
DAGBLAÐIÐ & VlSIR. LAUGARDAGUR 17.APRÍL 1982.
Bætt veiðitækni og vinnslutækni undanfari
byltingar í veiðum og nýtingu kolmunnans:
Færeyingar stika
stórt á meðan
við snig/umst
— þeir leggja milljarð í og græða milljarð á ári, en hér
er vandf undin milljón til þess
að útbúa eitt skip á alvörukolmunnaveiðar
Það mætti ætla að við íslendingar
lægjum lamaðir á sálinni eftir loðnu-
brestinn. Sérfræðingar okkar sitja
stífir yfir prósentureikningi og telja
út tapið. En austur í hafi sveima
fimmtíu milljarðar af þorskfiskinum
kolmunna og brosir hver að okkur út
í bæði. Stórhópar af þessum sæg
leggja leið sina inn í iandheigina okk-
ar á sumrin og haustin og éta á sig
spik, án þess að við skiptum okkur af
því.
Samt er jafnauðvelt að reikna það
út og tapið af loðnubrestinum, að
200 þúsund tonna koimunnaveiðar á
ári nægðu til þess að bæta skaðann.
Liklega þó gott betur. Hingað til höf-
um við aðeins lítillega krafsað í kol-
munnann til nýtingar í dýrafóður.
Þeir tilburðir hafa gefið svo h'tið i
aðra hönd að ríkið hefur pungað út
styrkjum og þannig hafa kolmunna-
veiðar okkar og vinnsla til þessa verið
hrein atvinnubótavinna. Nú eru Fær-
eyingar frændur okkar með stórhuga
áform uppi um byltingu í fiskveiðum
og vinnslu. Þeir hafa gert árangurs-
rikar tilraunir í framhaldi af rann-
sóknar- og tilraunasamvinnu við
okkur og Norðmenn og fá nú 70% af
þorskafurðaverði fyrir fryst kol-
munnaflök og marning, en flökin
selja þeir á Bretlandsmarkað og i
Austur-Þýzkalandi. Færeyingar ætla
að leggja milljarö I kolmunnann og
„græða” á þvi miiljarð á ári. Við
förum okkur hægar og hér er vand-
fundin milljón til þess að útbúa eitt
skip á alvörukolmunnaveiðar.
Þó er hér um að tefla svona 10% af
útflutninsverðmæti sjávarafurða,
600—700 miiljónir króna, líklega
kjörið verkefni fyrir um 30 stærstu
togskipin okkar, sem nú er baslast
meö I bullandi tapi, og vinnu fyrir
þúsund manns.
IMordfisk-samvinna við Fœr-
eyinga og Norðmenn
Fyrir hálfu öðru ári lauk sérstöku
rannsóknar- og tilraunaverkefni í
samvinnu við Færeyinga og Norð-
menn. með nokkurri aðstoð Dana og
Svia. Það stóð í þrjú ár og snerist um
að breyta nýtingu á kolmunna til
manneldis, en fram til þessa hefur
kolmunninn verið veiddur í dýrafóð-
ur.
Þetta var kallað Nordfisk-verkefn-
ið og kostaði 40 milljónir króna. Að
því var unnið innan vébanda Nord-
forsk sem er samvinnunefnd
Norðurlandanna um rannsóknarmál
ogvar stofnuðl947.
í skýrslu um niöurstöður Nordfisk-
verkefnisins frá í ágúst í fyrra segir
svo: „Rannsóknum í Nordfisk-verk-
efninu er nú lokið. Þróaðar hafa ver-
ið aðferðir á öllum sviðum, veiöum,
flutningi og vinnslu; heildarlausn
fundin. Og því var þegar á tilrauna-
tímanum haldið fram að markaðs-
horfur fyrir kolmunnaafurðir væru
góðar. — Það er lítið hægt að rann-
saka meira: Nú er þaö iðnaðurinn
sem verður að taka upp þráðinn. ”
Þráflurinn er aðallege í
Fœreyjum
Eftir að sameiginlegri verkefnis-
vinnu lauk, komst á nokkurs konar
verkaskipting við nýtingartilraunir.
Norðmenn einbeittu sér að marnings-
gerð, við að skreiðarverkun og Fær-
eyingar að flakafrystingu og marn-
ingsgerð. Ahar þessar aðferðir eru
taldar borga sig og fyrir flök og
skreið fást um 70% af verði þorskaf-
urða.
Okkar hlutur í framhaldinu hefur
samt verið ákaflega rýr. Nokkrar til-
raunir með skreiðarverkun við jarð-
hita, í Hveragerði, á Reykhólum og
Laugum, sem allar hafa gefið góða
raun. Veiðar í skreið eru á hinn bóg-
inn ekki hafnar og ekkert skipulag til
um útbúnað flota á þær né nýtingu
aflans í landi.
Færeyingar hafa á hinn bóginn
verið með 2 þúsund tonna togara á
tilraunaveiðum í eitt ár og tvö minni
skip einnig. Þeir hafa nú, samkvæmt
upplýsingum sem færeyskir ráða-
menn gefa, náð mjög góðum tökum á
veiðum og miklum vinnsluhraða í
endurbyggðum sildarflökunarvélum.
Flökin eru ekki kroppuð til eins og
þorskflök, heldur hreinlega þeim
flökum kippt út, sem ekki uppfylla
tilteknar kröfur. Kolmunnann verður
yfirleitt að frysta um borð, nema þeg-
ar hann er allra næst landi, og eru
skipin þá um tvo mánuði á veiðum í
senn.
í framhaldi af þessu eru Færeying-
ar nú með á prjónunum ráðagerðir
um að veiða 300 þúsund tonn á ári af
kolmunna og fá úr því 185 þúsund
tonna afurðir. Meðal annars hyggj-
ast þeir smiöa 6 ný skip og breyta hátt
f 20 skipum. Þeir skipta veiðisókn-
inni f þrennt; ætla að reka 4 verk-
smiðjutogara um og yfir 2 þúsund
tonn á fjariægari miðum og til við-
bótar einhver stór skip og ein 14 skip
á miðum nær landi, svo og fáein skip
til veiða f mjöl og lýsi. Þá ætla þeir aö
fjárfesta bæði í endurbótum á fisk-
vinnslustöðvum og byggja nýjar. Alls
er það nokkuð yfir milljarður króna
sem þeir ætla að nota í þessu skyni.
Færeyingar áætla að útflutnings-
tekjur af þessum kolmunnaveiðum
nemi um milljaröi á ári og að við
veiðar og vinnslu fái rúmlega 1.500
manns vinnu.
Ársaflaverflmœti togskips
á 4—5 mónuflum
Hvers vegna erum við Islendingar
svona rólegir I tíðinni. fyrst kol-
munnaveiðar eru þetta ábatasamar?
„Ætli menn hafi ekki verið of upp-
teknir við að fleyta rjómann af
fiskistofununum,” svaraði Björn
Dagbjartsson, forstjóri Rannsóknar-
stofnunar fiskiðnaðarins. Hann var í
fjögurra manna stjórn Nordfisk-
verkefnisins.
Stofnun hans og þá einkum Sigur-
jón Arason er nú að skipuleggja og
teikna útbúnað í loðnuskipið Eld-
borgina en útgerð hennar hefur
ákveðið að gera í sumar tilraun til al-
vörukolmunnaveiða. Þörungavinnsl-
an á Reykhólum kaupir aflann til
skreiðarverkunar.
í samtali við Bjöm og Sigurjón
gerðu þeir grein fyrir mörgum stórat-
hyghsverðum röksemdum sem styðja
rækilega áform Eldborgarmanna.
Eldborgin hefur verið á kolmunna-
veiðum og Bjami Gunnarsson skip-
stjóri kvað hafa verið nokkuð auð-
velt að ná 50 tonna dagsafla. Af
þeirri reynslu og reynslu Færeyinga
má marka aö hægt sé að gera út héð-
an á kolmunna með góðum árangri f
allt að 7 mánuði á ári. En á 4—5
mánuðum nást 5 þúsund tonn meö
framangreindum afla á dag sem jafn-
gilda í afurðaverðmæti ársafia
meðaltogara á þorskveiðum! Enda
sagði skipstjórinn áður en undirritað-
ur fór að kynna sér þetta mál: „Þú
átt eftir að verða undrandi á ýmsum
tölum.”
200 þúsund tonna veifli
með 30 skipum hæfileg
Kolmunninn er flökkufiskur og á
verulegri hreyfingu á okkar miðum
og miðum Færeyinga, en á þessum
miðum er hann einmitt að éta á sig
þyngd eftir hrygningu, mest í brezkri
landhelgi. Hann nær sér hér úr 135
gramma meðalþyngd í 235 gramma
þyngd og er því mestur matfiskur
veiddur á okkar slóðum.
Það eru grófar áætlanir, eins og
flestar aðrar lítt reyndar áætlanir, að
við ættum hæglega að geta veitt 200
þúsund tonn af kolmunna á ári sem
gæfi um 120 þúsund tonna afuröir.
Til þess þyrfti um 30 skip á 6—7
mánaða veiðar, sem fengju líklega um
18 mánaöa tekjur fyrir, miðað við
þorskveiðar. Til þessara veiða þarf
stór og aflmikil skip. Stóru togararn-
ir okkar henta mæta vel f slaginn og
10—15 stærstu loðnuveiðiskipin, að
mati sérfræöinganna, en nú erum við
í meiri eða minni vandræðum einmitt
með þessi veiðiskip.
Af öllu þessu má ráða, ef það er
nærri lagi, að fálæti út i kolmunnann
er vandskilið. Á Alþingi er búið að
flytja árlega í mörg herrans ár tillög-
ur um að drífa sig á kolmunnamiðin.
Fyrst flutti slfka tillögu Ellert B.
Schram, en við tók af honum svo
Helgi Seljan. Þetta mál hefur ekki
snert strengdar þingmannataugar aö
neinu gagni hingað til. En hver veit
nema Eyjólfur hressist eftir að búið
er að bræða sfðustu loðnuna ofan f
kálfaog svfn.
í fyrra seldum við loðnuafurðir
fyrir 574 milljónir króna sem voru
um 11% af verömæti útfluttra sjáv-
arafurða. Kolmunninn býður upp á
600—700 milljóna „skaðabætur” og
að breyta í leiðinni öllu stórtogskipa-
basli okkar í gróðaveg. En við látum
ekki undan enn og þykjumst ekki
einu sinni eiga milljón til þess að
prófa í alvöru.
Áform Eldborgarmanna hafa
stuöning sjávarútvegsráðherra sem
ætlar að útvega lán i tilraunina. Enda
telur enginn sjóður sér skylt að
standa í svona nokkru. Fyrirgreiðslan
er þó enn svo óljós að ekki hefur þótt
hættandi á að byrja á neinu öðru en
teikningum. Þess vegna gæti þessi
eina alvörutilraun allt eins farið út
um þúfur af einu saman timahraki.
Já, það er munur að geta migið upp i
vindinn.
Herbert Guömundsson.
Þctta or mcðalkolmunni í pattaralcgu ástandi — hór í fullri stærð. Hann
noma 30—40 scntímotrar. 10 milljón tonn, oða nálægt 50 milljarðar kol-
munna, cru hrygningarstofninn, svo að af cinhverju cr að taka. ..