Tíminn - 24.10.1992, Qupperneq 7

Laugardagur 24. október 1992
Tíminn 7
full alvara. Að vísu hafa aðilar
verið að gefa út ýmsar yfirlýsing-
ar, sem gefa manni ekki of mikl-
ar vonir, og ég er dálítið hissa á
þeim sumum, eins og fram-
komnum yfirlýsingum einstakra
stjórnmálamanna. En mér finnst
að það eigi að láta reyna á það
hvort þeir séu tilbúnir og þá
bæði stjórn og stjórnarandstaða.
Við skulum ekki gleyma stjórn-
arandstöðunni, hún er ekki
stikkfrí í þessu."
En hvaða hafa menn fyrst og
fremst í huga?
„Menn hafa verið að skoða ýms-
ar stærðir, meðal annars í sam-
bandi við atvinnureksturinn og
sjávarútveginn og hvort ekki sé
hægt að lækka kostnaðinn þar.
Sú vinna er mjög stutt á veg
komin og margir endar lausir.
En áður en verður farið að skoða
þessi mál enn frekar, finnst mér
að það eigi að láta reyna á það
hvort þessir aðilar, sem ég
nefndi hér að framan, séu til-
búnir að koma að þessu máli. Ef
ekki, þá þarf ekki að eyða tíma í
þetta og þá gerast hlutirnir eins
og verkast vill."
Hvað gerist þá?
„Þá gæti það gerst að farin
verði þessi leið, sem gengisfell-
ingarkórinn er að æfa sig að
syngja. Þá sögu þekkja menn og
okkur. En ef menn komast ekki
upp úr farinu, þá mundi maður
sópa út af borðinu og þeir, sem
sætu í stólunum við það borð,
fengju ef til vill að fjúka með.“
Tvístrað lið
En hvernig meturðu pólitíska
litrófið f dag? Telurðu að það sé
vilji til að koma til móts við ósk-
ir verkalýðshreyfingarinnar, eða
telurðu að ríkisstjórnin muni
neyta aflsmunar á þingi til að
keyra í gegn enn frekari niður-
skurð á velferðarkerfinu?
„Mér hefur sýnst af umræðunni
síðustu daga að það sé allt að því
ekki meirihluti fyrir því innan
stjórnarflokkanna að koma þess-
um málum í gegn. Það rísa upp
þingmenn, jafnvel innan fjár-
laganefndar, sem mótmæla
framsetningu ákveðinna mála,
vegna þess að þau hafa ekkert
verið rædd. Menn virðast vera
dálítið tvístraðir og það gerir
okkur einnig erfitt fýrir. Þetta á
ekki einungis við stjórnarliða
heldur líka stjórnarandstöðuna,
sem mér virðist að hluta til vera
dálítið út og suður.“
Skipulagsmál verkalýðshreyf-
ingarinnar hafa verið í umræð-
unni að undánförnu og svo virð-
ist sem smákóngasjónarmið tor-
Björn Grétar Sveinsson, formaöur Verkamannasambands íslands.
Timamynd: Áml Bjama
við í verkalýðshreyfingunni get-
um ekki látið ganga yfir okkur
gengisfellingu uppá tugi pró-
senta og því munum við svara."
Nú hafa menn verið að horfa
mikið til svonefndrar atvinnu-
málanefndar ríkis og aðila
vinnumarkaðarins, sem hefur
verið að störfum í nokkra mán-
uði án nokkurs árangurs? Hvað
er þar að gerast?
„Fyrir það fyrsta á ég nú ekki
sæti í nefndinni. En nefndin hef-
ur verið að vinna að ákveðnum
hugmyndum í atvinnumálum,
sem ríkisstjórnin tók að hluta til
út úr þeim umræðupakka, s.s.
það sem snýr að framkvæmdum
í vegamálum. Síðan hefur far-
vegurinn eitthvað breyst og
nefndarmenn hafa farið að ræða
ýmsar hliðarráðstafanir, eins og
fram hefur komið í umræðunni.
En ég vil taka það skýrt fram að
mér finnst eins og það sé uppi
ákveðinn misskilningur í þessu
öllu saman. Það er ekki verið að
gera kjarasamning og málið
snýst ekki um það. Það er kjara-
samningur í gildi fram til 1.
mars. Það, sem einfaldlega er að
gerast, er að það er verið að
skoða þessi mál í atvinnulegu
tilliti og hvort hægt sé að forð-
ast meira atvinnuleysi. Það er
okkar skylda, í þessari lægð sem
efnahagslífið er í, að skoða hvort
við getum ekki haft áhrif til góðs
í þeim efnum. Að vísu virðast
menn vera misjafnlega ábyrgir
hvað það snertir, og nægir í því
sambandi að benda á boðaðar
hækkanir á flutningsgjöldum
Eimskips og Samskipa. Raun-
verulega eru þessar hækkanir
ekkert annað en gengisfelling í
þeirra atvinnugrein. Ég vek at-
hygli á því að forstjóri Eimskips
segir að með þessum hækkunum
séu þeir að forðast að lenda nið-
ur á eitthvað núll. En það verður
að athuga það að við innan VMSÍ
erum að reyna að koma okkar
fólki uppað núllinu, úr mínus-
unum. Málið snýst um það.“
Mótmælir hækkun
farmgjalda
Er einhverra viðbragða að
vænta frá verkalýðshreyfingunni
vegna þessara hækkana hjá
skipafélögunum?
„Eg vil bara nota tækifærið hér
og nú og mótmæla þessum
hækkunum, sem okkur finnst
vægast sagt vera mjög einkenni-
leg ráðstöfun. Það er andskoti
ódýrt að sitja á einhverjum skrif-
stofum úti í bæ þar sem menn
virðast geta ímyndað sér að þeir
séu að nálgast eitthvert núll eftir
tuga og hundraða milljóna
króna gróða, og þá bara hækka
þeir sjálfvirkt hjá sér. Ég vildi að
það væri svona andskoti auðvelt
að gæta hagsmuna og núllsins
okkar.“
Óttastu að þetta muni leiða til
keðjuverkunar og aðrir muni
ganga á lagið og hækka hjá sér, í
Ijósi þess að þarna eiga í hlut
stórir aðilar, sem hafa hækkað
einhliða flutnings- og þjónustu-
gjöld?
„Það kæmi mér mjög á óvart ef
aðrir mundu ekki ganga á lagið,
miðað við reynslu undanfarinna
ára.“
Hvað þá með stöðugleikann?
„Hann er þá náttúrlega farinn.
Þetta er ákveðin gengisfelling.
Það er ekki nóg að segja að þetta
virki eitthvað núll komma eitt-
hvað inn í framfærsluvísitöluna.
Ef það kemur fullt af þessu núll
komma eitthvað, þá verður það
samanlagt mikið, mikið meira
og það er málið."
En eru ekki forsendur kjara-
samninganna brostnar þar með?
„Það var samið um stöðugleika
og samningarnir eru í gildi til 1.
mars, og með þessum hækkun-
um eru ákveðnar forsendur
kjarasamninganna brostnar."
Eru þessar hækkanir kannski
vísbending um það að innan at-
vinnurekendageirans sé ekki
mikill vilji til að halda áfram á
sömu braut og verið hefur, og
þess í stað sé hver og einn að
reyna að bjarga sjálfum sér?
„Atvinnurekendahópurinn er jú
samansettur af hinum ólíkleg-
ustu aðilurn."
En Eimskipsmenn eru nú mikl-
ir þungavigtarmenn í þeim hópi?
„Já, ég held að það sé óhætt að
telja þá mjög þunga, bæði á fjár-
magnsmarkaði og víðar, þó svo
að maður fari ekki að skilgreina
kolkrabbann. En ég bendi bara
t.d. á að mér hefur aldrei fundist
Vinnuveitendasambandið í sjálfu
sér vera heilt í raunvaxtamálun-
um og hvernig eigi að ganga
fram í því að ná þeim niður.
Raunvextir hafa farið hækkandi
að undanförnu og eru hærri en
rætt var um að þeir yrðu, við
gerð síðustu kjarasamninga. Ég
skil ekki atvinnurekendur í
þessu máli, einfaldlega vegna
þess að vaxtakostnaður fyrir-
tækjanna er gífurlegur og mörg
sjávarútvegsfýrirtæki eru rekin,
frá degi til dags, á yfirdráttarlán-
um með 18%-20% vöxtum. Síð-
an hlaðast upp skuldir hjá bönk-
unum, fýrirtækin fara á hausinn,
bankarnir afskrifa og hækka
vexti og vaxtamun til að halda
áfram að búa til þessa dauða-
gildru. Ef fram heldur sem horf-
ir, þá verður þetta hliðstætt því
sem gerðist í Noregi: þeir drápu
sig innanfrá með of háum vöxt-
um.
Viðræður án
skilyrða
Þú hefur sagt að verkalýðshreyf-
ingin sé ekki tilbúin til viðræðna
við einn eða neinn undir skilyrð-
um ráðherra, s.s. að gleyma einu
stykki EES-samningi og skera
niður í velferðarkerfinu um
nokkra milljarða króna. Undir
hvaða formerkjum vilja menn
ræða málin?
„Við viljum hreinlega ganga að
viðræðuborðinu án skilyrða.
Menn vita okkar hugmyndir í
aðalatriðum hvað varðar skatta-
málin, þó það eigi eftir að útfæra
það nákvæmlega. En að ráðherr-
ar skuli segja við okkur að
verkalýðshreyfingin eigi að sam-
þykkja EES-samninginn og við
eigum að ganga í það að ákveða
hvar og hvernig skera skuli nið-
ur í velferðarkerfinu. Við sem
höfum verið á haus í því að
reyna að koma í veg fýrir verstu
þættina í niðurskurðinum. Ég
bendi bara á að f síðustu kjara-
samningum vorum við að berj-
ast gegn lokunum á hinum
ýmsu deildum innan heilbrigðis-
kerfisins og fleira og fleira í
þeim dúr. Þá eru ekki síður
gagnrýnisverð þau ummæli, sem
utanríkisráðherra hefur látið frá
sér fara um orlofssjóði, sjúkra-
sjóði stéttarfélaga og „andskot-
ans sumarbústaðina". Það er
einfaldlega þannig að þetta eru
hlutar af launakökunni. Þetta er
ekki eitthvað sem atvinnurek-
endur eru að greiða okkur í
verkalýðsfélögunum, eins og það
sé eitthvað annað en fólkið sem
er í félögunum. Orlofssjóðirnar
hafa verið notaðir til að byggja
upp orlofshús og til að auðvelda
fólki að komast í sumarfrí. Við
önnum t.d. ekki nema hluta af
eftirspurninni og ég fullyrði að
margt af okkar fólki kæmist ekk-
ert, ef þessir bústaðir væru ekki
fýrir hendi. Það er nefnilega
þannig að öll íslenska þjóðin
getur ekki verið á einhverju dag-
peningaflippi út um allan heim.“
Þú hefur jafnframt talað um
heilindi. En er um nokkur heil-
indi að ræða, í Ijósi þessara um-
mæla og skilyrða sem skellt hef-
ur verið fram?
„Ég er alveg tilbúinn til að fyr-
irgefa mönnum ákveðið þekk-
ingarleysi. Jafnframt veit ég að
þótt margt sé sagt í fljótheitum,
þá látum við það ekkert stöðva
veldi það að félögin sameinist
innan fjórðunga, og það vill hver
halda í sitt. Hvert er þitt mat á
þessu?
„Skipulagsmál verkalýðshreyf-
ingarinnar hafa nú verið í um-
ræðunni í einhverja áratugi og
ættu því að fara að verða út-
rædd. Mín skoðun er sú að þetta
gerist ekki með skipunum ofan
frá. Hins vegar finnst mér að
umræðan um þessi mál fari vax-
andi inni í félögunum um það að
leita leiða til að veita sem mesta
þjónustu. Um það snýst málið
fyrst og fremst, en ekki ein-
hverja helvítis smákónga sem
alltaf er hægt að fella. Jafnframt
bendi ég á að það eru alltaf ein-
hverjar hreyfingar í þessum mál-
um. Sem dæmi vil ég nefna að
félögin á Höfn í Hornafirði í A-
Skaftafellssýslu voru að samein-
ast um síðustu áramót, Verslun-
armannafélag A- Skaftafellsýslu
og Jökull. ÖIl A- Skaftafellssýsla
er eitt atvinnusvæði með ótal
hreppum og þetta gengur alveg
ljómandi vel. Þar er vinnumiðl-
unin og atvinnuleysiskráningin
á einum og sama staðnum, hjá
verkalýðsfélaginu. Þetta gerðist
hægt og hljótt og ég veit að það
er verið að ræða þessi mál mjög
víða. Nú, ef sveitarfélög samein-
ast, þá kemur þetta af sjálfu sér
hjá verkalýðsfélögunum, at-
vinnusvæðin stækka og verka-
lýðsfélögin sameinast."
Þing ASÍ er framundan. Ætl-
arðu að gefa kost á þér til for-
seta?
„Ég er búinn að svara þessari
spurningu tuttugu og sjö sinn-
um neitandi."
Háir formannsslagurinn, sem er
á bak við tjöldin, ykkar starfi um
þessar mundir?
„Nei, á engan hátt.“
Er farið að gæta flokkspólitískra
lína í þeim slag?
„Nei, það er ekki byrjað."
-grh