Þjóðviljinn - 30.03.1985, Blaðsíða 12

LEIKUST
Hjarðljóð um óst
íslenski dansflokkurinn sýnir
DAFNIS OG KLÓI,
Ballett eftir Nönnu Ólafsdóttur
Tónlist: Maurice Ravel
Ballettsaga: Nanna Ólafsdóttir
og Sigurjón Jóhannsson
Leikmynd: Sigurjón Jóhannsson
Hér er stigið enn eitt merkilegt
spor í sögu íslenska dansflokks-
ins, því að Dafnis og Klói er fyrsti
heilskvöldsballett saminn af ís-
lenskum dansahöfundi. Og þetta
spor var um leið mikill sigur fyrir
íslenska dansflokkinn, fögur og
heillandi sýning sem gekk beina
leið inn í hjörtu áhorfenda og
vakti óvenjulegan fögnuð.
Nanna Ólafsdóttir segir sjálf
að hún hafi lært mest sem dans-
ahöfundur af þeim Marju Kuu-
sela frá Finnlandi, sem samdi
ballettinn Tófuskinnið, og Joc-
hen Ulrich sem samdi Blindings-
leik. Aðferðir hennar sverja sig
líka mjög í þessar ættir, lögð er
mest áhersla á leikræna þáttinn,
að segja söguna skýrt og skil-
merkilega og koma tilfinninga-
innihaldi hennar til skila, en mér
sýnist Nanna leggja öllu meiri
áherslu á formræna þáttinn en
t.d. finnski Raatiko-ballettinn.
En umfram allt hefur Nönnu tek-
ist að koma sögunni þannig til
skila að hver hreyfing dansar-
anna fær glögga og ákveðna
merkingu innan ramma sögunn-
ar, hér eru ekki stigin nein dans-
spor danssporanna vegna, heldur
er hvert spor hluti af hnitmiðaðri
heild. Þannig tekst að koma inn-
taki hinnar eldfornu sögu til skila
þannig að allir skilji og finni til.
Þetta er danslist af bestu gerð.
Dafnis og Klói er saga úr frum-
bernsku skáldsögunnar, 1800 ára
gamalt hjarðljóð í óbundnu máli,
ódauðleg lýsing á því hvernig ást-
in kviknar í brjóstum ungmenna í
skauti náttúrunnar. í meðförum
Nönnu verður þetta saga um bar-
áttu andstæðra afla í lífinu, þess
góða, upprunalega og náttúrlega
annars vegar - og hins vegar þess
illa og ónáttúrlega. Þessar and-
stæður koma víða mjög sterkt
fram í sýningunni, t.d. þegar
Dafnis og Dorkon heyja einskon-
ar einvígi um hylli Klói, þá eru
það mjúkar og eðlilegar hreyfing-
arnar í dansi Dafnis sem reynast
áhrifameiri en áreynslumikil og
ónáttúrleg heljarstökk Dorkons.
Einnig má nefna upphaf seinni
hlutans þar sem við sjáum fyrst
háttbundinn og eðlilegan gang
sveitalífsins, en síðan ryðjast af-
skræmislegir hermenn yfir allt
saman, og enn má nefna and-
stæðurnar undir lokin milli
náttúrlegrar gleði og fegurðar
elskendanna og afkáralegra og
skrumskældra hreyfinga hins
spillta hyskis. Þannig hefur
Nanna dregið mjög skarpt fram
ýmislegt sem þessi einfalda saga
býður uppá.
Útfærsla sýningarinnar er
einnig í meginatriðum mjög góð.
Hún geldur að vísu þeirra tak-
markana sem það hlýtur að vera
að eiga ekki völ á vel þjálfuðum
karldönsurum að neinu marki, en
yfirleitt tókst furðuvel að sneiða
hjá þeim skerjum með því að of-
bjóða ekki getu karldansaranna.
Þó hygg ég þetta hafi verulega
spillt hópsenum, sem skorti víða
samstillingu og sterka hrynjandi.
En það var í tvídönsunum sem
þessi sýning reis hátt, einkum í
stórfallegum og erótískt
spenntum dönsum þeirra Einars
Sveins Þórðarsonar og Helenu
Jóhannsdóttur (hún dansaði Klói
á frumsýningu, en síðan til skiptis
við Katrínu Hall). Einar og He-
lena dansa hlutverk sín af miklum
þokka og glæsibrag, ná vel að tjá
vaknandi ástarþrá og útrás henn-
ar. Birgitta Heide skapaði mjög
skemmtilega og skýra persónu úr
hinni ástleitnu Lýkenon sem
freistar Dafnis, og er skemmti-
lega ágeng og djörf. Jónas
Tryggvason sýnir afburða fim-
leikahæfni í hlutverki Dorkons
og einvígi þeirra Einars er bráð-
skemmtilega útfært. Það er
snjallt af hendi Nönnu að greina
dísirnar frá venjulegum mennsk-
um mönnum með því að láta þær
dansa í klassískum stíl, og þær
Auður Bjarnadóttir og Ásdís
Magnúsdóttir eru öruggar í þess-
um hlutverkum eins og vænta
mátti. Fjölmargir aðrir dansarar
koma fram í sýningunni og yrði of
langt upp að telja.
Hlutur Sigurjóns Jóhanns-
sonar í sýningunni er mikill og
góður. Hann hefur unnið með
Nönnu að gerð leiksögunnar og
hefur þar áreiðanlega nýst vel
mikil leikhúsreynsla hans. Hann
hefur einnig skapað verkinu fal-
lega hjarðljóðsumgerð og gert
búninga sem greina hinar fjöl-
mörgu persónur vel í sundur og
gefa til kynna eðli hvers og eins.
Dafnis og Klói er fallegur óður
til lífs og ástar, ótvíræður sigur
fyrir Nönnu Ólafsdóttur og ís-
lenska dansflokkinn.
Sverrir Hólmarsson
Norrœnt
samstarf
Fréttir af ástandi
í Kópavogi sýnir
HLAUPVÍDD SEX
eftir Sigurð Pálsson
Leikstjóri: Þórhildur
Þorleifsdóttir
Þetta leikrit Sigurðar Páls-
sonar var upphaflega samið fyrir
Nemendaleikhúsið og sýnt þar
fyrir allnokkrum árum, en sýnir
sig nú að vera á marga lund kjörið
verkefni fyrir menntaskóla-
leikhóp. Það er ritað í tiltölulega
stuttum, samþjöppuðum atriðum
og leikbyrðin dreifist nokkuð
jafnt á allstóran hóp. Það fjallar á
gamansaman en einnig átakan-
legan hátt um eitt afdrifaríkasta
skeið íslenskrar sögu, hernáms-
árin, og einkum og sérílagi áhrif
þeirra á íslenskar konur. Við
erum í upphafsatriði kynnt fyrir
sex ungum konum sem eru að
salta síld á Siglufirði daginn sem
Þjóðverjar ráðast inn í Pólland.
Þær eru af mjög mismunandi
uppruna og við fylgjumst síðan
með hvernig örlög þeirra verða á
stríðsárunum og hvernig þær all-
ar - nema ein - verða hernáminu
á einhvern hátt að bráð.
Hlaupvídd sex er ekki djúprist
verk í persónusköpun og það hef-
ur mjög losaralegan söguþráð, en
í því tekst ágætlega að bregða upp
sterkum myndum af þeirri hol-
skeflu peninga og erlendra
menningaráhrifa sem skall yfir
fátæka og grunlausa þjóðina. Það
lýsir því hvernig „vendararnir”
taka einkum og sérílagi íslenskar
konur undir sinn verndarvæng,
konur sem eru of hrekklausar og
óheimsvanar til að átta sig á því
hvað var raunverulega að gerast.
Og í lokin, þegar stríðið er búið,
hugga þeir konurnar með loforði
um að þeir muni verða hér áfram
og halda áfram að vernda þær.
Sýningin er sett upþ í Hjá-
leigunni í Kópavogi, sem er pínu-
lítill en nokkuð skemmtilegur sal-
ur, og það er alveg furðulegt hvað
Þórhildi Þorleifsdóttur tekst vel
að rúma mannmarga sýningu á
þessu litla sviði án þess manni
finnist nokkurn tíma þröngt um
hana. Leikstjóm Þórhildar er
reyndar á allan hátt með sérstök-
um ágætum og fer saman hug-
kvæmni í útfærslu og sérstaklega
vönduð vinnubrögð þar sem rækt
hefur verið lögð við hvert smáatr-
iði. Það er ekki síst í sýningum
áhugaleikara sem geta leikstjór-
ar.s sýnir sig og því afskaplega
mikilvægt fyrir slíka hópa að
vanda val leikstjóra. Þórhildur
hefur áreiðanlega náð uppundir
það eins miklu út úr þessum hóp
og yfirleitt er hægt, og auk þess
náð að skapa sýningunni sérlega
traustan heildarsvip. Styrkur
hennar sást kannski best í at-
riðum einsog yfirheyrslunum þar
sem látbragð grímuklæddra
dómaranna var snilldarlega út-
fært, og atriðinu þar sem Katrín
Brynjúlfs er að reyna að kenna
stöllum sínum dansatriði.
Stúlknahópurinn stóð sig allur
með mestu prýði, en Margrét Sæ-
berg vakti sérstaka athygli í hlut-
verki Katrínar vegna þess hve
leikur hennar var í senn tilfinn-
ingaheitur og tæknilega agaður.
Birgitta Guðmundsdóttir var
mjög sannfærandi í hlutverki
þeirrar drykkfelldu og lauslátu
Nínu sem stendur á sama um allt,
og Jóhanna Pálsdóttir kom afar
vel til skila einfeldni, hrekkleysi
og sakleysi sveitastúlkunnar
Stellu. Þá er rétt að geta um Guð-
rúnu ísberg, sem lék hina lýrísku
sérrífrú Kötlu Brímdal af sér-
stakri innlifun. Frú Katla er
auðvitað margþvæld týpa en
skemmtilega skrifuð af hendi Sig-
urðar, liggur uppí sófa í sérrí-
drykkju full upp af yfirstéttar-
hroka og Einari Ben, og Guðrún
túlkar hana af öryggi og ríku
skopskyni.
Hlaupvídd sex er skýrt dæmi
um það að áhugasamur leikhópur
á borð við þennan getur náð að
skapa verulega eftirminnilegar
sýningar, ef þeir velja sér verk-
efni við hæfi og fá vel hæfan leik-
stjóra. Hér hafa geysimargir lagt
hönd á plóginn, fleiri en unnt er
að nefna, en þeir hafa allir unnið
af alúð og áhuga og verk þeirra
hefur svo sannarlega borið ríku-
legan ávöxt. Þökk sé þeim fyrir
frábæra skemmtun.
Sverrir Hólmarsson
Þjóðleikhúsið sýnir
VALBORGU OG BEKKINN
eftir Finn Methling
Leikstjóri: Borgar Garðarsson
Leikmynd: Stígur Steinþórsson
Þýðing: Þrándur Thoroddsen
Það er vel til fundið að sætum í
leikhúskjallaranum skuli nú vera
skipað eins og á matsölustað og
gestum gefinn kostur á að snæða
svínasteik að dönskum hætti á
undan sýningu, dreypa á vínglasi
og sitja síðan mettir og sælir og
njóta ísmeygilegrar fyndni og
ágætrar lífsspeki danans Finns
Methling. Þessi umgerð kemur
áhorfendum í rétt ástand til að
njóta til fulls þeirra leiklistar-
krása sem hér er boðið uppá. Þær
eru kannski léttmeti og ekki
þungmeltar, en þær renna ljúf-
lega niður og fara undurvel í
maga.
Þetta snotra verk segir frá 74
ára konu sem er nýbúin að missa
manninn sinn. Hún fer 1. maí út í
Fælledparken og sest þar á bekk
sem hún ævinlega gisti ásamt
manni sínum þennan dag, meðan
hann lifði. Hún fer að tala við
þennan fornvin sinn, bekkinn,
rifja upp minningar um liðnar
sælustundir á honum og segja frá
samskiptum sínum við börn sín
og nýjan vin sem hún hefur
eignast, og á reyndar von á að
hitta þennan dag. Hún hefur þor-
að að gerast skotin í karlmanni,
komin á þennan aldur og nýorðin
ekkja, og þetta hneykslar börnin
hennar afskaplega mikið. Þeim
finnst að hún eigi bara að vera
gamalmenni og sitja og prjóna.
Höfundur lýsir gömlu konunni af
mikilli samúð og gerir óspart gys
að smáborgaralegum og lífs-
fjandsamlegum viðhorfum barna
hennar. Allt er þetta sett fram í
samtölum Valborgar og bekkjar-
ins á bundnu máli, sem Þrándur
Thoroddsen hefur þýtt af mikilli
list og alkunnri hagmælsku.
Þrándur hefur kosið að halda sem
mest í hinn danska blæ textans,
rímar saman Ester og Bröndby-
vester, og er það áreiðanlega rétt
tekin stefna, því að andrúmsloft
þessa leikrits er ákaflega danskt,
þrungið því sem danir kalla
„lune” og verður trauðla þýtt á
aðrar tungur.
Guðrún Stephensen hefur nú
tæpast aldur til að leika Val-
borgu, en hún hefur langa
reynslu af að leika kerlingar og
fer létt með þessa, gæðir hana
þeirri glettni og lífsgleði sem við
á. Karl Ágúst Ulfsson fer á kost-
um í hlutverki bekkjarins, bregð-
ur sér í ýmissa kvikinda líki,
skopstælir og skrumskælir, og
tekst sérlega vel upp þegar hann
hermir eftir börnum Valborgar í
samtölum við hana. Borgar
Garðarsson hefur leikstýrt þeim
af mikilli alúð við smáatriði og
lagt sig fram við að gera sýning-
una lifandi, enda finnst ekki í
henni dauður punktur. Stígur
Steinþórsson hefur gert einfalda
leikmynd sem ber þó í sér ótrú-
lega mikið af blæ þeirra dýrlegu
garða sem Kaupmannahöfn hef-
ur uppá að bjóða.
Fyrir þá sem ekki hafa efni á að
skreppa til Hafnar er kjörið að
bregða sér í leikhúskjallarann
eina kvöldstund og hverfa í hug-
anum á vit þeirrar ágætu borgar.
Það er næstum eins gaman - og
miklu ódýrara.
Sverrir Hólmarsson
12 SÍgA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 30. mars 1985