Tíminn - 17.03.1989, Blaðsíða 9

Föstudagur 17. mars 1989
Tíminn 9

VETTVANGUR
■IIII
Guðjón Jónsson:
Fyrnast aldrei orð þín
snjöll Einar Þveræingur
Þegar innlendur þegn opnar hliðin fyrir fjandmönnum
þjóðar eða leggur þeim vopn í hendur, þá heitir slíkt athæfi
landráð. En margt athæfið er í sama flokki, þó að menn
skirrist við að nota um það þvflíkt orð, eins og menn kalla
einirunn ekki risafuru, þó að þeim sé gefið samheiti í
grasafræðinni.
Líf þjóðarinnar
- eða Hvalur hf.?
Þegar Guðrún Helgadóttir, for-
seti Alþingis, gerði sig bera að
þeint dómgreindarskorti (nýbúin
að áfellast stórlega annan forseta
fyrir brest af sama toga), að sjá það
eitt markmið með rannsóknarveið-
um á hvölum að vernda atvinnu-
rekstur Kristjáns Loftssonar, þá
þurfti enginn að undrast. Ekki
gefast almennt skýrari dæmi um
skort dómgreindar en það að að-
hyllast sovéskan kommúnisma -
enn í dag, eftir bæði Krústjoff og
Gorbatsjoff.
Það kann að hafa verið afsakan-
legt að villast með þessum hætti
fyrir 1936, sem og að sýnast nasism-
inn á þeim tíma árangursrík stefna,
eins og forseti þýska þingsins lýsti
svo eftirminnilega á illa valinni
stund. Þeir sem síðan sáu villu sína
og höfðu manndóm til að viður-
kenna hana og snúa frá henni, eins
og Halldór Laxness, verðskulda
uppreisn æru og hljóta jafnvel
traust. Þó er vitað, að sá sem einu
sinni villist alvarlega á fjöllum,
verður aldrei samur maður, aldrei
öruggur leiðsögumaður á ný. Rat-
vísi hans veiklast, þó að hann
kunni að vera fær til annarra hluta.
Guðrún Helgadóttir kann að vera
góður rithöfundur, ef hún lætur
vera að reka áróður, reyna að
segja til vegar í þjóðmálum. Til
slíkrar leiðsögu verður henni aldrei
treyst úr þessu, jafnvel ekki þótt
hún í elli sinni sjái að sér og játi
herfileg glöp sín að vona á Sovét.
Eftir þvílíkan opinberan dóm-
greindarskort eiga menn ekki að
vera forsetar né áfellast aðra fyrir
mistök.
Háskólarektor
Það er í þessu Ijósi sem skoðað
verður upphlaup Guðrúnar Helga-
dóttur s.l. haust, eins og útvarpið
kynnti það þá. Vissulega hlaut
hverjum manni að blöskra, hversu
forseti Alþingis lagði fjandmönn-
um þjóðarinnar vopn í hendur, en
undrun vakti það ekki að sama
skapi, vegna þess hver átti í hlut.
Hitt var því meira undrunarefni og
sárara en sagt verði, þegar háskóla-
rektor lagðist jafn lágt - og það
með öllu án tilefnis. Engi nauður
rak hann til að minnast á þetta mál
í ræðu sinni, hann réð áreiðanlega
einn öllu um efni hennar. Og sá
maður hafði til þess tíma notið
óskoraðs trausts og virðingar.
Árni Gunnarsson boðaði frum-
varp um stöðvun hvalveiða.
Samdægurs vissu grænfriðungar
um allan heim hvað hann ætlaðist
fyrir.
Áfram, fjandmenn, áfram
Það er síst að furða að öll þessi
herhvöt frá íslensku fólki í æðstu
virðingarstöðum orkar örvandi á
grænfriðunga. Líka varð hér það
slys að forsætisráðherra tók óvart
lagið með þessum kór - allir hlutu
að túlka orð hans í haust sem
áskorun til grænfriðunga: Við
myndum óðara gefast upp, ef þeir
ógnuðu ofurlítið meir. Og sagði
hann þó ekki þetta. Þá má ekki
gleyma garminum honum Katli
með grátraustina í kverkum. Ekki
skal lá honum, víst er honum
vorkunn eftir það sem nú hefur
gerst, kannski mest sökum blaðurs-
ins hér heima. En mikil nauðsyn
var Theódór S. Halldórssyni að
skilja strax, áður en hann bætti gráu
ofan á svart, að með hjartað í
buxunum mátti hann hvergi þar
koma, sem grænfriðungar gætu séð
hann eða heyrt.
Annarra verður ekki getið,
nema að lokum áköfustu stuðn-
ingsmanna óvinanna, hinna símal-
andi áróðursmanna þeirra hér
heima: fjölmiðlafólksins, t.d. frétta-
manna útvarpsins, og þeirra sem
stýra þættinum „í liðinni viku“, en
það er engu líkara en þau velji
viðmælendur eftir afstöðu í þessu
máli. Frá fréttamönnum skulu tvö
lítil atvik nefnd, aðeins sem dæmi
um vinnubrögð þeirra og bæði af
meinlausara tagi. I fréttayfirliti
nýlega var haft eftir Jóni Baldvin,
að vel kæmi til greina að stöðva
hvalveiðar nú. Þetta var gert að
aðalatriði og flutt með áherslu.
Fréttin í heild, eins og hún var
síðan flutt, bar þó glöggt með sér,
að ráðherrann hafði lagt áherslu á,
að EKKI kæmi til greina að breyta
unt stefnu í málinu fyrir þrýsting
frá grænfriðungum. í annað sinn
var sagt frá störfum Hafrannsókn-
arstofnunar, sem upplýsti að frjó-
semi langreyða væri meiri og fjölg-
un örari en áður hafði verið talið.
Þótti þetta merkileg frétt hjá frétta-
stofu útvarpsins? Ekki aldeilis! Þar
var áhersla lögð á, að „þungunar-
tíðni hvala væri EKKI jafn stöðug”
og áður hefði verið talið! Með
þessu orðalagi varð umsögnin nei-
kvæð og líkleg til að kveikja þann
misskilning hlustenda, að árangur
rannsóknarinnar veikti málstað ís-
lands en styrkti grænfriðunga. Með
svona lævíslegum hætti reka frétta-
menn áróður óvinanna - og stund-
um alveg grímulaust. Hvað gengur
þeim til? Eru þeir að reyna að
koma höggi á einhvern?
Markmiðið er að stöðva
allar veiðar
Hvalveiðar sem nú eiga sér stað
hér við land hafa að sjálfsögðu nær
engin áhrif á viðkomu þessara
skepna. í því tilliti skipta þær alls
engu máli. Hví hamast græn-
friðungar þá svo mjög til að koma
okkur á kné - og sárvorkenna
okkur þó, að sögn Árna Gunnars-
sonar? Ástæðan er augljós: Tapi
þeir þessari orrustu, telja þeir sig
standa verr að vígi til að ná raun-
verulegu markmiði sínu: að stöðva
allar hvalveiðar um alla framtíð og
loks að stöðva allar veiðar í sjó.
Vera má, að þessu markmiði
gætu þeir aldrei náð, þó að látið
væri undan þeim í bili. Kynni því
að hafa verið farsælla að freista
þess að halda frið og stöðva veiðar
þessi ár. Ég trúi því þó ekki.
Þessari spurningu var hvorki unnt
að svara fyrirfram né heldur er það
hægt nú. En öll framkoma græn-
friðunga, óvilji þeirra á að safna
upplýsingum um hvali og öll með-
ferð þeirra á sannleikanum gerir
þá í fyllsta máta ótrúverðuga. Það
er því mat mitt eins og flestra
annarra, að svo framarlega sem
þjóðin vill lifa og þarf að lifa af
þessum veiðum, þá verður hún að
halda velli í þessu stríði. Þannig
verður hún að fylgja eftir sigrum
sínum í landhelgisstríði fyrrum, -
enda til lítils að heyja það stríð, ef
okkur verður nú bannað að veiða.
Það er nákvæmlega það sem um er
að tefla við grænfriðunga. Ekki
aðeins bannað að veiða hval, þótt
örimni

oMmfatmöföt
mmnir
það sé reynt fyrst, heldur líka
þorsk, loðnu, rækjur, - það verða
bannaðar allar veiðar í hafinu enda
ekkert samræmi í öðru. Eitthvað
myndu friðaðir hvalir þurfa að éta,
og varla verður „mannúð" græn-
friðunga bundin við einn flokk
dýra. Þetta hafa grænfriðungar
sjálfir viðurkennt, þegar Morgun-
blaðið spurði. Og er sú hreinskilni
virðingarverð og opinskárri en lík-
legt mætti þykja, en á hinn bóginn
einungis rökrétt niðurstaða. Þetta
var og að sjálfsögðu mat Morgun-
blaðsins, þess vegna bar það fram
spurninguna.
Almenn samstaða
Þau dæmi um óþjóðhollan mál-
flutning, sem fyrr er getið og
flokka verður meðal alvarlegustu
brota gegn hagsmunum þjóðarinn-
ar, sjálfstæði hennar og tilveru,
sýna ekki afstöðu almennings í
landinu. Til skamms tíma ríkti
mikill einhugur í þessu máli eins og
áður í landhelgisbaráttunni. En nú
virðist þess gæta í vaxandi mæli, að
menn missi kjarkinn eða ruglist í
ríminu og sýnist úlfurinn vera sinn
góði hirðir. Þegar valinkunnum
háskólarektor fer svona, ásamt
ýmsu öðru fyrirfólki, og jafn mikil-
hæfur fjölmiðill og Morgunblaðið
sýnir ákveðna tilhneigingu til að
gera dómgreind Guðrúnar Helga-
dóttur að sinni, þá er engin furða
þótt sumir sem veikari eru á svell-
inu hugsi hvorki rökrétt né langt
fram í tímann. Það er vorkunnar-
mál.
Þegar krosstrén
bregðast
Þó að hinn lævísi áróður útvarps-
ins - sem málpípur þess fá borgað
fyrir úr vasa almennings - sé einn
ógeðfelldastur í þessu máli, þá er
hlutur Háskólans kannski hryggi-
legastur, það er í senn óvæntast og
sárast að einmitt hann skuli bregð-
ast svo hrapallega í sjálfstæðisbar-
áttu þjóðarinnar, sjálft helsta
krosstréð. í einni áróðursgrein úr
þeim herbúðum segir raunar að
skólinn sé „Ekki mjög góður há-
skóli“ (Þorsteinn Gylfason í Mbl.
13. des.) og bendir margt til að það
sé rétt - en það er ekki mikil
huggun fyrir þjóðina. Annar mál-
flutningur háskólamanna um þess-
ar mundir vekur óhjákvæmilega þá
spurningu, hvert þeir ætli að sækja
laun sín og annan rekstrarkostnað
Háskólans, ef grænfriðungar fara
með sigur af hólmi.
Erlendis mun þó forseti Alþingis
vart vera minna nafn í þessu máli,
þar sem persónan er óþekkt.
Kannski var það þetta nafn, sem
varð grænfriðingum nytsamlegast
allra, ásamt vitneskju um væntan-
legt frumvarp á Alþingi til fram-
dráttar málstað þeirra.
Viðbrögðin létu ekki á sér
standa. í staðinn fyrir að gefast
upp fyrir einhuga þjóð, sem í krafti
málstaðar síns léti engan bilbug á
sér finna, þá fengu grænfriðungar
nú einmitt það blóð á tunguna,
sem þeir þurftu til að komast í ham
og efla baráttu sína, til að sannfæra
sjálfa sig og kaupendur íslenskra
afurða um að skammt væri orðið í
uppgjöf á íslandi, nú væri að bresta
þrek þeirra, sem fyrr stóðust bæði
viðskiptastríð og áralangar styrj-
aldir við hinn konunglega breska
flota. Vissulega er nokkur árangur
augljós orðinn í Þýskalandi, og er
mikil ábyrgð þeirra sem hafa stuðl-
að að sliku með gálausu tali.
„Maður þarf stundum
að hugsa!“
Nú dettur mér ekki í hug að
þetta fólk sé að bregðast þjóð sinni
að yfirlögðu ráði. Það er ekki
vitandi vits að kalla yfir sig skefja-
lausa samkeppni eða einkarétt
hvala til fæðunnar í sjónum, bann
við öllum veiðum - að sjálfsögðu
með einni kunnri undantekningu.
Heldur lokar það einfaldlega aug-
unum fyrir því, að slíkt sé markmið
grænfriðunga - þrátt fyrir svör
þeirra birt í Morgunblaðinu. Það
gerir sér enga grein fyrir, hvílík
rökleysa það væri að friða hvali -
og friða þá eina saman en stunda
aðrar veiðar líkt og nú.
En þetta fólk mætti, átölulaust
af mér, eiga sína órökréttu og
vanhugsuðu trú, það mætti í hug
sínum og hjarta taka undir við
grænfriðunga og berjast sömu bar-
áttu, ef það einungis héldi sig
innan réttra marka: á lokuðum
fundum Alþingis, í utanríkismála-
nefnd eða ríkisstjórn. Þar sem
ákvörðun verður að taka. Bara
ekki í áheyrn óvinanna, því að það
er brot í sama flokki og landráð,
þótt menn kveinki sér við að segja
það, og þó að í rauninni gangi
mönnum ekkert verra til en hugs-
unarleysi eða misskilningur,
hræðsla eða bláber heimska - jafn-
vel hrein hjartagæska á villigötum.
Ef þessa hefði verið gætt, þá hefði
ekkert gerst sem jafnað yrði við
landráð. Og þá hefði verið tekinn
frá undirrituðum sá kaleikur að!
skrifa þessa grein - sem var að
stofni til samin fyrir jól, en þá lögð
í salt í þeirri von, að annaðhvort
legðust opinberar umræður af eða
þær yrðu umberanlegar. Því miður
er hvorugu að heilsa.
Samstarf eða stríð?
Nú ber að viðurkenna, að svo
mjög sem grænfriðungar eru mis-
lagðar hendur, þá vinna a.m.k.
sumir þeirra að ýmsum góðum
málum, sumum lífsnauðsynlegum.
Og meðal góðra verka var að friða
ofveidda hvali. Þar vorum við þó
langt á undan og bönnuðum slíkar
veiðar áður en elstu grænfriðungar
fæddust. Það er ekki von þeir viti
það, slíkur sem áhugi þeirra er á
sannleikanum, enda halda þeir því
víst ekki á lofti. En stríð milli
okkar og þeirra er grátlegt, þar
sem einmitt ætti að vera grundvöll-
ur fyrir samvinnu um verndun
lífrikisins, alveg sérstaklega
kannski um forvarnir gegn mengun
hafsins. Og þrátt fyrir allt sem sagt
er hér, er ég reiðubúinn að láta
sannfærast um að það megi taka
grænfriðunga í sátt. Geta málsvar-
ar þeirra í Háskóla og á Alþingi
staðfest, að þeir ætli sér ekki að
stöðva allar veiðar á hval í framtíð-
inni og á þeim dýrum sem hvalir
eta? Geta þeir staðfest að markmið
þeirra sé ekki að stöðva allar
veiðar í sjó, og fyrri viðurkenning
um það sé markleysa? Geta þeir
staðfest, að þvert á móti muni
grænfriðungar beita kröftum sín-
um til að bæta fyrir fyrri gerðir
sínar og styrkja erlendis markaði
okkar fyrir afurðir úr sjó, ef við
hættum hvalveiðum um sinn?
Auðvitað væri fáranlegt að ljúka
ekki þeirri áætlun sem unnið er
eftir, svo lítið sem á vantar. Sam-
komulag yrði að byggjast á því, að
henni verði lokið og að vel verði
staðið að talningu hvala næsta
sumar. Síðan yrði hætt undan-
bragðalaust og beðið eftir úrskurði
Alþjóðahvalveiðiráðs.
Og þessu fylgdi siðan samvinna,
sameiginlegt átak til að vernda
lífríki Atlantshafs, einkum kring-
um ísland.
Ræða Einars Þveræings
En gangi ekki saman, væri stuðn-
ingsmönnum hins útlenda hers,
grænfriðunga, hollt að minnast
Einars Þveræings og íhuga, fyrir
hvað hann skipar-þann sess í sög-
unni sem raun er á. Vænti ég, að
sumir þessara vildu teljast til fylg-
ismanna hans og lærisveina og
myndu óska sér að eiga sess á sama
bás í sögu þjóðarinnar, en ekki
með þeim manni, sem ferlegustum
fótum trað þetta land.
Guðjón Jónsson.
E.S. Þessi grein var afhent Morg-
unblaðinu til birtingar 23. febrúar.
Síðan hefur það gerst, að formæl-
endur grænfriðunga hafa staðfest
opinberlega, að markmið þeirra
séu þau sem í greininni segir, að
stjórna fiskveiðum í heiminum, -
sem þýðir að stöðva þær. Aðrir
formælendur hópsins hafa borið
þetta til baka, en það sýnir einungis
að þeir gera sér grein fyrir, að ekki
sé klókt að viðurkenna þessi mark-
mið nú þegar, meðan veslings ís-
lendingarnir reyna enn að verjast
og tryggja lífsbjörg sína,-þ.e. þeir
sem ekki hafa þegar gugnað eða
gengið á mála hjá hryðjuverka-
mönnum.
Þá liggur fyrir að Morgunblaðið
neitar að birta þessa grein fyrr en
kannski - kannski að enn nokkrum
vikum liðnum, jafnframt því sem
a.m.k. sumir stjórnenda þess hafa
stutt sjónarmið grænfriðunga. Það
er að vísu minnkandi ástæða til að
birta greinina vegna batnandi um-
fjöllunar um þetta mál, en hún er
Tímanum heimil ef hann vill.
14. mars 1989. G.J.