Dagblaðið Vísir - DV - 04.04.2002, Blaðsíða 13

13
FIMMTUDAGUR 4. APRÍL 2002
DV________________________________________________________________________________________________________________________Menning
Umsjón: Silja Aðalsteinsdóttir silja@dv.is
Eygló Harðardóttir og Margrét H. Blöndal
Aöalatriöiö er aö gefa sér tíma oggá hvaöa taugar verkin snerta.
Glíman við efniviðinn
og hugmyndimar
- samsýning Margrétar H. Blöndal og Eyglóar Harðardóttur vígir nýjan sal Nýlistasafnsins
„Einurn kunningja mínum fannst
eins og hann gengi inn á vígvöll þegar
hann kom hingað inn, án þess þó að
hér væri stríðsástand, frekar eins og
hvert verk sé fulltrúi ákveðinna
kennda, eiginleika eða krafta úr
reynsluheiminum, “ segir Margrét H.
Blöndal myndlistarmaður sem nú sýnir
ásamt Eygló Harðardóttur í nýjum sal
Nýlistasafnsins, Vatnsstíg 3 (á hœðinni
fyrir ofan Dún- og fiðurhreinsunina).
/
Salurinn er stór og skemmtilegur en ennþá
alveg hrár, gefur tilflnningu af aö vera ný-
bygging þó að húsið sé gamalt. Það rímar vel
við sýninguna sem valin var til að vígja hann
því hún virkar hrá við fyrstu sýn en reynist
þegar nánar er að gætt reist á djúpum og ný-
stárlegum pælingum um kunnugleg efni. Sýn-
ingamar bera saman yfirskriftina „Skynjanir
sem sýnast" og kemur titillinn úr grein eftir
Guðfríði Lilju Grétarsdóttur sem hún skrifaði
eftir heimsókn á vinnustofur Margrétar og
Eyglóar.
Umkomuleysi
„Þetta eru ellefu skúlptúrar en ég lít ekki á
þá sem sjálfstæð verk heldur á sýningargest-
urinn að ganga inn í heim þar sem verkin
hafa mismunandi vægi,“ segir Margrét og
snýr sér hægt í hring á miðju gólfi með verk-
in sín allt i kringum sig. „Efniviðurinn teng-
ist alltaf einhvers konar nærveru - verkin eru
úr dýnuveri, svampi, í einu eru tappar úr
hitapoka eins og leikmenn á ferðalagi og
brenniboltar eru i nokkrum þeirra."
Áhrifamikill partur af sýningu Margrétar
er stór litmynd á vegg af ungum dreng sem
liggur samanhnipraður í rúmi sínu í náttfot-
um og er greinilega nývaknaður. Svipur
bamsins er sérkennilega óræöur og líkams-
stelling hans ekki afslöppuð heldur eins og
kreppt.
„Ég sé þessa mynd sem eins konar glugga
inn í þann heim sem verkin spretta úr,“ segir
Margrét. „Myndin var tekin síðasta sumar og
það var einhver margræðni í henni sem tog-
aði sífellt í mig. Drengurinn er allur út í flóa-
bitiun um leið og hann er klæddur bitvörgum.
í henni em líka ýmsar hliðstæður við skúlpt-
úrana, stelling hans í rúminu kallast ein-
hvem veginn á við umkomuleysi gólfverk-
anna, auk þess sem hann er umvafinn efni-
viðnum sem flest verkin eru gerð úr.“
Stöðug aöhlynning
Verkin eru berskjölduð fyrir fótum gesta
svona úti á gólfi og á opnuninni fóru mörg
þeirra á hreyfingu, að sögn Margrétar. „Fólk
var hálfsmeykt um að skemma þau og ég hafði
nógan starfa við að laga þau til. Ég vel að hafa
þau berskjölduð og er um leið að taka áhættu,
en það er ekki hundrað í hættunni þó að þau
aflagist eitthvað. Þetta er bara eins og með líf-
ið sem ógerlegt er að hafa fulla stjóm á. Ef
eitthvað fer úr skorðum verður bara að hefj-
ast handa við aðhlynninguna á ný. Fagurfræð-
in í þessum verkum gerir fólk gjaman
smeykt, en þessi fagurfræði byggir á áratuga-
langri hefð í efhisnotkun. Þó myndlist byggi á
hefð þá ætti ekki að þurfa áralanga skóla-
göngu til að geta fundið tilvísanir í umhverfl
sérhvers áhorfanda. Aðalatriðið er að gefa sér
tíma og gá hvaða taugar þau snerta.“
- Þú virðist geta notað hvaða efni sem er í
verkin þin.
„Nei, það kemur fólki kannski á óvart en ég
er mjög vandlát á efnivið og yflrleitt hefur
efni verið lengi í kringum mig áður en ég get
fundið leið að þvi.“
- Bíður þá listaverkið eftir að losna út úr
efninu?
„Ég myndi nú ekki oröa þetta svona hátíð-
lega,“ segir Margrét, „því efniviðurinn hefur
360 gráður líkt og sérhver maður, ég þarf síð-
an að athuga hvaða leið ég fer til að toga sér-
kennið fram. Áhrifavaldamir em margvisleg-
ir og eftir því sem næmi er þjálfað verður
skynjunin sterkari. Regndropar á glugga geta
orðið viðfangsefni, hvemig einn dropi hefur
áhrif á annan, breytni dropanna, og um leið
varpar breytnin ljósi á raunveruleikann, til
dæmis samskipti fólks. Svoleiðis kveikjur eru
svo spennandi. Um leið verður hversdagsleik-
inn spennandi - allt veröur að lífi með enda-
lausum hliðstæðum. Það er þetta sem bömin
sjá þegar þeim verður allt að leik.“
Aö sjá meira en augaö sér
Verk Eyglóar heita ekkert sérstakt heldur,
hvert fyrir sig, en það er ákveðinn lykill að
þeim öllum. Til dæmis liggur ofan á einu
þeirra blað með Ijóði eftir Wislöwu Szym-
borsku í þýðingu Þóm Jónsdóttur. „Þessir
lyklar em áhrifavaldar sem tengjast verkinu
og em í verkinu eins og ljóð Szymborsku,“
segir Eygló. „Svo nota ég til dæmis fréttir og
vinn út frá sjónrænni framsetningu þeirra í
dagblöðum og hvemig hún tengist inn i okkar
reynsluheim og hugarástand. Formið sem
fréttir fá í blöðum er staðlað - með fyrirsögn,
undir- eða yfirfyrirsögn, texta og mynd, og vill
vera boðberi sannleikans. En fréttir em alltaf
túlkun. Þær era eins og takmörkuð sneið-
mynd af einhverjum vemleika eða ástandi, en
það sem mér flnnst áhugavert er það sem ger-
ist innra með áhorfandanum eða lesandanum
við að lesa þær eða skoða.“
Eygló vinnur með þessa þrívíðu úrvinnslu
út frá tvívíðum upplýsingum dagblaðanna í
tveimur verkanna. „Heimsatburðir undanfar-
inna ára birtast okkur á síðum dagblaðanna,
sjónrænt erum við að greina myndina í form
og liti og um leið að upplifa fréttimar, eins og
tvívíðan óraunveruleika - myndmálið er þó
lykill að einhverju ástandi."
Þessar sjónrænu skynjanir túlkar Eygló til
dæmis með munstrum sem kveikja eftirmynd
eða kerfl sem tengjast frummyndinni en era
ekki sambærileg henni og sýnir þar með að
við sjáum ekki myndina sjálfa heldur eitthvað
sem hún sýnir ekki.
„Ég er ekki að boða neitt,“ segir hún, „frek-
ar að gera tilraunir. Það er partur af þessu að
áhorfandinn sé virkur og taki ekki bara við
grautnum heldur velti efninu fyrir sér.“
Glíman mest spennandi
Önnur fréttin sem Eyglö vinnur út frá er frá
Nepal þegar konungsfjölskyldan þar var jörð-
uð í fyrra. Fjöldi áhorfenda fyUir hálfbyggt
fjölbýlishús og svo sést líkfylgdin sjálf fyrir
framan það.
„Áhorfendur kasta blómum og myndin er
þrungin ilmi og stemningu en þó er þetta afar
örlagarík stund fyrir íbúa landsins, sumir
upplifðu þennan atburð sem heimsendi," seg-
ir Eygló. „Myndin kveikti hjá mér löngun til
að byggja þennan strúktúr á gólflnu fyrir
framan úrklippuna en hann hefur fleiri teng-
ingar, ég fór í bækur um áhugaverð munstur
í stærðfræði, safnaði ljósmyndum úr um-
hverfl frumbyggja í Ástralíu og flóttamanna-
búðum og tengdi þessa heima saman því ég sé
i þeim ákveðnar hliðstæður. En þó að ég hafi
einhverjar ákveðnar hugmyndir með verkun-
um mínum þá finnst mér ekki nauðsynlegt að
áhorfandinn þekki þær. Það er glíman við að
vinna hugmyndir áfram sem mér finnst mest
spennandi."
Sýning Margrétar og Eyglóar stendur til 14.
apríl og er opin miöv,- sunn. kl. 13-17.
Strompleikur
Árið 2002 er ár Halldórs Laxness í ís-
lensku menningarlífi eins og við verð-
um nú æ oftar vör við. Einn af hátind-
um ársins er sýning Þjóðleikhússins á
Strompleiknum eftir Nóbelsskáldið
sem verður frumsýnd annað kvöld kl.
20. Leikstjóri er Kristin Jóhannesdótt-
ir og er þetta hennar fyrsta leikstjórn-
arverkefni í Þjóðleikhúsinu.
Þó að okkur sé tamast að líta á Hall-
dór Laxness sem sagnaskáld var hann
meðal afkastamestu leikskálda á ís-
landi á 20. öld. Hann samdi sitt fyrsta
leikrit, Straumrof, árið 1934, og skrif-
aði fjögur leikrit til viðbótar, Silfur-
túnglið (1954), Strompleikinn (1961),
Prjónastofuna Sólina (1962) og Dúfna-
veisluna (1966). Auk þess hafa leik-
gerðir eftir skáldsögum hans notið gíf-
urlegra vinsælda íslenskra leikhús-
gesta í gegnum tíðina, ekki sist ís-
landsklukkunni, en leikgerð Halldórs
eftir þeirri bók var ein af opnunarsýn-
ingum Þjóðleikhússins 1950.
Með Strompleiknum kvaö við nýjan
tón í íslenskri leikritun, enda fylgdist
Halldór Laxness vel með því sem helst
var að gerast í leikritun á erlendri
grundu og hikaði ekki við að gera til-
raunir með leikritunarformið í verk-
um sínum. Leikritið var frumflutt í
Þjóðleikhúsinu árið 1961 og sýnt aftur
árið 1972 hjá Leikfélagi Akureyrar.
Þetta er gamanleikur með alvarlegum
undirtóni þar sem kímnigáfa skáldsins
og hæfileikar til að skapa eftirminni-
legar persónur njóta sín vel. Verkið
fjallar um mæðgurnar frú Ólfer og
Ljónu sem búa í niðumíddum bragga í
Reykjavík og hafa hin ótrúlegustu ráð
til að komast af. Með hlutverk þeirra
fara Sólveig Amarsdóttir og Kristbjörg
Kjeld. Þetta er frumraun Sólveigar í
Þjóðleikhúsinu eftir að hún lauk námi
í leiklist í Þýskalandi. Með önnur hlut-
verk fara Atli Rafn Sigurðarson, Bald-
ur Trausti Hreinsson, Edda Amljóts-
dóttir, Guðmundur Ingi Þorvaldsson,
Hjalti Rögnvaldsson, Jóhann Sigurðar-
son, Lilja Guðrún Þorvaldsdóttir,
Linda Ásgeirsdóttir, Marta Nordal,
Ólafia Hrönn Jónsdóttir, Pálmi Gests-
son, Sigurður Skúlason og Valur Freyr
Einarsson. Tónlist semur Hilmar Örn
Hilmarsson, leikmynd og búningar eru
í höndum Rebekku A. Ingimundardótt-
ur, Ástrós Gunnarsdóttir sér um sviðs-
hreyfingar og lýsingu hannar Páll
Ragnarsson.
Söngvar skáldsins
Annað kvöld kl. 20
flytur Skólakór Kárs-
ness dagskrána
Söngva skáldsins í
Salnum í Kópavogi.
Þar lesa kórfélagar
upp úr verkum Hall-
dórs Laxness, leika
þætti úr sögmn hans
og syngja mörg af feg-
urstu ljóðum hans. Dagskrána hafa
kórfélagar flutt fyrir eldri bekki
grunnskólanna í Kópavogi á síðustu
vikum og er hún lokaatriðið í Tónlist
fyrir alla á þessu skólaári.
Að sögn Þórunnar Björnsdóttur,
sfjómanda Skólakórs Kársness, hafa
viðtökumar verið afar góðar. „Jónas
Ingimundarson, tónlistarráðunautur
Kópavogs og forsvarsmaður verkefn-
ins Tónlist fyrir alla, hefur lengi haft
áhuga á því að nemendur komi fram á
skólatónleikunum og því þótti okkur
vel við hæfi að bjóða upp á Söngva
skáldsins i tilefni af aldarafmæli hans.
Þetta er í fyrsta skipti aö nemendur
syngja og spila fyrir aðra nemendur í
Tónlist fyrir alla og í ljósi þessarar
ánægjulegu reynslu munum við án efa
skipuleggja fleiri tónleika í framtíð-
inni þar sem nemendur í söng- og
hljóðfæranámi, skólakórar, hljómsveit-
ir og sönghópar koma fram í Salnum.
Þessir nemendur leggja á sig mikla
vinnu utan hefðbundins grunnskól-
náms en fá sjaldan eða aldrei tækifæri
til að leika eða syngja fyrir skólafélaga
sína og kennarana."