Tíminn Sunnudagsblað - 19.04.1964, Blaðsíða 17

vig, aðra í gáfum“, en þar á móti
mátti kalla hann „siðlátan, staðlynd-
an og með góðu umdæmingarafli".
Þegar það spurðist austur í Eyja-
fjörð, að Hákon væri heim kominn,
herti Sigriður loks upp hugann, skrif-
aði honum og bað hann með mörgum
fögrum orðum fyrirgefningar á broti
sínu, en forðaðist þó að nefna hann
unnusta sinn. En éþarft var að bera
svo mjög kvíðboga fyrir því, að Há-
kon hefði gerzt fráhverfur heitmey
sinni. Eðlilega hefur honum þótt
nokkuð fyrir því, að umkomulaus
vinnupiltur skyldi gera henni barn.
en hann hafnaði henni ekki fyrir þær
sakir, heldur kenndi því um, að pilt-
urinn hefði tælt hana, blíðláta og
skapljúfa stúlkuna: „Svo var Hákon
staðlyndur, að eigi vildi hann sleppa
af Sigríði, og þótti mörgum fágætt."
Hann svaraði bréfi hennar um haust-
ið og kvaðst vera hinn sami unnusti
hennar og hann hefði áður verið og
haðst þess eins, að hann yrði látinn
vita, „hvort foreldrar hennar væru
með öllu viljugir, að hann fengi henn-
ar og hvort engin tregða væri þar á,
því væri svo, hlyti hann að hverfa
frá því ráði.“
Þr.ð sómdi vitaskuld sízt, að séra
Jón vísaði Hákoni frá, er hann vildi
svo ljúflega þiggja stúlkuna. Fóru
enn hréf á milli Möðrufells og Frosta-
staða um mægðir þær, er voru iþann
veginn að takast, og var afráðið. að
brúðkaup skvldi fara fram vorið 1822.
Voru þau Hákon gefin saman í Grund
arkirkju, þar sem Sigríður hafði ver-
ið riðurlægð fáum misserum áður.
Að lokinni hjónavígslunni var fögur
brúðkaupsveizla í Möðrufelli, og þeg-
ar hún var úti, riðu ungu hjónin til
Skagafjarðar, þar sem þau reistu síð-
ar bú á Yztu-Grund-
Það var ekki fvrr en eftir mörg ár,
að Hákon varð aðstoðarprestur í
Stærra-Árskógi. Því starfi gegndi
hann í nokkur ár, og mun þó
ekki allt hafa gengið þeim hjón-
um í haginn. enda var húsbóndi
þeirra bæði drykkfelldur og
sinkur. Var um skeið að því komið, að
séra Hákon hyrfi á ný að búskap vest-
ur í Skagafirði. En áður en af því
yrði, vék gamli presturinn á brott, og
hreppti hann þá brauðið. Á efri ár-
um fluttist hann svo austur að Kol-
freyjustað við Fáskrúðsfjörð, þar sem
Sigríður lézt sumarið 1864, nálega
hálfáttræð, móðir fjögurra barna, sem
upp komust.
XII.
Nú er það eitt eftir að segja nokkuð
frá öðru því fólki, er komið hefur
við þessa sögu.
Séra Jón veitti Álfheiði, dóttur
sinni, það tillæti að leyfa henni að
sigla til Kaupmannahafnar vorið 1821
með Hálfdani Einarssyni, er þangað
fór til náms í Kaupmannahafnarhá-
skóla. Þau komu alkomin heim sum-
arið 1824, og hafði Álfheiður þá með
sér „spunasmiðju" og danskan mann,
er kenndi notkun þessa nýja tækis.
Árið 1826 gekk Hálfdan að eiga Álf-
heiði og reisti bú á Rúgsstöðum í
Eyjafirði. Hann varð seinna prestuv
á Kvennabrekku, Brjánslæk og Eyri
í Skutulsfirði. En Álfheiður fylgdi
honum skammt á þeim ferli. Hún
andaðist í Dölum, fertug að aldri, en
hafði áður alið bónda sínum fjögur
börn, sem komust upp. Er margt þjóð-
kunnra manna komið út af þeim, og
var einn sona þeirra Helgi Hálfdan-
arson lektor, er Helgakver er við
kennt — raunar ekki sérlega vinsæl
bók, og er að skilja á frásögnum gam
als fólks, er lærði þetta kver í æsku,
að engri bók á íslandi hafi verið jafn-
hætt við að lenda í kálfsmögum u>
henni.
Séra Jón lærði lét ekki það, sem
yfir hann gekk, buga sig eða lama.
Hann hélt áfram að gegna embætti
sínu aðstoðarlaust og hafði ekki
minni umsvif utan þess en áður.
Sonur hans, Jón helsingi, kom
til landsins með Hálfdani og
Álfheiði sumarið 1824 með
cianska konu sína og settist að í
Möðrufelli. En það var ekki fyrr en
árið 1830, að gamli maðurinn iét
vígja hann sér til aðstoðar. Þó fór
fjarri því, að hann væri þá af baki
dottinu, Enn vílaði hann ekki fyrir
sér að taka hart á sóknarbörnum
sínum, þegar honum bauð svo við
að horfa. Haustið 1836 hafði kona
á Möðruvöllum, Guðrún Hallgríms-
dóttir, skilið við mann sinn, Manass-
es Einarsson að nafni, er var truflað-
ur á geði. Vildi prestur tala á milli
þeirra og koma þeim saman á ný,
en Guðrún gaf þess engan kost. Setti
hann Guðrúnu út af sakramentinu á
meðan hugur hennar væri slíkur og
lagði bann við því, að henni mætci
veitast sakramenti í öðrum presta-
köllum, þótt hún vistaðist þar, nema
hún væri til altaris með hinum geð-
sjúka manni sínum. Þá var séra Jón
sjötíu og sjö ára, er hann stóð í þessu
stímabraki. En þetta mál datt niður,
áður en til meiri átaka kæmi, því
að Manasses sá fyrir sér, er það stóð
sem hæst.
Þremur árum síðar tók séra Jón
við nýju brauði, Möðruvallaklausturs-
prestakalli, nálega áttræður orðinn,
og mun fágætt, að prestar hafi brugð-
ið á slíka nýbreytni á þeim aldri. Sett-
ist hann þá að í Dunhaga og dvaldist
þar til æviloka. Eitt hið fyrsta verk
gamla mannsins, er hann kom í nýja
prestakallið, var að þýða kafla úr
þýzku riti um skaðsemi áfengisneyzlu,
og sendi hann síðan þýðingu sína
bæ frá bæ, svo að hún kæmi fyrir
augu allra sóknarbarna hans. Upp úr
þessu þróaðist hjá honum sú hugsun
að stofna hófsemdarfélag. Hann hafði
séð í útlendum blöðum, sem hann
keypti og las, að slíkum félögum
hafði verið komið á fót í sumum lönd-
um, en heima fyrir hafði hann dæm-
in um það, hvernig margir menn
eyddu fé sínu í drykkjuskap, vöktu
ófrið og illindi, lágu í óflogum, mis-
þyrmdu konum og börnum og mál-
lausum skepnum og urðu oft á tíðuin
úti eða drukknuðu í sjóferðum Tók
hann að reifa þessa hugmynd sína
við ýmsa menn árið 1841 eða fyrr,
en kom ekki vilja sínum fram. Flest-
um þótti mikils misst, ef þeir yrðu
af brennivíninu, og vildu ekki færa
þá fórn til þess að forða slysum og ó-
láni:
„En ekki gengur mér greitt að fá
þá til þess, þar augnamiðið er að
láta aldrei brennivín né áfenga drykki
koma inn fyrir sínar húsdyr . .. Væri
miklu betra, að ails ekkert væri af
þessari skaðlegu, tælandi tegund til,
því þó misbrúkun manna sé sá skaði,
sem af því flýtur, mest að kenna, þá
verður ómögulegt að girða fyrir
hann, svo lengi, sem þetta eitraða
agn er haft á boðangi".
Um þetta sama leyti barst honum
í hendur þýzkt rit, sem hét Brenni-
vínið, morðingi lífs og sálar. Varð
hann heldur undrandi, er hann komst
að raun, að kafli sá um vínbindindi
er hann hafði þýtt og sent um Hörg-
árdal sem umburðarbréf, var einmitt
úr þessari bók. Lét hann sig þá ekíd
muna um að þýða allt ritið og hugð-
ist fá það gefið út í Viðey. En á því
mun hafa strandað, að forráðamenn
prentsmiðjunnar þar kröfðust mun
hærra gjalds fyrir prentunina en séra
Jón átti að venjast í Kaupmannahöfn.
Ekki sló séra Jón slöku við smárit
sín, þrátt fyrir þessi umsvif. Þau
komu stöðugt út í Kaupmannahöfn,
og var hann vakinn og sofinn við að
afla fjár til útgáfunnar. En þar þurfti
nokkurs við, því að hann var nú mjög
farinn að dreifa þeim gefins. Reynd-
ist Björn Ólsen á Þingeyrum honum
beztur stuðningsmaður hérlendis í
þessu efni, enda átti hann hönk upp
í bakið á honum. Mörgum áratugum
fyrr hafði séra Jón tekið systur Björns
í sitt skjól, er maður hennar varð
sekur um glæpsamlegt athæfi í verzl-
unarsökum á Akureyri. Öll sú fyrir-
hyggja, senúhann þurfti að hafa vegna
smáritanna, kostaði hann ærið starf.
En hann taldi það ekki eftir sér.
Hann var sívinnandi, svo að segja má,
að honum félli aldrei verk úr hendi
fram á síðustu stundu. Og ekki
gleymdi hann virðuleika sínum í þess-
um önnum. Hann þéraði tengdasyni
sína fram í andlátið — jafnvel séra
Hálfdan Einarsson, sem hann hafði
þó fóstrað frá bernsku.
Á hinum efstu árum sínum tók
hann sig til og skrifaöi eins konar
ritdóm um Fjölni, sem einn hinna
TIMINN - SUNNUDAGSBLAÐ
353