Dagur - 02.03.1991, Blaðsíða 13

Laugardagur 2. mars 1991 - DAGUR - 13
- Ingimar Brynjólfsson
ó Ásláksstöðum
í helgarviðtali
urinn hafði gengið erfiðlega síð-
ustu árin, einkum eftir að síldin
fór að veiðast lengst austur í hafi,
og kostnaðarsamir síldarflutning-
ar settu strik í reikninginn.
Haustið 1966 var verksmiðjunni
lokað og hluti véla og tækja selt
burt. Landsbanki Islands tók
eignirnar i sína vörslu. Fólkið
flutti brott frá Hjalteyri í stórum
stíl, deyfð og doði lagðist yfir
byggðarlagið.
Ingimar segir að þetta hafi ver-
ið eitt stærsta áfallið í sögu Arn-
arneshrepps. Þriðjungur hrepps-
búa missti atvinnu sína, með til-
svarandi tekjumissi fyrir sveitar-
félagið. Margt ungt fólk flutti
brott, sumir þeir eldri urðu eftir.
Kyrrstaða ríkti í 12 ár.
„Menn létu sér detta í hug að
hið opinbera teldi sig hafa vissar
skyldur við þennan stað og íbúa
sveitarfélagsins eftir þetta áfall.
Ég leitað nokkrum sinnum til
Byggðastofnunar, og óskaði þess
að staðurinn yrði tekinn út.
Manni var vel tekið, ekki vantaði
það. En þetta var eins og í mörgu
öðru þegar landsbyggðin á hlut
að máli, eða hugmyndir koma
upp um að gera eitthvað úti á
landi. Yfirleitt var svarið á þá
leið að ekki væru neinir peningar
til í slíka hluti.
Við fengum leyfi til hafnar-
framkvæmda á Hjalteyri, til að
bæta aðstöðu smábátanna. Erfitt
reyndist að fá fjármagn og leyfi
hins opinbera til þessara fram-
kvæmda, en það hafðist að
lokum. Hreppurinn stóð á bakvið
þessa framkvæmd og fékk til
hennar opinbert fé, hún hefði
ekki komið til sögunnar með öðr-
um hætti,“ segir Ingimar.
Arnarneshreppurinn kaupir
land og eignir á Hjalteyri
En hreppsnefnd Arnarneshrepps
vildi gera meira. Fljótlega eftir
þetta fóru menn að huga að
möguleika til að festa kaup á
Kveldúlfseignunum, sem verið
höfðu í vörslu Landsbankans í
rúman áratug.
„Á hreppsnefndarfundi árið
1978 var ákveðið að leita eftir
kaupum á eignum Landsbankans
á Hjalteyri. Þeir svöruðu okkur á
þá leið að hreppurinn yrði að
gera tilboð.
Við gerðum okkur grein fyrir
því að hver sem var gat gert til-
boð í eignirnar, þar sem sjónar-
mið bankans var að þær væru til
sölu á frjálsum markaði, þ.e.
hreppurinn hefði ekki endilega
forgang. Við sendum inn tilboð,
og það gerðu einnig aðilar á
Akureyri. Málið lagðist í dá í
nokkurn tíma, og mánuðum sam-
an gerðist ekkert. Samkeppnis-
aðilar okkar hækkuðu sitt tilboð,
í kjölfar þess að við buðum hærra
verð. Að lokum fór þetta svo að
Landsbankinn seldi hreppnum
eignirnar fyrir 52 milljónir gaml-
ar krónur, árið 1979.
Þetta var ekki svo lítil upphæð
fyrir hreppinn að borga, um var
að ræða fjögurra ára tekjur hans.
Á móti kom að hreppurinn hafði
tekjur af ýmsum eignum á Hjalt-
eyri, t.d. voru íbúðarhús á staðn-
um leigð út og svo keypti fólk
íbúðir af hreppnum. Þessi kaup
urðu því ekki þungur baggi á
sveitarfélaginu.
KEA gerði mikið til að styðja
við bakið á okkur á Hjalteyri, og
er eiginlega eini aðilinn sem hef-
ur komið verulega til móts við
hreppinn í þessu efni. Valur heit-
inn Árnþórsson var okkúr mjög
innan handar, og studdi okkur
með ráðum og dáð. KEA sýndi
vilja sinn í verki með því að
stofna til fiskverkunar á Hjalt-
eyri, en það er fyrsta atvinnu-
starfsemin á eyrinni í 14 ár.
Hreppsnefndin var alltaf ein-
huga um að festa kaup á Hjalt-
eyri, og við höfum síður en svo
séð eftir því,“ segir Ingimar.
Fiskeldi á Hjalteyri
Árið 1987 hefst undirbúningur
Iðnþróunarfélags Eyjafjarðar hf.
að því að koma upp fiskeldi.
Litlu síðar var stofnað hlutafélag,
Fiskeldi Eyjafjarðar hf., og fékk
það aðstöðu á Hjalteyri. Starf-
semi þess er fyrst og fremst klak,
þ.e. lúðuklak. Segja má að um
rannsóknarstarf sé að ræða enn
sem komið er, og binda menn
miklar vonir við að það skili
árangri. Einstaklingar og stofn-
anir hafa sýnt þessari starfsemi
áhuga og styrkt hana með hluta-
fjárkaupum og öðrum framlög-
um. Ingimar kveðst vona að
atvinnuskapandi fyrirtæki eigi
eftir að koma í kjölfar þessara
rannsókna.
Álver í Eyjafirði
Nú víkur spjallinu að hugmynd-
um um staðsetningu álvers í Árn-
arneshreppi. Þær umræður og
kannanir sem urðu í fyrra, í
tengslum við Dysnes, voru þriðju
vangavelturnar frá upphafi um
staðsetningu álvers í hreppnum.
Langt er síðan sú hugmynd kom
fyrst upp á yfirborðið, og má
rekja það mál allar götur aftur til
þeirra tíma er umræður hófust
um að reisa fyrsta og eina álverið
í landinu, Straumsvík.
Viðræðurnar við Alcan 1984
sigldu í strand, eins og kunnugt
er, þegar kanadíska fyrirtækið
dró áformin til baka. Ingimar
segir að Alcan hafi verið mjög
stórt og öflugt fyrirtæki, en það
hafi skiljanlega viljað mæta vel-
vilja heimamanna. Samstaða um
slíkt hafi, því miður, ekki verið
fyrir hendi því alltaf séu einhverj-
ir tilbúnir að spilla fyrir framför-
um, bæði fyrr og síðar.
Fyrir nokkrum árum var farið
að ræða um stækkun álversins í
Straumsvík. Ekkert varð af þeim
fyrirætlunum, eins og kunnugt
er. Skömmu síðar kom banda-
ríska stórfyrirtækið Alumax inn í
myndina, og viðræður voru tekn-
ar upp við það og tvö önnur álfyr-
irtæki, sem hugsanlega mynduðu
samsteypu um byggingu álvers á
íslandi.
Ingimar segir að fullur vilji hafi
verið fyrir byggingu álvers við
Eyjafjörð í Héraðsnefnd Eyja-
fjarðar. Á fyrsta aðalfundi hér-
aðsnefndarinnar var kjörin
þriggja manna nefnd til að fara á
fund iðnaðarráðherra og vinna
að málinu. Af tólf fulltrúum hér-
aðsnefndar samþykktu sjö að
kjósa þessa nefnd, þrír sátu hjá
og tveir voru á móti. Áhugi
Akureyrararbæjar fyrir málinu
hafi verið mikill, svo og Dalvíkur
og Ólafsfjarðar, en bæjarfélögin
urðu aðilar að Héraðsnefndinni í
fyrra. Unnið var af heilindum til
að styðja við málið bæði af bæjar-
yfirvöldum og flestum aðilum að
héraðsnefnd, m.a. hvað varðar
að bjóða álverinu að byggja
ókeypis hafnarmannvirki fyrir
stórfé. Allt kom þó fyrir ekki.
„Unnið var ötullega að því að
fá álver staðsett hér, og menn
komu oftar en einu sinni til að
líta á aðstæður. Miklar rannsókn-
ir hafa verið gerðar, bæði á jarð-
vegi og veðurfari o.fl. þáttum
ásamt úttekt á hafnarskilyrðum.
Allar helstu upplýsingar ættu því
að liggja fyrir, og flest mælti með
staðsetningu álvers við Eyja-
fjörð. Pólitíska samstöðu vantaði
þó um málið.
í dag er ég þeirrar skoðunar að
stjórnmálaflokkarnir á Alþingi
hafi aldrei ætlað að koma álver-
inu fyrir á landsbyggðinni.
Samstaða þingmanna var ekki
fyrir hendi, og ég segi að lands-
byggðin hafi hreinlega verið svik-
in af stjórnmálamönnum. í þessu
efni eru þó allir flokkar jafnsekir,
þar er enginn betri en annar.
Stjórnvöld hafa brugðist lands-
byggðinni á eftirminnilegan hátt í
þessu máli. Auðvitað átt að setja
skilyrði um að nýtt álver yrði
staðsett út á landi. Til þess var
ekki vilji.
Undirskriftalistinn
Eitt er það sem ekki verður kom-
ist hjá að minnast á, en það er
frumhlaup nokkurra einstaklinga
héðan úr héraðinu og reyndar
víðar að, þegar þeir sendu for-
sætisráðherra og forráðamönnum
álfyrirtækjanna undirskriftalista
gegn álveri við Eyjafjörð. Þessi
undirskriftalisti endurspeglaði
alls ekki vilja meirihluta íbú-
anna, heldur aðeins lítils minni-
hlutahóps. En undirskriftalistinn
færði andstæðingum þess að
landsbyggðin fengi að njóta
afraksturs stóriðju, blóraböggul
upp í hendurnar, og varð því
miður til að skemma fyrir mál-
inu.
Nú fá menn ekki annað séð en
að landsbyggðin hafi tapað í
þessu mikilvæga máli, sem í
margra augum var prófmál á vilja
stjórnvalda fyrir byggðastefnu.
Landsbyggðin tapaði. Nú sjá
menn ekki fram á annað en kyrr-
stöðu í besta falli, jafnvel aftur-
för. Reyndar er afturför stað-
reynd í landbúnaði, það voru
margir búnir að sjá fyrir. Skýrsla
sjömannanefndarinnar um niður-
skurð í sauðfjárrækt er nýjasta
dæmið. Þessi niðurskurður á ekki
að koma neinum á óvart sem
fylgst hefur með landbúnaðar-
málum. Fólki fækkar á lands-
byggðinni, þar verður afturför í
atvinnumálum og atvinnutæki-
færum fækkar. Þessu viidum við
vinna gegn, með því að fá stór-
iðju í héraðið, sem vegur upp á
móti hnignun landbúnaðarins og
stórskertra möguleika þar.
Hér við Eyjafjörð verður
kyrrstaða ef eitthvert verulegt
átak kemur ekki til sögunnar,
kannski afturför. Þetta sjáum við
m.a. á tölum um mannfjölda,
fólki hefur fækkað í nánast öllum
sveitarfélögum á Norðurlandi.
Menn sjá ekki nema svart í land-
búnaðarmálum.
Nýlega var skipuð nefnd til að
gera áætlanir um aðgerðir í
byggðamálum. Þetta er það sama
og búið er að gera í tuttugu ár, og
ég efast satt að segja mjög um að
nokkuð komi út úr þessu," segir
Ingimar.
Áratuga störf að
sveitarstjórnarmálum
Ingimar hefur starfað mjög Iengi
á vettvangi sveitarstjómarmála, og
lagt þar drjúga hönd á plóginn í
fjölmörgum málum. Úr störfum
sínum að sveitarstjórnarmálum
vill hann þó ekki gera mikið, en
þakkar sveitungum sínum fyrir
að hafa sýnt sér það traust að
hafa kjörið sig oddvita í meira en
aldarfjórðung, en auk þess hefur
Ingimar átt sæti í hreppsnefnd
Arnarneshrepps frá 1948.
„Ég kom fyrst inn í hrepps-
nefnd sem varamaður, en síðan
hef ég verið í nefndinni. Upphaf-
lega ætlaði ég mér aldrei að starfa
á þessum vettvangi, en þó varð
raunin önnur. Fyrir tuttugu og
fimm árum var lagt hart að mér
að gefa kost á mér sem oddviti,
og lét ég undan að lokurn," segir
Ingimar.
Að sögn Ingimars eru margir
samstarfsmenn minnisstæðir frá
þessum tíma, en Ingimar segir að
án þess að hallað sé á neinn eigi
hann Vésteini heitnum Guð-
mundssyni, fyrrum hreppsstjóra
Arnarneshrepps og verksmiðju-
stjóra í síldarverksmiðju
Kveldúlfs, mest að þakka. Þekk-
ing Vésteins á fjölmörgum mál-
um og góðvild til allra hreppsbúa
hafi verið ómetanlegur kostur í
fari hans. „Ég á Vésteini mest að
þakka fyrir að hafa miðlað mér af
þekkingu sinni á sveitarstjórnar-
málum, auk þess sem hann var
góður vinur okkar hér á heimil-
inu. Það var mikil eftirsjá að hon-
um og fleiru góðu fólki héðan úr
byggðarlaginu, þegar Kveldúlfur
hf. hætti rekstri síldarverksmiðj-
unnar. Vésteinn var einstaklega
greiðvikinn, hann kom t.d. og
hjálpaði mér að gera upp reikn-
ingana fyrsta árið sem ég var
oddviti."
Ingimar segir að mikil breyting
hafi orðið á oddvitastarfinu frá
því hann byrjaði, annríki hafi
aukist og samskipti séu miklu
meiri og við fleiri aðila. Á stund-
um er þetta erilsamt, en þó hefur
mér aldrei fundist erfitt að standa
í þessu. Ég er þakklátur fyrir að
hafa verið umborinn í allan þenn-
an tíma,“ segir Ingimar að
lokum. EHB