Samvinnan - 01.06.1969, Blaðsíða 32

entu en samruna. En það fólk,
sem í dag bíður við dyr stjórn-
málanna eftir því að vera kvatt
til þátttöku, ætti að geta lagt
grunninn að slíku flokkakerfi.
Þá mundi verða auðveldara að
kjósa um stefnu hverju sinni, í
stað þess upphrópanaskætings,
sem nú er tíðkaður fyrir hverjar
kosningar. Ég er persónulega
ekki í nokkrum vafa um, hvar
þessar nýju flokkalínur ættu að
liggja. Alþýðuflokkurinn og
Framsóknarflokkurinn ásamt
þeim, sem samvinnufærir eru af
meðlimum Alþýðubandalagsins,
gætu myndað annan flokkinn.
Þá yrði Sjálfstæðisflokknum
sem fyrr skipaður sess hægra
megin við hinn nýja Alþýðu- og
framfaraflokk. Auðvitað mundu
margir ekki sætta sig við þessa
skiptingu, en þeir gætu þá stigið
yfir línuna í hvora áttina sem
þeir vildu. Það er ekki mergur-
inn málsins, hvort eitthvað tap-
ast af stuðningsmönnum. Merg-
urinn málsins er að koma á reglu
í hinu pólitíska húsi.
í samræmi við þetta væri eðli-
legt að skipan Alþingis yrði tek-
in til gagngerðrar endurskoðun-
ar. íslendingar hafa ekkert að
gera með sextíu þingmenn. Ég
get ekki séð að lýðræðið hafi
dregizt saman eða vaxið við fjölg-
un þeirra. En á þingi eiga ekki
að sitja menn, sem geta ekki gef-
ið sig óskipta að þingstörfum.
Það er alveg rétt, að eins og
þetta er núna skiptir ekki máli,
hvort þingmennskan er fimmta
eða áttunda aukastarf mannsins,
vegna þess að starf þingmanns á
þingi í dag er að láta stjórna sér
í þingflokki og lúta síðan forsjá
um atkvæðagreiðslu í þingsal.
Alþingi er nefnilega ekki orðinn
neinn prófsteinn á lýðræðið í
landinu. Það er sviplaust færi-
band handa hverjum þeim, sem
tekst að berja saman nægilegum
meirihluta. Og gildir þá einu
hvort um eitthvert saumnálar-
Gísli J. Ástþórsson:
Vort daglega
Prentsvertan er stríðsmálning
stjórnmálaflokkanna, nema það
sé nærtækara að líkja henni við
farðann sem leikarinn makar á
sig áður en hann stekkur snar-
borulega fram í sviðsljósið ell-
egar við varalitinn og augna-
lokablámann og kinnroðasmyrsl-
ið sem samkvæmispían klínir
framan í sig í þeirri trú að ætla
má að hún gangi þá fremur í
augun á herrunum. íslensku
trumvarp er að ræða eða fjár-
lög ríkisins.
Ef þingmönnum væri fækkað,
en stórlega bætt aðstaða þeirra
sem eftir sætu, þannig að þeir
hefðu skrifstofuhjálp hver og
einn, þingtíminn lengdur og
þingmenn gerðir frjálsari orða
sinna og gjörða í öllum þeim
málum, sem ekki væru stefnu-
mál flokksins, mundi strax lyft-
ast brúnin á pólitíkinni í land-
inu. Kannski er brýnasta verk-
efni í anda lýðræðis í dag að
gera þingmennina frjálsa.
Til þess að svo megi verða,
verður að búa þeim þau skilyrði,
að eftirsóknarvert kaup fylgi því
að sitja á þingi, án þess að til
komi tíu nefndastörf, og þing-
flokksfundir séu ekki haldnir
nema um stefnumál, þannig að
ekki komi til atkvæðagreiðslu
innan þeirra um önnur atriði.
Það mætti sjálfsagt margt
fleira segja um stjórnmálaflokk-
ana og lýðræðið, en ég ætla að
láta hér staðar numið.
Ég vil aðeins ítreka, að það
stendur máthótun á stjórnmála-
flokkunum í landinu. Þessi hótun
er komin frá nýjum kynslóðum,
sem sætta sig ekki við gömlu
flokkana nema þeir taki miklum
breytingum. Og til þess höfum
við lýðræði, að það verði notað
til skynsamlegra breytinga, ann-
að hvort að vilja eða frumkvæði
þeirra, sem nú ráða flokkunum,
eða þá með nýjum mönnum, sem
mundu reiða fallöxi nýrra hug-
mynda og nýrra úrlausna að
gömlu og fúnu skipulagi. Við
höfum fyrir okkur flokkaskipan
frá öðrum tug aldarinnar, sem
þróunin gerði að nauðsyn. Sú
skipan byggðist á allt öðrum for-
sendum en þeim sem fyrir eru
í landinu í dag. Síðari tíma þró-
un kallar á allsherjar endurskoð-
un og fyrsti gusturinn af því kalli
tímans fór um þetta land í síð-
ustu forsetakosningum.
Indriði G. Þorsteinsson.
blað
dagblöðin eru gunnfánarnir sem
stjórnmálagarparnir bera fyrir
fylkingum sínum þegar þeim
lýstur saman í endalausu reip-
togi þeirra um sál og sannfær-
ingu kjósandans. Það má raunar
segja að þau séu líka ífæran sem
stjórnmálamaðurinn setur í rass-
inn á háttvirtum kjósanda þegar
hann innbyrðir hann.
Það má illu heilli segja ýmis-
legt misjafnt um íslensku dag-
blöðin. Það má segja um þau
eins og Steinbeck segir í „Can
nery Row“ um hafnarstrætið að
þau séu fnykur og ískrandi ó-
hljóð og gamall ávani. Þau eru
líka velvakandinn sem hefur ekki
losað svefn í fimmtíu ár og veð-
urhaninn sem snýst svo glatt
stundum að minnir á skoppara-
kringlu; og enn má segja að
þau séu gjallarhornið sem marg-
ur snarvitlaus fósinn fær óáreitt-
ur að baula og öskra í svo fremi
sem hann er bara vær og þægur
í flokksböndunum.
íslensku dagblöðin eru póli-
tísk flugrit með fréttir innanum.
Það hefur verið hlutskipti þeirra
síðan ég man eftir mér. Sá mað-
ur sem heldur að fréttamaðurinn
standi keikur í brúnni og stýri
fleytunni og að pólitíski skrif-
finnurinn sé þá aðeins einn af
hásetunum á dekkinu — sá borg-
ari ætti hið fyrsta að vitja lækn-
is og láta gera nákvæma úttekt
á heilabúi sínu.
Ég man ekki til þess að blaða-
maður hlyti lof húsbænda sinna
fyrir framtakssemi við frétta-
öflun ef fréttin varpaði minnsta
skugga á flóðlýsta ásjónu Flokks-
ins: ekki í eitt einasta skipti!
En ég man legíó djöfullegra
augnaráða sem blaðamaður hef-
ur þegið að launum fyrir heiðar-
leg vinnubrögð og er meira að
segja svo lánsamur að vera sjálf-
ur í flokki þeirra sem geta stát-
að af því að hafa setið fyrir
manndrápsaugunum oftar en
einu sinni.
Ef þetta væri ekki grátlegt þá
væri það yfirþyrmandi hlægilegt.
Ég man þmámæltan stjórnmála-
skörung sem belgdi sig eins og
þrumuský yfir höfuðsvörðum
blaðamanns sem hafði orðið það
á í önn dagsins að birta ljós-
mynd af stjórnmálaskörungnum
sem var svo óhugnanlega lík hon-
um að maðurinn ætlaði að
springa af bræði. Ég man tvo
pólitíska stórskotaliðsforingja
þrátta um það fyrir framan
prentsmiðjudyr hvort væri snið-
ugri pólitík að láta blaðið segja
að harðsnúinn andstæðingur
þeirra hefði talað yfir tómu húsi
eða tíu aflóga kellingum, þegar
sannleikurinn var þvert á móti
því miður sá að það hafði verið
fullt út úr dyrum hjá árans
manninum. Ég man stórmeistar-
ann í refskákinni sem gerði mér
tilkall gegnum síma klukkan lið-
lega sex að morgni á stórhelgum
degi af því ég hafði látið birta
frétt um atburð í plássi nokkru
úti á Reykjanesi sem átti að
þegja í hel af hernaðarlegum
ástæðum. Þessa manns biðu veg-
tyllur hins útsmogna og kaldrifj-
aða og óseðjandi tækifærissinna.
Vasar hans eru enn þann dag í
dag bólgnir af illfengnum auði.
Drottinn blessi minningu hans
þegar stund hans rennur upp,
því að ég geri það ekki.
Pólitísku dragbítarnir á blöð-
unum spyrja ekki fyrst hvernig
barninu hafi reitt af sem ölvaði
bílstjórinn ók yfir um morgun-
inn: þeir spyrja fyrst um flokks-
markið á bílstjóranum. Ég ýki
ekki að ráði. Það er engin til-
viljun hvort fréttin um fjársvika-
málið kemur undir fimm dálka
heimsendafyrirsögn á fremstu
síðu ellegar henni er potað með
fingrafimi sjónhverfingamanns-
ins innundir hjónabandstilkynn-
ingarnar bak við auglýsingadálk-
ana innst í blaðið. Þeir hálustu
geta sagt fréttina þannig og
sniðið henni þannig stakk að
greindarmenn geta hvorki ráðið
af lestri hennar hver sé bann-
settur skálkurinn né hvað sé
eiginlega verið að fjasa um;
svart er orðið hvítt eða að
minnstakosti svo kámugt að það
er ólæsilegt; en margur íslend-
ingurinn hefur að vísu lært að
lesa á milli línanna og getur
dregið rökréttar ályktanir af
hundakúnstum sjónhverfinga-
mannanna.
Ofurkapp pólitísku pennanna
væri kátbroslegt ef þeir stefndu
ekki að því að gera okkur öll-
sömun að flónum. Þeir eru þar
að auki þvílíkt farg á blaða-
mannastéttinni að hún rís naum-
ast undir því. Öll blöðin eiga
ærlega og drengilega blaðamenn
sem mundi ekki koma til hugar
að stinga ömmu sinni undir stól
hvað þá vandalausum ef þeim
þætti hún hafa unnið til þess
að komast á prent. Þeir eru eng-
ir öfgamenn þannig séð en þeim
svipar allt um það að einu leyti
til hvítasunnumannsins eða jafn-
vel trúboðans í myrkustu Afríku,
nefnilega að þeir trúa því í ein-
lægni að boðorðin tíu séu til þess
að halda þau en ekki til þess að
sparka þeim eins og rifinni tuðru
út í hafsauga þegar svo þykir
henta. Þeir trúa því fram í rauð-
an dauðann að það sé frum-
skylda blaðamannsnis að segja
fréttina eins og hún kemur fyrir
af skepnunni en hreint ekki að
skjóta henni undan eða skrum-
skæla hana þannig að sannleik-
urinn stendur á höfði úti í mýri
og lygin hreykir sér glaðhlakka-
lega á iljum hans.
Þeir fara ekki viljandi í mann-
greinarálit og þeir eru ekki með
svartan blett á tungunni og þeir
þumbast við. Drottinn minn,
hvað þeir þumbast við! Ætli
nokkrar manneskjur undir sól-
inni hafi mátt troða marvaðann
lengur til þess að halda nösun-
um uppúr? Nú spyr einhver af
gefnu tilefni: en af hverju fara
32