Morgunblaðið - 23.12.2006, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 23. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MIÐVIKUDAGINN 6. desember
heyrði ég í útvarpinu frétt sem hófst
á eftirfarandi setningu orðrétt: „Sam-
kvæmt nýrri skoðanakönnun er tæp-
lega helmingur þjóðarinnar á móti
hvalveiðum.“
Hvernig hljómaði svo framhaldið?
Jú, eftir smápistil, þar sem frammi-
staða utanríkisráðherra
var reifuð á fremur nei-
kvæðan hátt í viðtali við
Reuters-fréttastofuna
varðandi hvalveiðar,
kom spurningin í skoð-
anakönnuninni í ljós og
spurningin var klárlega
ekki: Ert þú með eða á
móti hvalveiðum? Held-
ur var spurningin allt
önnur þ.e.a.s.: „Telur
þú að hvalveiðar Íslend-
inga hafi slæm áhrif á
ferðaþjónustuna í land-
inu?“ Tæplega helm-
ingur þjóðarinnar eða
48% telja að svo sé.
Hefur þetta fólk
enga ábyrgð eða sóma-
tilfinningu? Hvers kon-
ar vinnubrögð eru þetta
eiginlega að hálfu þessa
fjölmiðils allra lands-
manna? Eru þeir
fréttamenn á Rík-
isútvarpinu sem sömdu
þessa frétt bæði lesblindir og heyrna-
lausir eða svífast þeir hreinlega
einskis í makalausu áróðursstríði sínu
gegn hvalveiðum? Ég er einn af þeim
sem tel það blasa við að hvalveiðar
komi til með að hafa neikvæð áhrif á
ferðþjónustuna, í það minnsta tíma-
bundið, og hefði þar með stuðlað að
enn vitlausari niðurstöðu í könn-
uninni en raunin varð, hefði ég verið
spurður. Ég þekki fjölmarga sem eru
á sömu skoðun og ég en allir eigum
við það sameiginlegt eftir sem áður
að vera eindregnir stuðningsmenn
hvalveiða. Ég er reyndar hissa á að
jákvæða svarhlutfallið hafi ekki
reynst hærra en raun bar vitni, miðað
við eðli spurningarinnar.
Tillaga að nýjum
verðlaunaflokki
Þessi vinnubrögð starfsmanna
RUV, að ljúga blygðunarlaust að
þjóðinni, eru með þeim endemum að
við blasir að mínu mati að þeir eru
ekki starfi sínu vaxnir og eiga þar af
leiðandi ekkert erindi á fjölmiðil sem
almenningur í landinu hlýtur gera
kröfu til að beri sannleikanum vitni í
stað þess að fara vísvitandi með
glórulausa rangtúlkun á
því mikilvæga og ör-
lagaríka málefni sem
um var fjallað.
Á pressuballi, sem er
að mér skilst einskonar
árs- og uppskeruhátíð
blaða- og fréttamanna,
eru veitt ýmiskonar
verðlaun til þeirra sem
lengst hafa náð á und-
angengnu ári á sviði
fréttamennskunnar.
Þar eru veitt verðlaun
s.s. blaðamaður ársins,
besta umfjöllun ársins
og rannsóknarblaða-
maður ársins. Ég legg
til að við verði bætt
verðlaunaflokki sem
kalla mætti t.d. lákúru-
legasti fréttaflutningur
ársins. Þá er næsta víst
að sá sem útbjó þessa
samsuðu yrði tilnefndur
og fengi trúlega verð-
launin þó svo að fleiri
gerðu sjálfsagt tilkall til þeirra.
Sjómenn úti í kuldanum
Það er óhætt að fullyrða að sjó-
menn og sjávarútvegur virðast ekki
eiga upp á pallborðið hjá Ríkisútvarp-
inu. Um það vitnar m.a. grímulaus
andstaða þessa fjölmiðils og reyndar
fleiri gegn hvalveiðunum. Bann við
hvalveiðum er tvímælalaust stærsta
ógn sem steðjar að fiskveiðum okkar
til framtíðar og kemur til með að riðla
öllum tilraunum til uppbyggingar
helstu nytjastofna okkar. Þessi af-
staða er á sama tíma bæði sorgleg og
óskiljanleg, okkur sem hafa fylgst
með ógnvænlegum vexti hvalastofn-
anna á Íslandsmiðum undanfarna
áratugi og gerum okkur grein fyrir
geigvænlegum áhrifum þessarar þró-
unar.
Af kameldýrum og kengúrum
Hún ríður ekki við einteyming
hræsnin og tvöfeldnin hjá mörgum
þeirra þjóða sem hæst hafa haft í
andstöðu sinn gegn hvalveiðum. Það
skrautlegasta sem ég hefi heyrt ný-
verið er framganga Ástrala heima
fyrir. Ekki hafði ég hugmynd um að í
Ástralíu væru kameldýr og því síður
að fjöldi þeirra væri slíkur að til vand-
ræða horfði að mati ástralskra yf-
irvalda. Stofninn er sagður vera
700.000 dýr og sagan segir að yfirvöld
hafi talið nauðsynlegt að grisja hann.
Ákvörðun var tekin um að fækka í
stofninum um 60.000 dýr til að byrja
með. Aðferðin sem notuð er til að
framfylgja þessari ákvörðun er slík
að ótrúlegt má vera að þeir telji sig
þess umkomna að gagnrýna aðrar
þjóðir fyrir umgengni við náttúruna.
Aðferðin gengur út á að flogið er um
óbyggðir Ástralíu í þyrlum og skepn-
urnar skotnar af færi. Hræin eru síð-
an látin liggja og rotna út um víðan
völl eða m.ö.o. þar sem dýrin voru
felld. Svipuð vinnubrögð eru viðhöfð
hvað kengúruna varðar eins og fram
kom í samskiptum fyrrverandi sjáv-
arútvegsráðherra okkar við ráða-
menn í Ástralíu. Ef við myndum til-
einka okkur vinnubrögð Ástrala
ættum við að salla niður nokkur þús-
und hvali í einum grænum án þess að
hafa fyrir því að reyna að nýta þá á
nokkurn hátt. Hætt er við að ein-
hvers staðar heyrðist hljóð úr horni
ef þessum aðferðum yrði beitt á
blessaðan hvalinn. Það er dapurlegt
að horfast í augu við þá staðreynd að
það eru fjölmiðarnir okkar sem vask-
legast ganga fram í andstöðunni við
hvalveiðar og snúa þar með bökum
saman við þjóðir sem eru með jafn
brenglaða sýn á umgengni um nátt-
úruna og andfætlingar okkar.
Að endingu óska ég lesendum
Fiskifrétta, sjómönnum og fjöl-
skyldum þeirra og landsmönnum öll-
um árs og friðar.
Ótrúleg rangtúlkun
Árni Bjarnason skrifar um
frétt RÚV um skoðanakönnun
um hvalveiðar
»Hverskonarvinnubrögð
eru þetta eig-
inlega að hálfu
þessa fjölmiðils
allra lands-
manna?
Árni Bjarnason
Höfundur er forseti Farmanna- og
fiskimannasambands Íslands.
NÚ hafa Landsvirkjun og Alcan
náð samkomulagi um orkusölu
vegna stækkunar álversins í
Straumsvík. Jafn-
framt er í fullum gangi
undirbúningur að
byggingu álvers við
Helguvík í Reykja-
nesbæ. Í því sambandi
er leitað eftir sam-
þykki fyrir svoköll-
uðum tilraunabor-
unum á mörgum
stöðum á Reykjanes-
skaga, s.s. í Brenni-
steinsfjöllum. Þessir
hlutir munu örugglega
kalla á harðvítugar
deilur um álver og
orkuvinnslu á Reykjanesskaganum
– kannski sambærilegar við deil-
urnar um Kárahnjúka og Þjórs-
árver.
Á þessu ári hafa samtökin Land-
vernd sett fram mjög athyglisverð-
ar hugmyndir um framtíðarnýtingu
og verndun þessa svæðis. Kjarninn
er stofnun svokallaðs Eld-
fjallagarðs eða fólkvangs með
áherslu á hinn einstæða úthafs-
hrygg, sem sýnir landsköpun betur
en á nokkrum öðrum stað á jörð-
inni.
Á Reykjanesskaganum yrði
reynt að ná samstöðu um fjóra
þætti: náttúruvernd, útivist, ferða-
þjónustu og orkuvinnslu samkvæmt
tillögum Landverndar. Miðað við
gang mála er ekki seinna vænna að
sameinast um slíka samstöðu – ann-
ars verða örugglega mjög hörð átök
um þetta viðkvæma svæði.
Á Reykjanesskaganum eru sem
betur fer enn ósnortin
svæði, s.s. Brenni-
steinsfjöll. Því er
ennþá tækifæri til að
varðveita umhverfið
eins og náttúruöflin
hafa skapað það. Á og
við þetta svæði búa um
200 hundruð þúsund
manns. Jafnframt vaxa
stöðugt kröfur um fjöl-
breytt útivistarsvæði
og Reykjanesskaginn
býður upp á ótrúlega
fjölbreytni. Hér skar-
ast hagsmunir við
orkuvinnslu og álver. Dæmið um
Bláa lónið sýnir takmarkalitla
möguleika ferðaþjónustu á Íslandi
og þá ekki síst á Reykjanesinu.
Brátt munu opnast mjög aðgengi-
legar hringleiðir um svæðið með
lagningu Suðurstrandarvegar. Er-
lendir ferðamenn sem ferðast um
Keflavíkurflugvöll og með takmark-
aðan tíma til ferðalaga um landið,
munu þá ekki síst skoða Reykjanes-
skagann. Dæmi um nýtt nátt-
úruundur að skoða gæti verið
dýpsti hraunhellir í heimi í Þrí-
hnúkum – annað Bláa lón? Orku-
vinnsla er á fullu á Hengilssvæðinu
og yst á Reykjanesi. Ný tækni við
djúpborun gæti margfaldað orku-
vinnsluna á þessum svæðum.
Fyrir nokkrum árum setti ég
fram þá hugmynd að byggja eins
konar eldvirknisafn í nágrenni
Hafnarfjarðar, m.a. til að sýna
sköpun landsins með margmiðl-
unartækni nútímans. Um þessa
hugmynd fjölluðu m.a. Ari Trausti
Guðmundsson jarðfræðingur og
Guðmundur Jónsson arkitekt sem
búsettur er í Noregi. Nú er enn ver-
ið að fjalla um vandræðaganginn
kringum Náttúrugripasafn Íslands.
Hvers vegna ekki að finna því góð-
an stað á Reykjanesskaganum, t.d. í
nágrenni Hafnarfjarðar og sýna þar
sköpun Íslands með þeirri tækni
sem nútíminn býður? Það spillir
ekki að Kvikmyndasafn Íslands er
þegar komið til Hafnarfjarðar.
Nýjar hugmyndir, nýsköpun og
ný tækifæri – er þar ekki að finna
leiðirnar í stað ál- og orkuæðisins?
Eldfjallagarður á Reykjanesi
og álverabyggingar
Reynir Ingibjartsson
fjallar um hugmyndir um
byggingu eldvirknisafns
»Hvers vegna ekki aðfinna því góðan stað
á Reykjanesskaganum
t.d. í nágrenni Hafn-
arfjarðar og sýna þar
sköpun Íslands með
þeirri tækni sem nútím-
inn býður?
Reynir Ingibjartsson
Höfundur er í stjórn Reykjaness-
fólkvangs og býr í Hafnarfirði.
UNDANFARIÐ hefur verið áber-
andi umræða um samgöngur innan-
lands, með höfuðáherslu á annars
vegar uppbyggingu vegakerfisins og
þá ríkisstyrkta strandflutninga.
Á fyrrihluta síðustu aldar gegndu
strandferðir Skipaút-
gerðar ríkisins og ann-
arra mikilvægu hlut-
verki, fyrst og fremst í
fólksflutningum, með
ströndinni, þegar þörf
var á árstíðabundnum
flutningum milli
heimabyggða og ver-
stöðva. Með bættu
vegakerfi urðu fólks-
flutningar með áætl-
unarbílum og einkabíl-
um yfir sumarið
vinsælli en skipsferðir
og með reglubundnu
flugi innanlands var
ekki lengur þörf fyrir
þessa flutninga. Rík-
isskip flutti alla jafna
vöru milli hafna, en
fram undir síðustu ára-
tugi aldarinnar var út-
flutningur, einkum
sjávarafurða beint frá
framleiðsluhöfnum á
markaði erlendis. Sama átti við um
megin- innflutningsþarfir lands-
byggðarinnar vegna landbúnaðar og
byggingarframkvæmda; skip komu
að utan og losuðu á flestum sæmilega
skipsfærum höfnum.
Síðustu 20 árin hefur mismunandi
stór hluti slíkra flutninga farið í
gáma og verið umskipað í Reykjavík
þar sem áætlunarskipin fóru beint
frá höfuðborgarsvæðinu til útlanda.
Með miklu minni landbúnaði hefur
flutningsþörf til og frá landsbyggð-
inni með skipum minnkað. Með hag-
ræðingu í sjávarútvegi eru ódýrari
afurðir fluttar beint úr frysti-
geymslum og vinnsluskipum á lands-
byggðinni til erlendra markaða í
frystiskipum.
Áður var umtalsverð neysluvara
flutt beint á strönd að utan, en þar
sem verslunin er komin á færri hend-
ur eru vörur fluttar með tíðum send-
ingum með bílum frá vöru-
miðstöðvum í Reykjavík til
verslananna um allt land. Öryggi
landflutninga er slíkt að sárasjaldan
falla niður ferðir og seinkanir eru fá-
tíðar. Rými í flutningabílunum á
bakaleið er oft notað til að flytja
vörur til útflutnings um vöru-
afgreiðslur skipafélaganna í Reykja-
vík.
Hlutur innanlandsflutninga í
strandferðum var rýr, þó reynt væri
að flytja gosdrykki og steinull með
skipum. Samkvæmt fréttum eru
núna flutt árlega 2500 vagnhlöss frá
Steinullarverksmiðjunni til bygginga
um land allt.
Ljóst er að kostnaður við land-
flutninga er umtalsverður, reiknað
er með að hver ekinn km með 44
tonna bíl kosti 172 kr. Þá tekur tíma
að koma vöru til útskipunar um
Reykjavík.
Með tilkomu stóriðju á Austur-
landi hafa bæði stóru skipafélögin,
Samskip og Eimskip, boðið upp á
viðkomur millilandaskipa sinna í
höfnum Fjarðabyggðar. Það þýðir að
vara þangað er komin á svipuðum
tíma og tæki að aka frá Reykjavík
eða jafnvel fyrr. Verðlagning í sjó-
flutningum, sérstaklega í tvíkeppni,
er alfarið skipafélaganna en það gef-
ur auga leið að kostnaður ætti að
vera lægri. Þá er minni mengun og
minnkuð slysahætta.
Þá er enn mikilvægara að með
komu skipanna á leið til Evrópu
styttist heildar-flutningstími frá
framleiðanda í byggðum nær útskip-
unarhöfn til markaða og
bætir því stöðu þeirra
sem selja unna vöru, –
gegn pöntunum eða í
ferskvöru.
Þegar ákvörðun hef-
ur verið tekin um stór-
iðju á Húsavík verður til
flutningaþörf sem
væntanlega verður
mætt með beinum
skipasiglingum að utan.
Verður að teljast líklegt
að félögin sendi skip sín
frá Reykjavík norður
um til Húsavíkur og
væntanlega áfram til
Reyðarfjarðar á leið til
meginlandsins.
Húsavík gæti þá orð-
ið meginútflutningshöfn
fjórðungsins; með
Vaðlaheiðargöngum er
fjarlægðin inn til Ak-
ureyrar 75 km.
Fari skipin frá
Reykjavík norður um til meginlands-
ins liggur beint við að koma við á Ísa-
firði, þar sem siglingin lengist aðeins
um 21 sjómílu. Það byggist nátt-
úrulega á því að skip af þeirri stærð
geti lagst að bryggju í nær öllum
veðrum þar. Með göngum milli
Dýrafjarðar og Arnarfjarðar getur
höfnin á Ísafirði þjónað útflutningi
allra byggða á Vestfjörðum allt árið
um kring sem mun leiða til umtals-
verðs sparnaðar á akstri til Reykja-
víkur.
Ljóst er að þessar siglingar taka
aðeins minnihluta þeirra vöruflutn-
inga sem fara um vegina, hins vegar
munu þyngstu farmarnir sem núna
slíta vegunum mest einna helst fara í
skip. Því verður minnkun slits mun
meiri en nemur fjölda ferða, en eftir
verða flutningar á neysluvörum sem
vegna pakkninga og magns pakka og
pappírsvöru leiðir til minni heild-
arþunga og minni öxulþunga.
Ekki er loku fyrir skotið að ein-
hverjir innanlandsflutningar fari
með skipum, sérstaklega þyngri
farmar, ef vegayfirvöld taka upp
frekari skattlagningu miðað við öx-
ulþunga í framtíðinni. Það væri í
góðu samræmi við slit á vegum, það
eru margfeldisáhrif hvað aukinn öx-
ulþungi veldur mun meira sliti.
Lækkun vörugjalda í höfnum út á
strönd mundi gera þann valkost
meira aðlaðandi.
Þessar siglingar munu hafa mun
róttækari áhrifa á afkomu lands-
byggðarinnar en einhver endurvakn-
ing strandflutninga fortíðarinnar,
þar sem vöru verður ekki umskipað
og hefur mun skemmri flutningstíma
til og frá helstu mörkuðum en nú
tíðkast fyrir Norðurland og Vest-
firði. Flutningur um Fjarðabyggð-
arhafnir hefur þegar sannað sig.
Því má segja að koma stóriðju á
Reyðarfirði og Húsavík verði sú
lyftistöng sem muni hafa mjög já-
kvæð áhrif á afkomumöguleika ann-
arra atvinnugreina utan höfuðborg-
arsvæðisins.
Stóriðja á Norður-
landi og flutningar
á sjó og landi
Páll Hermannsson skrifar um
strandsiglingar
Páll Hermannsson
» Þessar sigl-ingar munu
hafa mun rót-
tækari áhrifa á
afkomu lands-
byggðarinnar...
Höfundur er flutningahagfræðingur.
Sængurfataverslun, Glæsibæ • Sími 552 0978 • www.damask.is • Opið mán.-fös. kl. 10-18, lau. kl. 10-16
Barnasængur
- barnasett