Tíminn - 17.03.1989, Blaðsíða 5

Föstudagur 17. mars 1989
Tíminn 5
Haraldur Blöndal hæstaréttarlögmaður telur að Guðrún Helgadóttir eigi að víkja úr embætti forseta
sameinaðs Alþingis vegna framgöngu hennar í hvalveiðideilunni. Guðrún Helgadóttir segir:
„FORSETIALÞINGIS ER
JAFNFRAMT ÞINGMADUR11
„Guðrún Helgadóttir hefur á skömmum tíma ítrekað
komið fram í sjónvarpi og í öll skiptin er framkoma hennar
þannig að til vansæmdar er embætti forseta sameinaðs
þings.
Framkoma hennar í umræðuþætti Sjónvarpsins um
mynd Magnúsar Guðmundssonar var með slíkum endem-
um að ég held að leitun sé á öðru eins. Guðrún Helgadóttir
er ekki venjulegur þingmaður. Hún er forseti sameinaðs
Alþingis,“ sagði Haraldur Blöndal hæstaréttarlögmaður.
Haraldur sagði að reynt hefði
jafnan verið að velja til þessa
embættis menn sem njóta virðingar
samþingmanna sinna.
Sú hefð hefði skapast að menn
sem gegnt hafa þessum embætti
hafi dregið sig út úr almennu
stjórnmálakarpi til þess að halda
embættinu hreinu ef svo mætti
segja.
Guðrún hefði hins vegar hagað
sér eins og götustelpa í áðurnefnd-
um þætti Sjónvarpsins og haft uppi
svívirðingar á Magnús Guðmunds-
son. Þá hefði hún gegn betri vitund
fullyrt að hafréttarsáttmálinn hefði
verið búinn að taka gildi þegar
landhelgin var færð út í 200 mílur.
„Þegar Jakob Jakobsson leið-
réttir hana í þættinum,“ sagði Har-
aldur, „þá reiðist hún og segir
eitthvað á þá leið að það skipti
engu máli.
Slíkt sem þetta getur forseti
Alþingis ekki leyft sér. Hann hefur
ekki heimild til að beita svona
aðferðum," sagði Haraldur enn-
fremur.
Tíminn spurði Harald hvort ein-
hver gild lög eða reglur væru til um
embætti þingforseta og hvort sá
sem embættinu gegndi hverju sinni
ætti að draga sig út úr almennu
dægurþrasi stjórnmálanna.
Haraldur sagði svo ekki vera.
Hins vegar hefði skapast slík hefð
gegnum tíðina allt frá því Jón
Sigurðsson gegndi embættinu og
nefndi hann nokkra forseta sam-
einaðs Alþingis sem gegnt hefðu
embættinu á þennan hátt, svo sem
Gísla Sveinsson, Ásgeir Ásgeirs-
son, Jón Pálmason á Akri, Birgi
Finnsson, Friðjón Skarphéðins-
son, Jón Helgason og Þorvald
Garðar Kristjánsson.
Hann sagði síðan:
„Þetta eru allt saman menn sem
gegndu embættinu með virðuleika
og því er það sorglegt að Guðrún
Helgadóttir, fyrsta konan sem
gegnir embættinu, skuli vera að
draga það niður í svaðið. Þessi
síðasta uppákoma er í raun því
alvarlegri, þar sem forseti íslands
hefur nú gengið fram fyrir skjöldu
að gæta hagsmuna íslendinga og
kynna málstað þeirra í hvalamálinu
á erlendum vettvangi.
Það er því bæði fáránlegt og
ósiðlegt - alger óhæfa - að einn
handhafa forsetavalds skuli hér
heima beinlínis gerast erindreki
þeirra manna sem forseti lýðveldis-
ins er að kljást við í útlöndum.
í raun ætti að setja konuna af.
Vera hennar í embætti er embætt-
inu sj álfu og Alþingi til skammar. “
Tíminn spurði Harald hvort
hann hygðist beita sér á einhvern
hátt innan síns flokks, Sjálfstæðis-
flokksins, fyrir því að koma Guð-
rúnu Helgadóttur frá embætti.
Hann sagði:
„Ég held að að því hljóti að
koma að alþingismenn gefist upp á
konunni. Ég tek þó fram að ég hef
ekki rætt þetta mál sérstaklega við
formann þingflokks sjálfstæðis-
manna. Hins vegar hef ég heyrt á
mörgum þingmönnum, þar á með-
al stjórnarþingmönnum, að þeir
eru orðnir mjög þreyttir á Guðrúnu
Helgadóttur og held ég að hljóti að
koma að því að hún hrökklist frá
embætti."
Haraldur sagði að árásir Guð-
rúnar á Hjörleif Guttormsson í
áðurnefndum sjónvarpsþætti væru
algeróhæfa af hálfu forseta Alþing-
Haraldur Blöndal hæstaréttarlög-
maður.
is sem bæri að gæta stjórnarskrár-
bundins réttar þingmanna til að
halda fram sjálfstæðum skoðunum
sínum þótt þær stönguðust á við
flokkslínur.
Haraldur sagði síðan:
„Hún er ekki óbreyttur þing-
maður. Hún er æðsti embættismað-
ur þingsins og í tignarstiganum
stendur hún næst forseta lýðveldis-
ins.
Við hljótum því að gera þá kröfu
til þingforseta að hann sé ekki
almennt hneykslunarefni í fjöl-
miðlum.“
-En hvað segir Guðrún Helga-
dóttir sjálf? Hún var spurð hvort
óviðeigandi væri að forseti samein-
aðs Alþingis væri að blanda sér í
dægurþras með þeim hætti sem
hún gerði í umræðuþætti Sjón-
varpsins.
„Mér þykir þetta afar sérkenni-
leg kenning. Ég er auðvitað þing-
maður og ég var kölluð í þáttinn og
kynnt í honum sem Guðrún Helga-
dóttir alþingismaður að því mig
minnir.
Guðrún Helgadóttir forseti sam-
einaðs Alþingis.
Þótt ég sé forseti þá tek ég fullan
þátt í þingstörfum og tek ítrekað
þátt í umræðum í neðri deild og
sameinuðu þingi. Það hefur ekki
eitt augnablik hvarflað að mér að
hætta afskiptum af þjóðmálum þó
ég sé í þessu embætti á þessu þingi
enda er ekkert í lögum um þing-
sköp sem segir að svo skuli vera. í
elleftu grein þingskapa segir svo:
„Nú vill forseti, hvort sem heldur
sameinaðs þings eða -deildar, taka
þátt í umræðum frekar en forseta-
staða hans krefur og víki þá á
þingmannabekk, en varaforseti
tekur forsetasæti á meðan." Þetta
tekur af allan vafa um að forseta-
staða hafi áhrif á þingstörf forset-
ans.“
- Forverar þínir hafa samkvæmt
því sem Haraldur Blöndal segir
hér aða ofan, dregið sig út úr
almennu dægurþrasi. Hversvegna
gerir þú það ekki?
„Þótt forverar mínir kunni að
hafa gert það, sem ég tel raunar
ekki alveg rétt, þá má það vera
ljóst að ég ætla ekki að fara þannig
að. Ef minni mitt bregst mér ekki,
tóku þeir forverar mínir sem ég hef
verið með á þingi, fullan þátt í
þingstörfum.
í þennan margnefnda umræðu-
þátt var tilkvatt, auk mín, fólk sem
haft hefur afskipti af þessu um-
rædda ntáli og ég sé ekkert athuga-
vert við að ég sem þingmaður sem
haft hefur afskipti af því, haldi því
áfram."
- Nú er forseti íslands að kynna
sjónarmið stjórnvalda í hvalamál-
inu á erlendum vettvangi. Finnst
þér ekkert athugavert við að þú
sem handhafi forsetavalds gangir
þvert á forsetann í málinu?
„Ég er því aðeins einn þriggja
handhafa forsetavalds að forsetinn
sé fjarverandi. Það var hann ekki í
þessu tilviki svo ég held að þarna
stangist ekkert á. Sérhver forseti
Alþingis er starfandi stjórnmála-
maður og þar með á engan hátt
hlutlaus í stjórnmálum. Þvf hefur
sérhver handhafi forsetavalds sem
á Alþingi kemur, yfirlýsta stjórn-
málaskoðun. Um það fer enginn í
grafgötur."
- En hefðirðu þá tekið þátt í
umræðunum ef forsetinn hefði ver-
ið fjarverandi?
„Nei, það hygg ég að ég hefði
ekki gert. í þessu sambandi vil ég
ráðleggja Haraldi Blöndal hæsta-
réttarlögmanni að lesa 11. gr. laga
um þingsköp Alþingis og kynna sér
hver eru verkefni forseta þingsins.
Þau eru alveg skýr og þess hvergi
getið að forsetar þingsins breyti
pólitískum störfum sínum á nokk-
urn hátt.“
- Ákvæði í stjórnarskránni mælir
svo fyrir að þingmenn skuli fylgja
samvisku sinni greini hana á við
flokkslínu.
„Það gerði ég nákvæmlega.“
- En ávítaðirðu ekki Hjörleif
fyrir að gera það sama og vitnaðir
í flokkssamþykktir?
, -Ég var ekkert að ávíta hann.
Ég sagði að mér kæmi afstaða hans
á óvart. Það var allt og sumt.
Auðvitað hefur Hjörleifur fullt
leyfi til að hafa hverja þá skoðun
sem hann vill í hvalveiðideilunni
sem öðru.“ -sá
„Varhugavert“ ástand viö Kröflu:
Ekki meiri hætta á
gosi en undanfarið
Ástand við Kröflu er varhugavert en þó er ekki meiri
ástæða heldur en undanfarið hefur verið tii að búast við gosi.
í júlí í fyrra var ferðamönnum
bægt frá svæðinu umhverfis Kröflu
vegna töluverðs landriss og jarð-
skjálfta. Úr þeim jarðhræringum
dró heldur í ágúst, en síðan byrjuðu
þær aftur um mánaðamótin október,
nóvember og stóðu þá alveg fram í
febrúar. Þá kom nokkurt hlé þangað
til níunda mars síðastliðinn þegar
jarðhræringar byrjuðu aftur. Þær
hafa nú staðið í nokkra daga og voru
einna ákafastar fyrir þremur til fjór-
um dögum, en nú hefur mikið dregið
úr þeim aftur.
„Við erum farnir að greina ákveð-
ið mynstur. Það koma óróakaflar
með töluverðu landrisi og mörgum
jarðskjálftum sem verður sífellt
styttra á milli. Landris, sem merkir
þrýsting á kvikuholuna, er komið
töluvert upp fyrir það sem var fyrir
gosið 1984. Þess vegna verður
ástandið að teljast dálítið varhuga-
vert,“ sagði Guðmundur E. Sig-
valdason forstöðumaður Norrænu
eldfjallastöðvarinnar í samtali við
Tímann.
Hann sagði að ferðamönnum yrði
bægt frá svæðinu með sama hætti og
gert var í fyrra. Þá benti Guðmundur
á að engin frekari ástæða væri til að
ætla að eldgos brytist út á næstu
dögum eða klukkutímum en verið
hefur. „Það er bara varhugavert
ástand sem fólk verður að reikna
með. Almannavarnanefnd fundaði
og gerði þar ráðstafanir til að fríska
upp á viðvörunarkerfi sem fyrir eru
í sveitinni og minna fólk á að þetta
er ennþá við lýði.“
Almannavarnanefndin mun með-
al annars dreifa upplýsingabæklingi
þar sem finna má kort af svæðinu.
Eina verulega breytingin sem tek-
ið hefur verið eftir er sú að frá því
fyrir um tveimur mánuðum hefur
orðið vart við lágtíðniskjálfta sem
ekki hafa mælst áður. Þessirskjálftar
sem hafa langa, rólega sveiflu, eru
frekar sjaldgæfur viðburður og kann
enginn neina ákveðna skýringu á
þeim. Oftast hafa þeir verið tengdir
brotum í yfirborði eða opnun á
sprungu, en á Kröflusvæðinu hefur
ekki orðið vart við neitt slíkt. Lág-
tíðniskjálftarnir eru þeir einu sem
ekki hefur dregið úr síðustu tvo
daga. jkb
Sveinn Andri Sveinsson um stúdenta-
ráðs- og háskólaráðskosningarnar:
„Hörð
rimma“
„Þetta var gífurlega hörð
rimma og smölun á báða bóga,“
sagði Sveinn Andri Sveinsson
formaður Stúdentaráðs og fram-
bjóðandi Vöku í kosningum í HÍ.
Sveinn Andri sagði aðal ástæðu
fyrir sigri Vöku, félags lýðræðis-
sinna innan Háskólans, vera þá
að stúdentar virtust vera ánægðir
með hvernig haldið var um
stjórntaumana s.l. vetur. „Ég
held að fólk hafi kunnað að meta
störf okkar, enda fjölgaði at-
kvæðum Vöku úr 960 í fyrra í tæp
1.300 í þessum kosningum,"
sagði Sveinn Andri. Önnur megin
ástæða fyrir sigrinum er að hans
mati sú að stúdentar séu að átta
sig betur og betur á að hægt sé að
vinna að hagsmunamálum þeirra
án þess að blanda pólitík inn í þá
baráttu. - ág