Eintak - 28.04.1994, Blaðsíða 12

EINTAK
Gefið út af Nokkrum íslendingum hf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Framkvæmdastjóri: Níels_ Hafsteinsson
Auglýsingastjóri: Örn ísleifsson
HÖFUNDAR EFNIS í ÞESSU BLAÐI
Andrés Magnússon, Árni E. Bjarnason, Bonni, Davíð Alexander,
Einar Örn Benediktsson, Friðrik Indriðason, Gerður Kristný,
Guðbergur Bergsson, Hallgrímur Helgason, Hilmar Örn Hilmarsson,
Hjálmar Sveinsson, Jói Dungal, Jón Óskar Hafsteinsson,
Jón Kaldal, Jón Magnússon, Júlíus Kemp, Loftur Atli Eiríksson,
Óttarr Proppé, Ragnhildur Vigfúsdóttir, Sigurjón Kjartansson,
Styrmir Guðlaugsson og Þorvaldur Þorsteinsson.
Setning og umbrot: Nokkrir íslendingar hf.
Filmuvinnsla og prentun: Prentsmiðjan Oddi.
Verð í lausasölu kr. 195. Áskriftarverð kr. 700 á mánuði.
Á íslandi eru
gömul sannindi
hvolpslegt gaspur
Kosning Péturs Blöndal í stjórn Islandsbanka heíur dregið
athyglina enn á ný að meinum stórra almenningshlutafélaga.
Pétur orðaði það svo að vandamálið við stjórn þessara félaga
væri fé án fjárhirða, það er að of margir stjórnarmanna væru
að gæta fjár sem þeir ættu ekki og gættu því ekki sem síns eig-
in. Stjórn þeirra á félögunum markaðist samkvæmt þessu ekki
af hag eigenda hlutfjársins heldur af einhverju allt öðru — oft
eigin hag stjórnarmannanna og valdastöðu þeirra. Pétur segist
ætla að gæta hagsmuna þeirra sem hafa fjárfest í hlutabréfum
og vilja fyrst og fremst fá arð af þeirri fjárfestingu.
Einu sinni þótti það góð kenning að einmitt með þeim hætti
væri hagur allra best tryggður. Að eigendur fyrirtækja rækju
þau þannig að reksturinn skilaði þeim sem mestum hagnaði.
Ef það væri markmiðið væru mestar líkur á að fyrirtækið byði
upp á vöru og þjónustu sem sem flestir vildu kaupa og það yrði
öflugt svo það gæti búið starfsmönnum sínum skikkanleg kjör.
Öflugt fyrirtæki getur síðan af sér fleiri tækifæri fyrir önnur
fyrirtæki til að hasla sér völl. Það eru margfeldisáhrifin sem Jón
Sigurðsson gerði fræg þegar hann var að lýsa þeim hag sem
þjóðin hefði af álverinu sem hann ætlaði að flytja til landsins.
Allt var þetta kallað heilbrigður kapítalismi og þótti gott.
Þegar Pétur kom á aðalfund íslandsbanka og hélt fram skoð-
unum í þessum anda fussuðu hins vegar gömlu stjórnarmenn-
irnir. Þeir vissu betur. Þeir höfðu lært það af reynslunni af ís-
lensku viðskiptalífi að heilbrigður kapítalismi eru kenningar
sem menn halda fram þegar þeir eru ungir en eldast síðan af
flestum. Það tíðkast ekki hér að reka fyrirtæki með þámarks-
hagnað í huga. Og það er ekki nóg með að gömlu mennirnir
viti betur heldur hafa þeir völdin. Pétur getur því talað eins og
honum sýnist. Allt mun áfram verða með þeim hætti sem
gömlu mennirnir hafa lært.
Það er einhvern veginn ekki hægt að komast hjá því að líkja
Pétri við Vilmund Gylfason. Báðir vildu innleiða sannindi sem
höfðu reynst vel inn í íslenskt samfélag en boðskap þeirra var
tekið eins og hann væri hvolpslegt gaspur.
Fyrir tveimur áratugum kom Vilmundur inn í íslensk
stjórnmál og tók að boða kenningar sem höfðu verið taldar
góðar og gildar á öllum Vesturlöndum frá því snemma á öld-
inni. Eldri og reyndari menn í íslenskum stjórnmálum vissu
hins vegar betur. Þeir höfðu vanist því að vinna eftir öðrum
leiðum og með eitthvað allt annað í huga.
Þrátt fyrir að margir hafi tekið upp baráttumál Vilmundar
þá hafa íslensk stjórnmál ekki breyst svo mikið á undanförn-
um tuttugu árum. Þar er flest við það sama. Hér hafa þó verið
gerðar réttarfarsbætur svipaðar þeim sem Vilmundur barðist
fýrir. Réttur sakborninga er ekki jafn skýlaust borinn fyrir borð
og áður. En þær breytingar má fyrst og fremst rekja til þess að
erlendir dómsstólar hafa hirt íslenskt réttarfar og neytt stjórn-
völd til að taka tillit til grundvallarmannaréttinda. Samt er enn
langt í land.
Þrátt fyrir að það sé leiðinlegt að spá Pétri árangursleysi í
stjórn íslandsbanka eftir aðeins þrjá daga í stjórn, verður ekki
hjá því komist. Hann fær sjálfsagt einhverja til að hugsa um
meinin í stóru hlutafélögunum en hann læknar þau ekki. Það
gæti gerst með fleiri Pétrum en þó fyrst og fremst með tíman-
um. O
Ritstjórn og skrifstofur
Vatnsstíg 4,
101 Reykjavík
sími 1 68 88 og fax 1 68 83.
LETTVIQT
Pétur Blöndal lét gömlu
stjórnarmennina í
íslandsbanka heyra það
á aðalfundinum en
áttaði sig á því á fyrsta
stjórnárfunai að hann
mundi engu breyta um
reksturbankans.
hOn seqir
HANN SEQIR
Fögur er hlíðin
Hvað er svona
merkilegt við það?
Það var kominn tími til að gert
væri átak í því að hvetja íslendinga
til að ferðast um eigið land í sum-
arfríinu sínu. Það er ótrúlegt að
meðan útlendingar eru tilbúnir til
að borga stórfé fyrir að berja nátt-
úru landsins augum og njóta birt-
unnar, flykkjast íslendingar á
sólarstrendur og flatmaga þar —
og margir eyða lunganum úr sum-
arfríinu við skál. Mér fmnst það
ekki ná nokkurri átt að meðan
margir hafa farið mörgum sinn-
um til útlanda og þykjast þekkja
allar helstu heimsborgirnar eins
og lófann á sér hafa þeir aldrei far-
ið út á land nema þá helst á útihá-
tíð um verslunarmannahelgi eða
skellt sér hringinn á einni helgi
fyrir ótal árum.
Nú er það hverjum manni hollt
að víkka sjóndeildarhringinn og
kynnast menningu annarra þjóða,
en til þess að menn hafi sæmilegar
forsendur til slíks er betra að þeir
þekki túnfótinn heima hjá sér. Is-
lendingar eru líka heimsmeistarar
í því að fara til annarra landa án
þess að kynnast þar nokkru öðru
að ráði en drykkjubúllum og eina
snertingin við menningu þjóðar-
innar sem heimsótt er verður í
besta falli, hjá þeim sem bindind-
issamari eru, við umferðarmenn-
ingu viðkomandi þjóðar. Ég held
að hvergi annars staðar í víðri ver-
öld stæri menn sig af því hvað þeir
keyrðu marga kílómetra í sumar-
fríinu sínu.
En nú á semsagt að „Sækja ís-
land heim“ eins og segir í auglýs-
ingunum sem glymja á okkur og
ég er fyrir löngu búin að fá leið á.
Enda þótt auglýsingin sé
fjarskalega þreytandi er ekki hægt
að fá leið á landinu. Maður sér það
best á kunningjum og vinum sem
eru fararstjórar fyrir útjendinga
hér og geta ekki beðið eftir því að
komast út úr bænum þegar þeir
eru í helgarleyfi. Kyrrð og fegurð
landsins er einstök og aldrei hefur
verið þægilegra að ferðast um
landið en einmitt nú. Vegakerfið
hefur batnað þannig að ferðalögin
út á land sem voru í hugum
margra rykmettaður bíll og gubb-
andi börn eru ekki lengur sú þrek-
raun sem þau voru. Með ódýrri
bændagistingu út um allt land
hefur tekist að endurvekja þann
sið að hægt sé að guða á glugga á
nánast hverj-
um einasta bæ
og biðja um
beina gegn
vægu gjaldi.
Hins vegar
hafa Islending-
ar sumir hverj-
ir tamið sér
þann leiða sið
að meðhöndla
ferðamenn á
þann hátt að
þeir séu ein-
nota, það er að
þeir komi aldr-
ei aftur. Þannig
ber að varast
matsölustaði sem verðleggja sig
eins og fimmstjörnu veitingastað-
ir, þegar matur, umhverfi og þjón-
usta standa varla undir tveimur.
Þá er betra að setjast inn á ramm-
íslenska vegasjoppu og fá sér eina
með öllu.
Ég held að það muni koma
þeim Islendingum sem ákveða að
ferðast um eigið land skemmtilega
á óvart hve margt er hægt að gera
sér til dundurs og skemmtunar á
ferðalagi innanlands. Fjölbreytni í
ferðaþjónustu hefur vaxið gífur-
lega og því er aldrei þessu vant
ástæða til að taka undir með
Gunnari á Hlíðarenda, Halldóri
Blöndal og öllum þeim sem erfitt
hafa átt með að yfirgefa bæjar-
hlaðið og hvetja Islendinga til að
ferðast um eigið land. ©
Að undan-
förnu hefur
verið í gangi
herferðin „ís-
land, sækjum
það heim“ eða
eitthvað í þá
veru. Herferð-
in — sem
sennilegast er
af sama meiði
og „Islenskt, já
takk!“ — geng-
ur út á að
hvetja Islend-
inga til þess að
ferðast meira
um eigið land í
stað þess að gereyða sumarleyfmu
á spænskum sólarströndum eða í
hollenskum sumarhúsum eða
hvert það nú er, sem þjóðin flykk-
ist í fríum sínum.
Út af fyrir sig.er ég afar hlynntur
því að Islendingar ferðist um Is-
land. Það hlýtur að vera hluti
menntunar sérhvers Islendings að
þekkja landið sitt. Hvort tveggja
er, að maður nýtur náttúrufegurð-
ar landsins og þó ekki síður hitt,
að maður kynnist nýju fólki og
nýjum viðhorfum.
En er einhver sérstök ástæða til
þess að hvetja fólk til þess að ferð-
ast um ísland? Ég held ekki. Ann-
að hvort hefur fólk áhuga á því eða
ekki og auglýsingar breyta þar litlu
um. Fyrir utan náttúrufegurðina
er Island nefnilega ömurlegt
ferðamannaland.
Verðlagið þarf ekki að kynna,
það er svo hátt að engu tali tekur.
Enda er ekki svo langt síðan að
einhver (DVminnir mig) reiknaði
út að utanferðir væru velflestar
mun ódýrari en ferðlög innan-
lands,- dag fyrir dag. Eða matur-
inn. Það er ljóta ullabjakkið. Is-
lenskt cuisine er helgað hamborg-
urum, pítsum og brasi af nokkr-
urn tegundum. Megnið af þessu er
vont, óhollt og rándýrt. Hótel- og
gistirými er víða að finna, en það
væri synd að segja, að það væri í
samræmi við þá staðla, sem mað-
ur á að venjast annars staðar í hin-
um vestræna heimi. Og síðan eru
það vegirnir. Ofan á allan ferða-
kostnaðinn bætast nefnilega lakk-
skemmdir, brotnar framrúður,
sprungin dekk og þar fram eftir
götum. Það er ljóst að menn leggj-
ast ekki í ferðalög innanlands án
þess að hafa gildar ástæður.
Eins og rakið var að ofan til-
heyrir það menntun sérhvers Is-
lendings að þekkja landið sitt. En
utanferðir eru allt eins mikilvægur
þáttur þeirrar menntunar. Þrosk-
inn er falinn í ferðalögunum, því
heimskur er sá er heima situr. Þess
vegna fmnst mér rangt að hefja
auglýsingaherferð fyrir því að
menn taki ísland fram yfir útlönd.
I því samhengi verður smekkur og
pyngja hvers og eins að ráða.
En þessi herferð er ekki einung-
is röng á þessum forsendum. Það
er nefnilega ekki síður rangt að
verja opinberum fjármunum með
þessum hætti og hygla þannig
bændagistingu og Edduhótelum á
sama tíma og störf þeirra, sem
selja utanlandsferðir í fullu starfi,
eru sett í hættu. Eða halda menn
að auknar ferðir innanlands hafi
engin áhrif á unrsvif ferðaskrif-
stofa?
Vilji aðilar í ferðaþjónustu inn-
anlands hafa meira að gera geta
þeir beitt sömu aðferðum og aðr-
ir: bætt þjónustu sína, lækkað verð
og auglýst gæði sín. Að nota opin-
bert fé til þess að dásama alla inn-
lenda ferðaþjónustu er siðferðis-
lega rangt, villandi og óhollt fyrir
ferðaþjónustuna, sem hagnast á
misskildri þjóðhollustu í stað
góðrar þjónustu eins og vera bæri.
©
Sækjum ísland
heim
12
FIMMTUDAGUR 28. AÞRÍL 1994