Eintak - 28.04.1994, Blaðsíða 14

Um fátt hefur verið heitar deift á undanfömum árum en rannsóknir á nauðgunarkærum og dóma í nauðgunar-
málum. En það er sama hversu illum augum fólk lýtur glæpinn og hversu innilega það óskar að hinn seki fá'
að gjáda verknaðarins, nauðgunarmá eru erfið viðfangs. Það sannar nýlegur dómur Hæstaréttar þar sem
dómurinn margklofnaði í afstöðu til sannana og hversu óyggjandi þær þyrfti að vera.
Meirihluti Hæstaréttar, sem þó varklofinn í afstöðu sinni, sýknaði mann sem hafði verið dæmdur af undirrétti
í 18 mánaða fangelsi fyrir nauðgun. Minnihlutinn vildihins vegardæma manninnn fyrir nauðgunartilraun.
Nýlega var felldur dómur í
Hæstarétti sem vakið hefur tölu-
verða athygli. Um var að ræða
nauðgunarmál þar sem héraðs-
dómur hafði dæmt mann í 18 mán-
aða fangelsi og til greiðslu á
500.000 kr. skaðabótum auk máls-
kostnaðar íyrir nauðgun sem á að
hafa átt sér stað í húsi við Laugaveg
í lok marsmánaðar 1992. Hæstirétt-
ur klofnaði í afstöðu sinni til máls-
ins. Meirihluti dómsins komst að
þeirri niðurstöðu að sýkna bæri
manninn af ákærunni en minni-
hluti taldi hinsvegar að dæma ætti
manninn fyrir tilraun til nauðgun-
ar. í þessu máli hefur Hæstiréttur
þrengt sönnunarbyrði í nauðgun-
armálum og telur ekki nóg að sak-
fella menn í slíkum málum eftir
framburði kæranda og vitna.
1 máli þessu var ákærði „X“ sak-
aður um að hafa þröngvað konunni
„Y“, þá 28 ára að aldri, til samræðis
aðfararnótt föstudagsins 20. mars
1992. Á atburðurinn að hafa átt sér
stað í kjallaraherbergi í húsi hans
við Laugaveg. Þau þekktust ekki en
Y hafði skömmu áður komið í hús-
ið til að taka þátt í gleðskap sem þar
var í gangi. Þeim bar saman um að
hafa legið allsnakin um stund í her-
berginu þegar barið var að dyrum á
húsinu og X fór til dyra. Lauk sam-
skiptum þeirra þá með því að Y
hljóp allsnakin út úr húsinu og leit-
aði skjóls í húsi vinkonu sinnar sem
er þarna skammt frá.
Daginn eftir kom Y á lögreglu-
stöðina í Reykjavík og skýrði frá
nauðgun nóttina áður. Rannsókn-
arlögreglu ríksins var þegar tilkynnt
um málið og tók hún við rannsókn
þess. I upplýsingaskýrslu RLR um
málið lýsir Y málavöxtum á þá leið
að hún hafi farið ásamt húsráðanda
og öðrum niður í herbergið. Aðrir
en þau tvö hafi síðan yfirgefið her-
bergið en hann hafi læst hurðinni,
veist að henni, klætt hana eða rifið
úr öllum fötunum, lagt hana á hart
steingólfið, þvingað sundur læri
hennar og komist inn í hana. Hann
hafi ekki náð fullnægingu þar sem
bankað hafi verið á dyrnar. Hann
hafi staðið á fætur og farið til dyra
en hún hlaupið nakin út úr húsinu
og til vinkonu sinnar.
Það var svo ekki fyrr en 13. apríl
að Y kom til RLR í fylgd starfs-
manns Stígamóta og gaf formlega
skýrslu jafnframt því sem hún
kærði X formlega fyrir nauðgun. í
þeirri skýrslu segir meðal annars:
„Ég man eftir því að ég hrópaði há-
stöfum á hjálp meðan maðurinn
var á mér og var þá skyndilega
bankað á dyrnar. Maðurinn rauk á
fætur og opnaði og notaði ég þá
tækifærið og hljóp út ... Þegar ég
hljópst á brott úr herberginu hjá
manninum gerði ég mér ekki grein
fyrir því hver það var er hafði bank-
að, en það hefur líldega verið viku
síðar sem ég kom á veitingastaðinn
22 og hitti „R“ að hann sagði við
mig: „Hvað segir allsbera stúlkan
sem hljóp út úr húsinu.“ Ég spurði
þá R að því hvort það hefði verið
hann er hafði bankað á dyrnar og
svaraði hann því játandi.“
f dómi Hæstaréttar kemur fram
að í þessari skýrslu Y hjá RLR sé
þess í fyrsta skipti getið að hún hafi
hrópað hástöfum á hjálp og að ekki
hafi heldur áður verið sagt frá því
að hún hafi hitt R viku síðar, annað
hvort föstudaginn 27. eða laugar-
daginn 28. mars.
Framburður vitna
Vinkona Y gaf skýrslu hjá RLR
þann 15. apríl og sagði að sjálfsagt
hefði verið einhver áfengislykt af Y
þegar hún knúði dyra umrædda
nótt. Hún hafi fengið að hringja í
sambýlismann sinn og hann hafi
komið eftir um klukkustund og
þau síðan fljótlega farið heim.
Y hefur hinsvegar ekki hvikað frá
þeirri staðhæfmgu að hún hafi gist
hjá umræddri vinkonu sinni um
nóttina og verið á heimili hennar
framyfir hádegi daginn eftir þannig
að framburði þeirra ber ekki saman
um heimför Y og þátt sambýlis-
manns hennar þar að lútandi.
Vitnið R gaf skýrslu hjá RLR
þann 14. apríl og segir að það hafi
verið ásamt vini sínum að drykkju
heima hjá sér á Laugaveginum. Þeir
hafi síðan farið út og lagt leið sína
niður Laugaveginn. Á göngu sinni
hafi þeir heyrt hávær hróp í konu.
Þeir hafi gengið að húsinu sem
hljóðin komu frá og barið fast að
dyrum. Skyndilega hafi dyrnar
opnast og út hlaupið nakin stúlka
sem hvarf út í nóttina og snjóinn
niður Laugaveginn. Á eftir stúlk-
unni hafi komið nakinn maður í
dyrnar. Vinur R gaf svipaðan vitn-
isburð í skýrslu hjá RLR.
Fyrir dómi þann 2. nóvember
1992 bar R hinsvegar að hann og
vinur hans hafi verið staddir heima
hjá sér við kaffidrykkju er þeir
heyrðu óp i manneskju sem kallaði
á hjálp. Hafi þeir farið út, gengið á
hljóðið og að húsi við Laugaveg.
Þegar vitninu var bent á ósamræm-
ið í frásögn sinni írekaði vitnið að
það hafi verið statt heima hjá sér og
að það væri þess fullvisst að stúlkan
hafi hlaupið út um aðaldyr hússins.
Vinur hans kom einnig fyrir dóm
og mundi þá ekki hvort þeir félagar
hafi verið staddir heima hjá R eða
úti á götu þegar þeir heyrðu í stúlk-
unni. Þegar spurt var nánar aÖ því
um hvaða dyr stúlkan hafi kontið
svaraði vitnið að það hefði ekki séð
nema baksvip hennar og hún hafi
örugglega ekki komið út um dyrnar
sem þeir börðu á.
Ákærði X bar við yfirheyrslur hjá
RLR að þau Y hafi verið trufluð þar
sem þau lágu nakin á gólfinu og
voru að láta vel hvort að öðru þegar
barið var að aðaldyrum hússins. í
skýrslu sinni neitaði ákværði því að
konan hafi hrópað á hjálp.
Framburður reikull
í dómi Hæstaréttar kemur fram
að heimili R sé í um 140 metra fjar-
lægð frá húsi ákærða og að mjög
ólíklegt verði að teljast að óp hafi
heyrst frá kjallaraherberginu sunn-
an megin í húsi ákærða. Síðan segir
i dómnum: „Framburður Y er reik-
ull og í honum gætir ósamræmis
um margt sem máli skiptir. Þá
stangast ýmislegt í frásögn hennar á
við framburð vitna ... Y viður-
kenndi fýrir dómi að ekkert hafi
séð á fatnaði sínum, er hún fékk
hann afhentan en samkvæmt frá-
sögn hennar átti ákærði að hafa rif-
ið hana úr öllum fötum er hún
streittist á móti, þar á meðal sokka-
buxum, brjóstahaldara og nærbux-
um.
Helstu áverkar á Ifkama Y voru
samkvæmt læknisvottorði bólga á
hægra gagnauga og mar á vinstra
kjálkabarði líkt og eftir tak fingurs
en að auki bar hún marga mar-
bletti. Fyrir dómi kvaðst hún ekki
minnast áverka á andliti. Læknis-
skoðun á Y fór ekki fram fyrr en á
laugardagskvöldi. Rýrir sá dráttur
óhjákvæmilega gildi hennar í mál-
inu.
Framburður vitna R ... er nokk-
uð á reiki um það hvar þeir voru
staddir er þeir heyrðu neyðaróp
konu svo og um atburðarásina eftir
að þeir höfðu knúið dyra að húsi
ákærða.
Ákærði hefur staðfastlega haldið
því fram að hann hafi í engu beitt Y
valdi umrædda nótt og synjað fyrir
að hún hafi hrópað á hjálp. Ósann-
að er að hann hafi borið merki
áverka af völdum Y.
Lögreglurannsókn í máli þessu er
um sumt áfátt. Rannsókn á vett-
vangi fór ekki fram fyrr en 15. apríl
og alveg fórst fýrir að spyrja íbúa í
nágrenni húss ákærða en til þess
var brýnt tilefni vegna framburðar
Y og vitna um hróp hennar og and-
stæðar fullyrðingar ákærða í því
efni. Þá fórst fyrir að tekin væri
skýrsla af sambýlismanni kær-
anda.“
Tvö sératkvæði
Meirihluti Hæstaréttar komst að
þeirri niðurstöðu að telja verði
verulegan vafa leika á um helstu
þætti þessa máls. Einkum þykir frá-
sögn vitnanna tveggja um neyðar-
óp frá Y hafa á sér ólíkindablæ. Sú
staðreynd að Y hljóp allsnakin úr
húsi ákærða eftir að hafa heyrt bar-
ið að dyrum og heim til vinkonu
sinnar um kl. 4.30 um nóttina er
ekki út af fyrir sig nægileg vísbend-
ing um að ákærði hafi beitt hana
ofbeldi. í dómsorðum segir að
ákærði skuli vera sýkn af kröfurn
ákæruvaldsins og skaðabótakröfu Y
er vísað frá dómi. Allur sakarkostn-
aður greiðist úr ríkissjóði.
Mál þetta dæmdu hæstaréttar-
dómararnir Hrafn Bragason,
Garðar Gíslason, Gunnar M.
Guðmundsson og Hjörtur
Torfason og Guðmundur Jóns-
son fýrrverandi hæstaréttardóm-
ari. Sératkvæðum skiluðu Hrafn
Bragason annarsvegar og Hjörtur
Torfason og Guðmundur Jónsson
hinsvegar. Þeir Hjörtur og Guð-
mundur töldu að dæma ætti
ákærða fyrir tilraun til nauðgunar
og þykir nægilega sannað í sam-
skiptum ákærða og konunnar að
hann hafi beitt hana líkamlegri
þvingun í því skyni að knýja hana
til samfara. Eins og upplýsingum í
málinu og sönnunarstöðu er háttað
er þó varhugavert að fullyrða gegn
eindreginni neitun ákærða að at-
ferli hans hafi náð svo langt að eig-
inlegar samfarir hafi átt sér stað.
I sératkvæði Hrafns Bragasonar
kemur fram að hann er sammála
niðurstöðu dómaranna Garðars
Gíslasonar og Gunnars M. Guð-
mundssonar í máli þessu. I atkvæði
Hrafns segir meðal annars: „Fram
er komið að kærandi dró að kæra
umræddan atburð. Ekki nýtur
skýrslna um hvað á daga hennar
dreif frá atburðinum og til þess er
hún leitar til Iögreglu. Sönnunar-
gildi læknisfræðilegra gagna verður
af þessum sökum takmarkað og
geta þau ekki skorið úr um mál
þetta. Klæðnaður kæranda benti
ekki til að henni hefði verið mis-
boðið og vettvangsrannsókn ekki
heldur, enda þýðingarlítil um
þremur vikum eft ir atburðinn. Sak-
felling yrði þannig eingöngu að
byggjast á framburðum kæranda og
annarra vitna. Frásagnir kæranda
voru í upphafi reikular eins og get-
ur í lögregluskýrslu. í atkvæðum
dómaranna Garðars Gíslasonar og
Gunnars M. Guðmundssonar er
rakið hvernig vitnið R og ... hafa
reynst óstöðug í skýrslum sínum og
framburðum um atriði sem máli
skipta. Ákærði hefur aftur á móti
reynst stöðugur í skýrslum og
framburðum sínum og hefur hann
staðfastlega neitað öllum sakargift-
um. I máli þessu nýtur þannig ekki
sakargagna sem áfellisdómur verð-
ur á byggður..."
Nauðgunarmál eru mjög vand-
meðfarinn málaflokkur í dóms-
kerfinu þegar ekki er um áþreifan-
leg sönnunargögn eða játningar
sakborninga að ræða. Héraðsdóm-
ur í þessu máli byggði dóm sinn á
framburði kæranda og vitna að
mestu leyti og taldi samkvæmt
þeim að um yfirgnæfandi líkur á
sekt væri að ræða. Spilaði þar sterkt
inn í að konan hljóp nakin út úr
húsinu þótt njór væri á götum og
kalt í veðri umrædda nótt. Hæsti-
réttur kemst hinsvegar að þeirri
niðurstöðu að um of mörg vafa-
atriði sé að ræða og framburður
vitna sé þar að auki ótrúverðugur.
Verði að taka tillit til þessara vafa-
atriða sakborningi í hag og sakfell-
ing geti ekki eingöngu byggst á
framburði kæranda og vitna í þessu
máli. ©
MelrlMutí dómsins kómst að þeirri niðurstöðu
að sýkna bæri manninn af ákærunni en
minnihluti taldi hinsvegar að dæma ætti
manninn fyrir tilraun til nauðgunar.
FIMMTUDAGUR 28. APRÍL 1994