Dagur - 02.03.1991, Blaðsíða 7

liáúaardaaúr 2. mars 1991 - DAGUR -7
Hér er stríðið í
beimii útsendingu
- morðum Qölgar í Bandaríkjunum
Pegar valið var nafnið „Ameríku-
bréf“ á þessa pistla mína, var
náttúrulega haft í huga þetta
hugtak sem varð til á síðustu öld.
Þá bar það oft við að íslendingar
fengu bréf frá vinum eða vanda-
mönnum sem höfðu flust til
Ameríku. Það vóru kölluð
Ameríkubréf og þóttu að sjálf-
sögðu mikil tíðindi. Raunar hafa
sjálfsagt flestöll bréf þá verið tíð-
indi í sjálfu sér, altjent þau sem
ekki komu úr næsta nágrenni.
Það er sjálfsagt á mörkunum að
nútímafólk geti gert sér grein fyr-
ir því hvernig fréttir bárust fyrir
daga síma og loftskeyta - svo
ekki sé nú minnst á útvarp og
sjónvarp. Þetta er sérstaklega
áberandi núorðið þegar hyllst er
til að hafa alla hugsanlega „heims-
viðburði" í beinni útsendingu í
útvarpi og sjónvarpi.
Fyrir aldamót skipti það ef til
vill ekki eins miklu máli þótt
fréttir væru orðnar nokkuð gaml-
ar þegar þær bárust - samgöngur
vóru hvort eð er með þeim hætti
að sjaldan varð brugðist fljótt við
atburðum í fjarlægð. Eflaust hafa
menn ekki sett það fyrir sig þótt
Ameríkubréf væri orðið nokk-
urra mánaða gamalt þegar það
barst; miklu betra var að fá
gamalt bréf en ekkert bréf.
Nú eru engar fréttir nema nýj-
ar fréttir.
Auðvitað hafa samgöngur
breyst svo mjög að nú geta menn
brugðið skjótt við og farið milli
heimshorna á dægri ef þeim býð-
ur svo við að horfa. Sími og öll
slík fjarskiptatækni gerir mönn-
um líka mögulegt að koma boð-
um nær samstundis um hálfan
hnöttinn svo menn geta nú fylgst
með því sem er að gerast ef þeir
kæra sig um það. Jafnvel getur
verið býsna erfitt að komast hjá
því að fá allar þessar fréttir, ef ég
vil vita hvort einhver tíðindi hafa
gerst í landsmálum í dag verð ég
líka að hlusta á fréttir frá allskonar
útlöndum; til að frétta að eitt-
hvað gott hafi gerst á íslandi þarf ég
líka að frétta margvísleg ótíðindi
annars staðar frá.
Skyldu þá engar skuggahliðar
vera á þessari öru þróun sam-
gangna og samskipta?
Jú, kannski er nú ekki
örgrannt um það. Svo sem öllum
má vera kunnugt braust út stríð
við Persaflóa um miðjan janúar.
Hér í Bandaríkjunum var þetta
stríð háð meira og minna í beinni
útsendingu sjónvarps. Þær sjón-
varpssendingar náðu reyndar
miklu víðar og auk heldur heim á
ísland. Nú veit ég ekki hvernig
þessi beina myndlýsing á stríði
hefir orkað á íslendinga en hér í
heimalandi annars stríðsaðilans
þóttust menn sjá nokkur áhrif. Á
fyrstu tveim vikunum sem Persa-
flóastríðið var í beinni útsend-
ingu heima í stofu hverrar fjöl-
skyldu, féllu eitt þúsund banda-
ríkjamenn fyrir morðingjahendi
hér heima fyrir.
Þessi frétt hygg ég hafi komið
heldur ónotalega við fólk og lái
ég það ekki. Ekki hefi ég
nákvæmar tölur um hið venju-
lega mannfall hér á „heimavíg-
stöðvunum“ en hitt kom skýrt
fram í fréttum að þessar tvær
fyrstu stríðsvikur var það miklu
meira en venjulega. Þótt ekki væri
þessi fjölgun morða sett beinlínis
í samband við stríðið og fréttir af
því fer varla hjá því að menn
gruni að eitthvert samband sé
þarna á milli.
Enda verður ekki annað sagt
en fréttir og lýsingar á þessu við-
bjóðslega stríði hafi síst verið til
Valdimar
Gunnarsson
skrifar
þess fallnar að auka virðingu fyrir
mannslífinu, altjent ekki fyrir lífi
andstæðingsins. Það hefir lengi
verið vígorð allra fjölmiðla og
reyndar margra annarra að
nútímamanninum sé nauðsynlegt
(gott ef ekki lífsnauðsynlegt) að
„fylgjast með“.
En á einhvern hátt virðist sem
þessi stöðuga mötun á „fréttum“
og „upplýsingum“ verði ekki til
að gera menn betri, umburðar-
lyndari og víðsýnni en áður.
Ameríku
bréf
Sumir halda jafnvel að áhrifin
séu þveröfug. Hvernig getur
staðið á þessu? Er það framsetn-
ing þessara tíðinda sem veldur?
Reyndar minnist ég þess að hafa
heyrt margt fólk segja sem svo að
þessar sífelldu fréttir af ófriði,
hryðjuverkum, slysförum og öðr-
um ótíðindum úr fjarlægum og
tiltölulega ókunnum heimshlut-
um verði til þess efns að deyfa til-
finningu okkar fyrir óhamingju
þessara meðbræðra okkar. Það
kann þá sumsé að fara svo að
okkur finnist með tímanum þetta
vera okkur óskylt mál, þetta sé
eins og hvert annað veður í lofti.
Erum við ef til vill með ein-
hvern innbyggðan „þröskuld",
einhver takmörk fyrir því hvað
við getum látið koma okkur við?
Eða bregðumst við á einhvern lítt
eða ekki meðvitaðan hátt við
þessum fréttaflaumi? Hver er
sjálfum sér næstur, segir máltæk-
ið og líklega fer ýmsum eins og
Bjarti í Sumarhúsum þegar hann
orti:
Spurt hefég tíu milljón manns
sé myrtir í gamni utanlands.
Sannlega mega þeir súpa hel,
ég syrgi þá ekki, fari þeir vel.
og lokaniðurstaða hans var þessi:
Pví hvað er auður og afl og hús
efengin jurt vex í þinni krús?
En ekki mun öllum vera svo
farið að geta látið illar fréttir sem
vind um eyru þjóta en hugsa ein-
ungis um sitt. Það hefi ég lesið á
bókum að þegar fjölmiðlar láta
slíkar hörmungafréttir dynja á
hverjum sem er, nauðugum, vilj-
ugum; þá fjölgi líka sjálfsvígum.
Þó erfitt sé að sanna beint orsaka-
samband milli svona hluta fer
varla hjá því að sem fyrr vakni
ákveðinn grunur.
Margir hafa orðið til að bera
saman Víet-Nam stríðið og stríðið
við írak, en aðrir og einkum yfir-
völd hermála, benda á að Víet-
Nam stríðið hafi verið mistök sem
verði ekki endurtekin heldur
höfð sem víti til varnaðar. Það er
að minnsta kosti ljóst að áróður
hér heima fyrir er með öðrum
hætti en þá var, og enda er við-
horf almennings mikið ólíkt því
sem var á dögum Víet-Nam
stríðsins. Mótmæli friðarsinna
eru nú aðeins dauft bergmál af
þeirri andstöðu sem hér var á
sjötta og sjöunda áratugnum en
aftur á móti er talsvert látið bera
á víðtækum stuðningi við stríðið
gegn írak. Þetta almenningsálit
er að verulega miklu leyti, ef ekki
búið til, þá altjent ræktað í fjöl-
miðlum.
Það er sannarlega lærdómsríkt
- en reyndar stundum ónotalegt -
að sjá hvernig þessi yfirgrips-
mikla og markvissa mötun fjöl-
miðla skilar árangri. Ekki fer hjá
því að sá sem er að sumu leyti
utanveltu við þetta samfélag; sá
sem hefir ekki alið með sér þá
þjóðernistilfinningu sem inn-
fæddir hafa, undrist sumt af því
sem fram fer í þessum frétta- og
upplýsingatímum. Innrætingin
kemur víða fram.
Nú ber öllum saman um að frá
því fyrir jól liafi stóraukist hér
vestra sala á hvers kyns spilum
eða leikjum sem tengjast á ein-
hvern hátt stríði. Klókustu fram-
leiðendur slíkra leikja (fyrir tölv-
ur eða venjulegra teningaleikja)
hafa nú sett á markað ýmsa leiki
sem vísa rakleitt til stríðsins við
Persaflóa og fjölbreytnin er
ótrúlega mikil.
Sjálfsagt eru það að stórum
hluta börn og unglingar sem leika
sér á þennan hátt; sumt af því
mundum við ef til vill kalla óvita-
skap. En hvernig skyldu þessir
„óvitar" hugsa og bregðast við
þegar þeir eru orðnir ráðamenn
sinna þjóða? Valdimar G.
©PCRCHE^
TILBOÐ
Handlaug - salerni (með setu) og baðker.
Allt í einum pakka. Tilboðsverð 29.900,-
Gerum tilboð - leitið upplýsinga!

K.AUÐUNSSON HF.
Sérverslun með hreinlætistæki
Grensásvegi 8 - Sími: 686088
TUNGUMALA'
NÁMSKEIÐ
LINGUAPHONE
LÆRIÐ TUNGUMÁL Á SKÖMMUM
TÍMA Á AUÐVELDAN HÁTT
YMR30TUNGUMÁL
ALLAR NÁNARl UI’PLÝSINGAR
(SÍMUM 96-52261, ÍSAK, 91-600934, JÓHANN
S • K • I • F • A • N
SKEIFAN 17 -100 REYKJAVÍK ® (91) 600 900