Dagblaðið Vísir - DV - 29.05.1989, Page 15

MÁNUDAGUR 29. MAÍ 1989.
15
Um verkföll, laun og lífskjör
Ein sjálfsagðasta krafa hvers
manns til þjóðfélagsins er að fá að
starfa og að geta lifað af vinnu
sinni. Finni hann ekki sjálfur þá
vinnu sem han kýs og hæfileikar
hans, menntun eða önnur tækifæri
geta gera honum kleift að inna af
hendi ætti að vera hægt að leita til
stofnana innan þjóðfélagsins sem
hjálpa honum til að finna þessa
vinnu.
Mismunandi lífskjör
Það er vitað mál að fólk gerir afar
mismunandi kröfur til lífsins.
Suiriir verða aldrei ánægðir fyrr
en þeir eru komnir í einhýlishús
'með tvo til þijá lúxusbíla fyrir
framan, sumarbústað á fallegum
stað og vel búinn bát til siglinga.
Aðrir láta sér nægja að eiga þak
yfir höfuðið og hafa nokkum veg-
inn nóg til fæðis og klæðis.
Enn aðrir verða að komast af með
minna. Það sem einum finnst
mannsæmandi líf finnst öðrum
hundalíf o.s.frv. Þó ætti að vera
fremur auðvelt að gera staðlaða
mynd af því sem telja mætti sóma-
samlegan aðbúnað í þjóðfélagi eins
og því sem við búum við nú á dög-
um og miða kröfurnar við það.
Þetta gæti vel orðið hópvinna fyr-
ir félagsfræðinga, hagfræðinga og
stjómmálafræðinga sem einnig
gætu kallað fleiri fræðinga til ráð-
gjafar eftir því sem þurfa þætti.
Laun mætti síðan miða við þennan
staðal og ætti þá að vera unnt að
losna við þá óvissu er skapast af
því hve mismunandi það er sem
fólk kallar mannsæmandi líf.
Eru verkföll nauðsynleg?
Þessar hugleiðingar eru fyrst og
fremst til orðnar vegna þess
ástands sem verkföll ýmissa stétta
KjaUarinn
Guðsteinn Þengilsson
læknir
í þjófélaginu hafa skapað. Það er
aðallega í heilbrigðis- og skólamál-
um sem ástandið er óviðunandi, en
auðvitað eru víðar mikil vandræði.
Flestir viðurkenna að verkfalls-
rétturinn sé dýrmætur, og hann er
hið einasta vopn sem láglaunastétt-
ir hafa handbært í lífsbaráttunni.
En þetta vopn er vandmeðfarið og
lífsnauðsyn að beita því réttilega.
Launabaráttan fram fyrir miðbik
þessarar aldar hefur oft verið
geysihörð, og ef launastéttir heíðu
ekki getað notað verkfallsréttinn í
þeirri baráttu er hætt við að kjör
þeirra væru ærið bágborin. Senni-
lega væri hér fámenn auðmanna-
stétt sem öllu réði og sankaði til sín
obbanum af þjóðartekjunum, en
almenningur lifði við sult og seyru.
En því miður hafa verkalýðs- og
launastéttir ekki getað samið um
raunhæfar kjarabætur hin síðari
ár.
Ekki hefur reynst mögulegt að
semja um verðstöðvun svo neinu
nemi né verðlækkun á lífsnauð-
synjum sem náðst hefði með meiri
skattiagningu á lúxusvarning. Ein-
imgis verið samiö um fleiri krónur,
en sú kjarabót hefur oftast verið
horfin þegar talið var upp úr næsta
launaumslagi eftir samninga. Þar
með hefur árangur baráttunnar
verið fokinn út í veður og vind. Þá
hefur baráttan stafað af ótölulegum
fjölda launaflokka og hafa hóparnir
staðið í sífelldum metingi við að
komast upp fyrir þá sem næstir eru
í stiganum. En alltaf hljóta ein-
hverjir að vera neðstir. Eg hef þá
skoðun að þetta flókna launastiga-
kerfi sé afar skaðlegt og blátt áfram
heimskulegt. Það sé beinlínis frum-
orsökin að þeim vandræðum, sem
nú steðja að, og þessi villta barátta
hljóti að halda áfram meðan fólk í
þessum launaflokkum er að reyna
að brjótast hvað upp fyrir annað.
Þetta kerfi mætti því kalla baráttu-
og verkfallshvetjandi.
Hverjir bera ábyrgð í starfi?
Oft hefur það verið röksemd
vissra starfshópa fyrir kröfu þeirra
um hærri laun að ábyrgðin, sem
fylgi starfinu, sé það mikil að hún
réttlæti þessa kröfu. Vissulega má
segja það um flest störf að mikils
sé um vert að þau séu samvisku-
samlega af hendi leyst. Ég get í
svipinn ekki komið fyrir mig hvaða
starf það er sem það ætti ekki við,
a.m.k. ef einhver þörf er fyrir það
í samfélaginu.
Á sjúkrahúsinu reynir vissulega
mikið á færni læknisins við hand-
læknisaðgerð eða þekkingu hans
og rökhugsun við sjúkdómsgrein-
ingu, en hvernig færi ef sóknarkon-
an, sem nú er mikið höfð til viðmið-
unar, væri ekki búin að þrífa allt í
hólf og gólf. Þar fylgir einnig mikil
ábyrgð. Ég vil því undirstrika að
allt tal um ábyrgð sumra starfs-
hópa eða einstaklinga umfram aðra
er ekkert annað en tómt rugl. Þessi
ábyrgð er ekki til í raun og veru
nema í þeim mæh að það er hluti
af störfum yfirmanns eða forstjóra
stofnunar að vera talsmaður henn-
ar út á við. Ábyrgð þessara manna
er einskis virði, ef eitthvað fer úr-
skeiðis. Þetta sést m.a. á því sem
gerist þegar eitthvert fyrirtæki fer
á hausinn. Hvað gerir þá sá sem
ábyrgðina á að bera? Varla mikið
að gagni.
Burt með alla launaflokka
Þeirri blekkingu, sem gjarnan er
haldið að fólki, að sum störf séu svo
merkilegri en önnur að launa verði
þau meir, verður að eyða ef vel á
að fara. Öll þarfleg störf, sem unnin
eru af trúmennsku og samvisku-
semi, eru jafnmikilvæg í þeim
skilningi að samfélagiö getur ekki
án þeirra verið. Þess vegna er
nauðsynlegt að brjóta niður launa-
flokkakerfið, svo framarlega sem
mönnum finnst það ekki ómissandi
skemmtun að standa í þrefi og
þrasi, eins og gert hefur verið und-
anfarnar vikur, til stórtjóns og leið-
inda fyrir almenning í landinu.
Helst ætti ekki að greiða nema eftir
einum launaflokki, samkvæmt
þeim rökum sem ég hef tæpt á hér
að framan. Hitt er annað mál, að
margir hafa eytt fjölmörgum árum
ævi sinnar til framhaldsmenntun-
ar. Laun þeirra þyrfti að reikna út
á grundvelli ævitekna þar til náms-
menn fá laun fyrir sína vinnu eins
ogannað fólk. (Þarna er fundin leið
til að losna við óhugnanlegt þras
við lánasjóð námsmanna.)
Vitur maður sagði einhvern tíma
að við búum við það stjórnarfar,
sem við eigum skilið, hvorki betra
né verra. Ef ætti að heimfæra þessi
ummæli upp á það sem er að ger-
ast í kjaramálum þessa dagana lít-
ur ekki út fyrir að við eigum mikið
gott skilið. Við erum að burðast
með launakerfi sem hefur gengið
sér til húðar fyrir ævalöngu. Það
hafa ýmsir viðrað þá hugmynd,
sem tæpt hefur verið á í þessari
grein, aö einfalda launakerfið, gera
það manneskjulegra og útiloka
marga þá augljósu galla, sem
launastigaþrefið hefur. Ég hef
stundum verið að hugsa um hvort
þögnin, sem að öðru leyti ríkir um
þessa hugmynd, og allt viðbragða-
leysið stafi af því að í rauninni finn-
ist mönnum spennandi íþrótt að
þrasa um laun og kjör enda þótt
sú íþróttamennska komi nokkuð
iha við almenning.
Guðsteinn Þengilsson
„Ég vil því undirstrika að allt tal um
ábyrgð sumra starfshópa eða einstakl-
inga umfram aðra er ekkert annað en
tómt rugl.“
Hægri og vinstri
í íslenskri pólitík
Lesandi góður. Efnahagsmál eða
réttara sagt efnahagsvandamál
koma nú illilega við kaunin á al-
menningi, fyrirtækjum og ríkis-
sjóði. Efnahagsstjóm hefur verið í
molum á íslandi um langt skeið.
Um það er ekki lengur deilt. Mótun
skynsamlegrar efnahagsstefnu er
því það vandamál sem brýnast er
að leysa. Og umræðan í fjölmiðlum
snýst nú um það hvort sé rétt,
hægri eða vinstri, til að leysa vand-
ann.
I september á síðasta ári áttu sér
stað atburðir sem urðu til þess að
Sjálfstæðisflokkurinn hvarf úr rík-
isstjórn og Alþýðubandalagið kom
inn í ríkisstjórn í staðinn. Alþýðu-
flokkur og Framsóknarflokkur
hafa setið í ríkisstióm frá síðustu
kosningum. Þetta kalla menn að
vinstristjórn hafi tekið við af
hægristjórn.
Hvað breyttist? Hvaða munur er
á Sjálfstæðisflokknum og Alþýðu-
bandalaginu? Hver er munurinn á
núverandi ríkisstjórn Steingríms
Hermannssonar og fráfarandi rík-
isstjóm Þorsteins Pálssonar? Ligg-
ur lausnin á efnahagsvanda okkar
í einhverju sem hægt er að flokka
í hægri og vinstri og ganga síðan
skipulega til verks við að vinna úr?
Ég er ansi hræddur um ekki.
Hver er þá tilgangurinn með að
flokka nánast öll vandamál, stjórn-
málamenn, stefnur, póhtíska
flokka og allt þjóðfélagið niður í
hægri og vinstri? Málefni einstakl-
Kjallarinn
Brynjólfur Jónsson
hagfræðingur, fyrrv. formaður
efnahagsnefndar
Borgaraflokksins
inga og fyrirtækja er ekki hægt að
flokka niður í hægri og vinstri. Því
fæ ég ekki skilið tilganginn með að
flokka öll þjóðmálin niður í hægri
og vinstri. Enda hefur það komið á
daginn að lausnin hggur ekki í því.
Það er löngu kominn tími til að
hætta þessu tilgangslausa tah um
hægri og vinstri. Það leysir ekki
vandann.
Þröngsýni fjölmiðla
íslensk stjórnmál standa á tíma-
mótum í dag. Gamla fjórflokka-
kerfið 'er gengið sér til húðar. Göm-
ul og úrelt viðhorf, stöðnuð hug-
myndafræði, valdabrölt og khku-
skapur, sem viðgengst í æ ríkara
mæli innan gamla fjórflokksins og
því miður víðar, er ekki þaö sem
almenningur þarf á að halda á ís-
landi.
Pólitískt miðstýrð flokksmálgögn
og póhtískt miðstýrðir ríkisfjöl-
miðlar, hvort tveggja greitt af
skattborgurum, sjá um áróðurinn
hvað varðar almenning. Og með
því að mæla alla skapaða hluti á
úreltan hægri-vinstri mæhkvarða
er málefnalegri umræðu um þjóð-
þrifamál haldið innan þess ramma
sem sjóndeildarhringur gamla fjór-
flokksins nær. Því er íslensk
stjórnmálaumræða f þeirri blind-
götu sem raun ber vitni.
Nýjasta nýtt á þessum vettvangi
er að breyta hugtökunum hægri-
vinstri í frjálshyggja-félagshyggja.
Með shkri breytingu á að selja al-
menningi gömlu úreltu pólitíkina
áfram í nýjum umbúðum.
Gamh fjórflokkurinn er sprottinn
úr þeim pólitíska jarðvegi sem
skapaðist á fyrri hluta þessarar
aldar. Þá voru uppi hugsjónamenn
sem skópu íslenska pólitík og að-
löguöu hana þörfum samtímans.
Þessa menn var að finna í öllum
stjórnmálaflokkum þeirra tíma.
Framlag þeirra til íslenskra þjóð-
mála og það gagn sem þeir unnu
landi og þjóð verður aldrei fuh-
þakkaö. En starfi þeirra er lokið
og hjól tímans halda áfram að snú-
ast.
Núna er komin upp ný og önnur
staða. Gömlu leikflétturnar og
gömlu giidismötin verða ekki færð
óbreytt yfir á vandamál sam-
tímans. Þeir meðalmennskupóh-
tíkusar, sem nú hafa flotið upp sem
forystumenn og áhrifamenn í
gamla fjórflokknum, hafa ekki bor-
ið gæfu til þess að aðlaga flokka
sína þörfum íslensks þjóðfélags
eins og það er í dag, því miður.
Enginn verður
óbarinn biskup
Það er hvergi pláss fyrir pólitíska
hugsjónamenn sem vilja aðlaga
póhtíkina þörfum samtímans inn-
an gamla fjórflokksins. Sú stað-
reynd verður ekki umflúin. Það
virðast menn nú vera að skhja.
Léleg svörun í skoðanakönnunum
sannar það. Það er hins vegar ekki
öfundsvert hlutskipti þeirra
manna sem berjast fyrir því að
byggja upp nútímapólitík á íslandi.
Þeir menn voru fyrir stofnun Borg-
araflokksins í öllum örmum gamla
fjórflokksins, og sumir utan hans.
Nútímapóhtík nær út fyrir þann
ramma sem gamh fjórflokkurinn
og áróðursstofnanir hans skynja
og mæld er með mæheiningunni
hægri-vinstri, frjálshyggja-félags-
hyggja.
Lesandi góður. Lýsingar póh-
tískra ríkisfjölmiðla og flokksmál-
gagnanna á málefnum Borgara-
flokksins er óvönduð lýsing óvin-
arins, gamla fjórflokksins, á and-
stæðingi sínum. Það er hins vegar
ekki vandalaust að byggja upp það
pólitíska afl sem á að þjóna Islend-
ingum á komandi árum, og verður
ekki gert án átaka, gagnrýni og
mistaka. Það kostar svita, tár, þol-
inmæði, fé og fyrirhöfn. Atburða-
rásin í Borgaraflokknum síðustu
vikur er sönnun þess. Sú hug-
myndafræði að ætla sér að kúga
íslenskan almenning til hlýðni við
gamla fiórflokkakerfið með ríkis-
ritskoðun og flokkun efnahags-
vandamála í hægri og vinstri geng-
ur ekki til lengdar.
Brynjólfur Jónsson
„Islensk stjórnmál standa á tímamót-
um 1 dag. Gamla fjórflokkakerfið er
gengið sér til húðar.“