Tíminn Sunnudagsblað - 19.04.1964, Blaðsíða 19

Reykhólar.
Þegar Páll hafði unnið Staðarhól
sér til handa, án þess að leggja fé á
móti, tók hann að gera sér kátt við
Helgu, sem eikki var honum afundin
þótt hún sýndi á sér yfirlætisbrag.
Þórunn, frænka hennar, hélt henni
mjög fram til metnaðar. Þar kom,
að Páll bað Helgu, og kvaðst hún
vilja með honum ganga, ef það álit
ist jafnræði sitt. Kvaddi þá Páll Þor-
berg sýslumann Bessason til dómsað-
gerða, og nefndi hann árið 1556
menn í dóm að Skriðu í Hörgárdal.
Var atkvæði þeirra, að með þeim
væri jafnræði, því að Páll hafði vax-
ið mjög að unnum Staðarhólsmálum.
Ekki var Þorleifi afa hennar, um
þessa giftingu, en séra Sigurður á
Grenjaðarstað, föðurbróðir hennar,
var giftingunni fylgjandi, og fór svo
fram brúðkaup Páls á Grund sunnu-
daginn næstan eftir nýár 1558. Tóku
þau sér bústað á Eyrarlandi og síðar
að Einarsstöðum í Reykjadal og voru
þar fyrstu búskaparárin.
Svo er sagt, þá Páll bjó í Reykja-
dal, að hann hafi látið ala 19 kálfa
og látið þá út til leiks einn dag um
vorið, en sat sjálfur uppi á húsmæni
til þess. að horfa á. Hafi þá allir kálf
amir hlaupið i á eina og allir drepizt.
Þá átti Páll að hafa sagt:
„Rú þig, spú þig, Reykjadalur,
rotin hunda hnúta“.
Árið 1560 bar það til meðal ann-
ars, að Þorleifur sýslumaður Gríms-
son og Grímur, sonur hans dóu. Orm-
ur lögmaður og Páll kölluðu þar til
arfs vegna kvenna sinna, kváðu seinni
konu böm Gríms ekki arfgeng
vegna fjórmenningsmeinbuga. Sóttu
þeir því á staðinn, en Guðbjörg, koqa
Gríms hafði 30 manns til varnar og
varði bæinn í þrjár vikur fram yfir
þing og fluttist svo þaðan með allt
fémætt, sem hún gat með sér tekið,
að Hólum í Eyjafirði. Þá stökktu
þeir Páll og Ormur Sólveigu, ekkju
Þorleifs, burt af staðnum og settust
sjálfir í húsbændasætið á Möðruvöll-
um og eyddu og spenntu öllu því
lausafé, sem þeir gátu hönd á fest.
Jón sýslumaður Marteinsson, bisk-
ups, Einarssonar, setti sig upp á móti
þeim og hélt með húsfrú Guðbjörgu
og var á alþingi dæmt, að öll börn
Þorleifs sýslumanns væru arfgeng.
Jón sýslumaður keypti af höfuðs
manni fyrir 70 Jóakimsdali að fá
dóminn slaðfestan af konungi.
Það er mælt, að Páll hafi haldið,
að hann myndi ekki ná völdum eða
mannvirðingum nyrðra fyrir upp-
gangi Jóns sýslumanns Marteinsson-
ar, og afréð því að flytjast vestur
á eignarjörð sína, Staðarhól. Mun
það hafa verið um 1562, og hafi hann
þá, eftir að hann kom að Staðarhóli,
túlkað svo mál Magnúsar sýslumanns
prúða bróður sins, að hann fékk að
Ljósmyndr Páll Jónsson.
eiginkonu Ragnheiði Eggertsdóttur,
lögmanns, Hannessonar hirðstjóra.
En þeir frændur voru af norskunt
aðalsættum, og var skjaldarmerki
þeirra hálfur einhyrningur á bláum
feldi.
Eftir að Páll hafði búið um skeið
á Staðárhóli, langaði hann mjög til
þess að eignast Reykhóla og falaði
þá af séra Þorleifi Björnssyni. En
þar var fast fyrir. Miðluðust þó mál
þannig, að Páll skyldi útvega Greipi,
syni séra Þorleifs, vígslu og benefic-
ium, og skyldi hann þá fyrstur manna
fá kauphlutann í Reykhólum. Þessu
kom Páll í verk við Gísla biskup, og
vígðist Greipur og fékk Snæfjöll, þótt
lítt væri fær til prestskapar vegna
lærdómsleysis. Nokkru síðar lagði
Páll af stað til Reykhóia í þeim til-
gangi að kaupa þá. Kom hann
snemma dags að Reykhólum, og var
sr. Þorleifur á túnvelli við heyþurrk,
en kirkjan var opin, og gekk Páll
þar inn, lauk upp altarinu og tók út
þar bók, sem hann stakk í barm
sinn. Síðan gekk hann til séra Þor-
leifs og heilsuðust þeir. Þar eftir
falaði Páll Reykhóla, er prestur synj-
aði. Þá tók Páli bókina úr barmi
sínum og mælti:
„Þessi mun gera Reykhóla faia“.
Þegar prestur sá bókina, varð hann
frá sér numinn, og eftir áð þeir höfðu
rætt málin litiOega gengu kaup sam-
?55
T I M 1 N N — í UNNUDAGSBLAÐ