Þjóðviljinn - 13.11.1976, Blaðsíða 7

Laugardagur 13. nóvember 1976 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Tengsl grunnskóla
viö atvinnulífið
Við mótun grunnskóla-
laganna, einkum þegar þau
voru i höndum Alþingis, var
mikið rætt um að tengja skyldi
skólann atvinnulifinu og i 42. gr.
laganna segir: „Fræðsluráð
skal i samráði við launþega- og
atvinnurekendasamtök og hlut-
aðeigandi skólastjórn skipu-
leggja atvinnuþátttöku nem-
enda, þar sem slikrar skipu-
lagningar er þörf....” Minna
var rætt um framkvæmdina.
Flestir eru trúlega sammála
um nauðsyn slikra tengsla og
vilja að spyrnt sé við þeirri
firringu i menntuninni, sem
óneitanlega er fyrir hendi, þar
sem skólinn er allnokkuð ein-
angraður frá öðru daglegu lifi i
þjóðfélaginu. En hugmyndir
manna um slik tengsl virðast
vera nokkuð misjafnar.
Á skólinn að sjá fyrir
varavinnuaf li?
Sumir virðast halda, að skól-
inn eigi að þjóna staðbundnum
hagsmunum eða timabundnum
vandamálum, kalla eigi nem-
endur á vinnustað, þegar þar
vantar mannskap, þeir skuli
vera varavinnuafl t.d. þegar
rnikill fiskur berst á land i
sjávarplássi eða þegar fyrirtæki
tekur að sér verk, sem það
reynist ekki hafa mannafla i.
Slikt tengir ekki að minu mati
skóla og atvinnulif eða breytir
við horfum nemenda til at-
vinnuveganna. Þarna er um
mjög takmörkuð kynni að ræða
og nemendur fá enga heildarsýn
frekar en i sumarvinnunni, en
þar kynnast þeir yfirleitt ekki
nema einu starfi og eru sér oft
ekki meðvitaðir um samhengið i
starfsemi vinnustaðarins. Þvi
má lika bæta við að brátt fer að
sneiðast um sumarvinnuna
a.m.k. á þéttbýlissvæðum, og
þá fer þörfin á skipulagðri
kynningu á atvinnulifinu að
verða enn brýnni.
Skólinn sjálfur þarf að
skipuleggja nám nem-
enda úti i atvinnulífinu.
Ef skólinn á að tengjast
atvinnuvegunum, þarf það að
gerast á annan hátt en hér var
lýst að framan. Hraði eða
afrakstur má ekki sitja i fyrir-
rúmi. Til þess að kynnast fram-
leiðslu þurfa nemendur að
kynnast af eigin raun hverju
stigi vinnslunnar, læra handtök-
in af verkafólkinu, vita tilgang
hvers þáttar, kynnast hráefn-
inu og vita hvaðan það kemur,
vita hvert afurðirnar eru seldar,
hvað kaupandinn gerir við þær,
hvað við fáum fyrir þær og ekki
sist hvert tekjurnar fara. Einnig
þarf nemandinn að kynnast
sögu atvinnugreinarinnar og
kanna stöðu hennar fyrrum, nú
og i framtiðinni.
í þjónustugreinum þurfa
nemendur að skilja mikilvægi
þjónustunnar og vita t.d. hvort
hún er einstaklingsframtak eða
félagslega rekin. Með viðtölum
við starfsfólk geta nemendur
kynnst viðhorfum einstakling-
anna til vinnunnar og þess sem
þeir bera úr býtum.
Vettvangsfræðsla verður
að vera í tengslum við
annað nám.
Nám úti i atvinnulifinu þarf
að vera i beinum tengslum við
annað nám i skólanum, ekki
bara við einstakar greinar eins
og samfélagsfræði, heldur allt
skólanámið. t yngri bekkjum
grunnskólans getur vart verið
um annað að ræða en tilfallandi
heimsóknir, sem unnið er úr i
skólanum með ritgerðum,
blaðaútgáfu, leikrænni tján-
ingu, myndum o.s.frv. Það er
staðreynd að börn a.m.k. i þétt-
býli þekkja varla vinnustað for-
eldra sinna, hvað þá að þau hafi
innsýn i aðrar starfsgreinar.
t mörgum skólum fara eldri
nemendur eina viku á vetri út i
atvinnulifið. Haldin er svonefnd
starfsvika (oftast i 10. bekk). Á
meðan er allt „venjulegt skóla-
starf” lagt niður. Hætt er við að
sú skipan viðhaldi aðeins al-
gerri aðgreiningu bóklegs og
verklegs náms i stað þess að
reyna að tengja það á öllum
sviðum. Bóklega námið hefur
alltaf tröllriðið kerfinu. Nú er
kominn timi til að verklegt nám
alls konar úti i atvinnulifinu eða
á skólaverkstæðum og iðkun
listgreina öðlist hærri sess. (I 42
gr. grunndkólalaganna segir
reyndar að i 7.-9. bekk skuli
verklegt skyldu- og valnám
nema 1/5 til helmingi náms-
timans).
I eldri bekkjum grunnskólans
getur vettvangsfræðsla fallið
inn á almenna stundaskrá t.d.
þannig að ákveðinn dag vikunn-
ar fara nemendur á vettvang og
dvelja þar dagpart, en eru auk
þess hluta dags i skólanum. Það
hlýtur að gera unglinginn sjálf-
stæðari að vera stundum slitinn
úr félagahópnum og þurfa að
standa á eigin fótum á einhverj-
um vinnustað, þar eru engir fé-
lagar nálægt til þess að halla sér
að. Nemendur geta siðan komið
i nokkrar vikur á sama stað en
fara siðan annað að þeim tima
liðnum. 1 námslýsingu er skráð,
hvað taka á fyrir á hverjum
degi. Dagur á vettvangi getur
jafnvel byrjað á fyrirlestri
starfsmanna yfir nokkrum
nemendum, sem dreifðir eru
um sömu stofnun.
Sjálfsagt er, að nemendur
skrifi dagbók og greini þar frá
þvi, sem þeir heyra, sjá og
reyna sjálfir. Þeir geta einnig
safnað bæklingum og sýnis-
hornum ýmiss konar t.d. af
eyðublöðum, sem þeir læra að
fylla út. Ekki er óeðlilegt, að
þeir taki viðtöl við starfsfólkið
um vinnuaðstöðu þess, mennt-
un, kaup og kjör.
eftir Geröi
Óskarsdóttur,
skólastjóra
Á hverjum vinnustað þarf að
vera umsjónarmaður, sem
skipuleggur vinnu nemandans,
leiðbeinir honum og fylgist meö
mætingum.
Slik tengsl við atvinnulifið,
sem hér hefur verið lýst, auka
ekki skólakostnað. Eini kostn-
aðurinn yrðu laun til kennara,
sem skipulegði þetta starf,
gerði námslýsingar og liti eftir.
Slikt væri greitt eins og hver
önnur kennsla.
Þvi er ekki að neita, að slik
starfsemi gerði miklar kröfur til
starfsfólks fyrirtækja og stofn-
ana, sem tækju nemendur að
sér. Jákvætt viðhorf og trú á
gildi starfsins er fyrsta skilyrði
góðs árangurs. Það þarf að
vinna ákveðna undirbúnings-
vinnu áður en nemandi kemur,
einnig þarf að fórna miklum
hluta þess tima, sem nemand-
inn stendur við. Að auki þurfa
fulltrúar vinnustaða að vera til-
búnir til að koma á fundi i skól-
anum vegna vettvangsfræðsl-
unnar.
Sjálfsagt þýðir litið að ætla
venjulegum einkafyrirtækjum
að sinna sliku verkefni, en opin-
berar stofnanir, rikisfyrirtæki
og félagslega rekin fyrirtæki
ættu varla að geta skorast und-
an þeirri skyldu að uppfræða
þjóðfélagsþegnana um starf-
semi sina, þvi þau starfa i
þeirra þágu og eru þeirra eign.
Auk þess að efla þekkingu
nemenda ætti vettvangsfræðsl-
an að auka áhuga þeirra á lifinu
i kringum þá og reikna má með
að áhugi og þekking á umhverf-
inu geri einstaklinginn ham-
ingjusamari en ella.
F’yrirtæki eða stofnun, sem
opnar dyr sinar fyrir fjölda
skólanemenda ár hvert, færist
nær þjóðfélaginu öllu. Með þvi
að kynnast starfsemi náið, læra
menn að meta hana og fordóm-
ar eiga erfiðara uppdráttar. 011
samskipti verða einnig auðveld-
ari á eftir. Slik kynni hjálpa
nemendum að tengja nám sitt
raunveruleikanum, þeir sjá
sjálfa sig i þjóðfélagslegu sam-
hengi og ættu að sjá betur að á-
kveðin ábyrgð hvilir á hverjum
og einum, svo þjóðfélagið megi
standast og þróast.
Skólinn er lokuð stofnun. Eig-
inlega vita engir nema nemend-
ur, kennarar og örfáir foreldrar
hvað þar fer fram. Með þvi að
nemendur skólans dreifist i
stórum stil út i atvinnulifið
vikulega allt skólaárið, eru um
leið sköpuð tengsl milli skóla og
annarra þjóðfélagshópa. Hinir
ýmsu vinnustaðir verða hluti af
skólanum. Nemandi á vinnustað
segir frá skólanum. og heim-
sókn hans eða eftirlitskennara
getur orðið tilefni umræðna um
skóla. Þess má vænta að fólk al-
mennt fari þá að gera sér betur
grein fyrir þvi, að allt þjóðfélag-
ið er ein allsherjar uppeldis-
stofnun, alls staðar verða börn
og unglingar fyrir uppeldisá-
hrifum: i sundlaug, verslun og
strætó jafnt sem á heimili og i
skóla.
Umhverfið hefur mikil mót-
andi áhrif á skólann. Það er
skólastarfi mikils virði, að þvi
sé sýndur áhugi, en skólinn get-
ur ekki vænst athygli nema
hann komi meira til móts við al-
menning en raun hefur verið á
hingað til. Þar gegnir þátttaka
foreldra stóru hlutverki, en það
er mál út af fyrir sig.
Skólamál eru allt of litið
rædd i okkar þjóðfélagi bæði
manna á meðal og i blöðum og
útvarpi. Þó er skólafólk. bæði
nemendur og kennarar. lang-
stærsta starfsstétt landsins.
Skóli er stundaður af margfalt
fleiri einstaklingum en t.d.
keppnisiþróttir. sem samt eru
umræðuefni allra fjölmiðla dag-
lega.
„Rækjustríð á Axarfiröi" R
Aöeins flugufótur
— segja ráðuneytisstarfsmenn
Frá rækjuveiðum. Veriö að flokka rækjuna um borð.
Vegna fréttar á baksiðu Þjóð-
viljans 11. nóvember s.l. um
rækjustrið á Axarfirði ásamt við-
tali og mynd af Kristjáni nokkr-
um Asgeirssyni á Húsavik, vilj-
um við undirritaðir starfsmenn
sjávarútvegsráðuneytisins taka
fram eftirfarandi:
Það er með öllu tilhæfulaust, að
ráðherra hafi veitt „stærri” bát-
um leyfi til veiða á 120 tonnum á
rækju, sem flutt sé til vinnslu hjá
K. Jónssyni og Co á Akureyri.
Hefðu blaðamenn Þjóðviljans
getað reynt sannleiksgildi þess-
arar æsingafréttar með þvi að
hafa samband við ráðuneytið, en
ekki hefur það passað i kramið
þar sem enginn ráðuneytismanna
hefur verið um þetta spurður.
Oft er það þó svo, að einhver
flugufótur finnst fyrir sh'kum
skrifum þótt þau birtist lesendum
siðan i liki úlfalda. Það rétta i
þessu máli er, að Sölustofnun lag-
metis hefur nú um nokkurt skeið
mjög eindregið farið þess á leit
við sjávarútvegsráðuneytið, að
það heimili K. Jónssyni og Co að
kaupa rúmlega 100 tonn af rækju
úr Axarfirði til þess að bjarga
mjög mikilvægum sölusamning-
um á niðursoðinni rækju, sem
öðrum kosti yrðu vanefndir vegna
skorts á hráefni.
Eins og endranær þegar svo ber
undir hafði ráðuneytið samráð
við viðkomandi aðila um erindi
þetta og um siðustu helgi héldum
við undirritaðir fundi með for-
svarsmönnum rækjuvinnslu-
stöðvanna á Kópaskeri og Húsa-
vik til að ræða málið. A fundinum
á Húsavik voru auk þess mættir
14 af 16 umsækjendum um rækju-
veiðileyfi á þessari vertið, enda
átti einnig að ræða úthlutun veiði-
leyfa til Húsavikurbáta. Er
skemmst frá þvi að segja, að á
báðum þessum fundum sýndu
menn skilning á vandamáli Sölu-
stofnunar lagmetis og K. Jóns-
sonar og Co vegna ofangreinds
hráefnaskorts rækjuniðursuðunn-
ar og varð enginntil þess að mót-
mæla þvi að K. Jónsson og Co
fengi vegna þessa umrætt magn
af kvdta hvorrar verksmiðju á
Kópaskeri og Húsavik. Hins veg-
ar tóku menn skýrt fram á báðum
þessum stöðum, að þótt þeir
myndu sætta sig við þetta nú, þá
þýddi þaö allsekki viðurkenningu
af þeirra hálfu á þvi að K. Jóns-
son og Co eða aðrir en verksmiðj-
urnar á Kópaskeri og Húsavik
hefðu eignast nokkurn rétttil Ax-
arf jarðarrækjunnar. Þessir tveir
staðir ættu nú og i framtiðinni aö
eiga allan forgang til veiða og
vinnslu á þessari rækju.
AHúsavikurfundinum varð auk
þess samkomulag um það hvern-
ig haga skyldi leyfisveitíngum til
Húsavikurbáta með tilliti til þess
að þeir veiddu þá rækju er fari til
K. Jónssonar og Co.
Við undirritaðir gáfum ráð-
herra skýrslu um ofangreinda
fundi og niðurstöður þeirra s.l.
mánudag, en engin ákvörðun var
þá tekin i málinu. Seinna þann
sama dag brá siðan svo við, að
nokkrir menn hringdui ráðuneyt-
ið til þess að mótmæla þvi, sem
þeir höfðu sjálfir samsinnt á
fundinum. Hefur ráðherra siðan
borist eitt simskeyti frá Kópa-
skeri og annað frá Húsavik þar
sem mótmælt er þvi, sem gengið
var Ut frá á fundunum, að K.
Jónsson og Co fengi nokkra rækju
úr Axarfirði.
Ráðherra og ráðunevti hans
hefur þetta mál nú til athugunar
og hefur engin ákvörðun verið
tekin um það hvort farið verði eft-
ir niðurstöðum ofangreindra
funda eða hvort ofangreind mót-
mæli og hótun verkalýðsfélags
Húsavikur um beitingu samtaka-
máttarins breytir einhverju þar
um. Hitt er ljóst, að viðbrögð
sumra fundarmanna á Kópaskeri
og Húsavik eftir að við vorum
farnir þaðan. eru okkur undirrit-
uðum þó nokkuð áfall i þeirri við-
leitni okkar að gefa mönnum úti á
landi kost á að tjá sig og ræða við
okkur um þau þeirra mál sem við
höfum til umfjöllunar i ráðuneyt-
inu.
Þórður Asgeirsson
skrifstofustjóri
Jón B. Jónasson
deildarstjóri