Samvinnan - 01.06.1969, Blaðsíða 15

sinn naut hann ráða þýzka hershöfðingjans
von Falkenhayns og tókst að umkringja
svæði kommúnista. Hann „sveið jörðina“
kringum þá og hótaði að svelta íbúana inni.
Þeir voru á báðum áttum og margir þeirra
voru líflátnir — því eftir rauðu ógnaröld-
ina kom hvíta ógnaröldin. Rauði herinn
minnkaði úr 180.000 mönnum í 100.000
menn, sem voru umkringdir æ þéttar af
500.000 manna her Kúómintangs, sem laut
góðri stjórn og var vel búinn vopnum. í
október 1934 tóku Maó og aðrir leiðtogar
kommúnista hina frægu ákvörðun um að
leggja Kíangsí-sovétið fyrir róða, brjótast
útúr hringnum og hefja Gönguna miklu
yfir þvert Kínaveldi, um 10.000 kílómetra
leið. Sú ákvörðun var jafnhetjuleg og hún
var hræðslukennd.
í Jenan-héraði í Norður-Sjansí, ekki langt
frá austurenda kínverska múrsins, var
annað sovét starfandi, og þangað náðu leif-
arnar af Kíangsí-hernum eftir tveggja ára
frækilega göngu. En árið 1934 vissi enginn
um ákvörðunarstað þessara hetjulegu
flökkumanna, foringjarnir ekki heldur. Þeir
þrömmuðu áfram í leit að öðrum sovét-hóp-
um, hvar sem þá væri að finna. Harðréttið
var ósegjanlegt, og fyrstu þrjár vikurnar
fórust 25.000 menn. í fyrstu rigndi stanz-
laust meðan þeir földust á daginn og gengu
á nóttunni. Þeir voru hrjáðir af hersveit-
um Kúómintangs, sættu árásum herstjóra
hér og þar, voru eltir af flugvélum, en
brutust áfram vesturábóginn í átt til Set-
sjúan, síðan norðurávið til Sjansí. Þeir urðu
að fara yfir ein tuttugu stórfljót og jafn-
marga fjallgarða. Á landamærum Tíbets
urðu þeir að fara yfir hættuleg gljúfur og
á einum stað yfir hálfónýta, gjöktandi tré-
brú 100 metra yfir ólgandi fljóti, meðan
skothríðin dundi á þeim. Þeir urðu að fara
yfir Stóra-Snæfjall (yfir 5000 metra hátt)
þar sem Maó var sjúkur af hitasótt og helm-
ingur burðardýranna féll. Eftir mánaðar-
dvöl í Setsjúan héldu þeir í norðurátt og
urðu að þola meiri þrengingar en nokkru
sinni fyrr þegar þeir fóru yfir mýrlendar
grassléttur, þar sem regn, þoka, kuldi, risa-
mýflugur og fjandsamlegir frumbyggjar
lögðust á eitt um að hrjá þá. Leifarnar af
burðardýrunum fórust og síðustu lyfjabirgð-
irnar týndust. Þeir sem drógust afturúr voru
skildir eftir, en hinir urðu að tyggja villi-
rætur og húðir þartil þeir voru svo lán-
samir að geta skipt vopnum sínum fyrir
hveiti og kvikfénað hinna frumstæðu ætt-
bálka, sem áttu til að beita vopnunum gegn
aðkomumönnum í staðinn fyrir eitraðar
örvar. Þessir kommúnistahermenn voru ekki
einungis hermenn, heldur líka landkönn-
uðir á ókönnuðum slóðum. Maó skrifaði hjá
sér minnisgreinar um nýjar jurtategundir,
einkennileg tré, óþekkt fjöll og ókunna
ættflokka. Engan þarf að undra þó Gangan
mikla yrði að helgisögn og sögur, kvæði og
ballöður um þessa sögulegu ferð séu á
hverju strái í Kína. Þó Maó væri oft illa
haldinn, reyndist hann hafa þrek til að
standast raunina; hann kveðst sjálfur hafa
verið „síhress" vegna stöðugrar hættu og
þess undurs að vera lifandi þráttfyrir allt.
Endrum og eins fagnaði hann þessu undri
í ljóði, því hann var menntamaður og rit-
höfundur ekki síður en stjórnmálamaður.
Hægri hönd hans, Sjú Te, var feykiþrek-
mikill maður, enda varð hann þrívegis að
fara yfir hinar torfæru grassléttur. 100.000
menn höfðu lagt upp frá Kíangsí, en ein-
ungis 20.000 komust til Sjansí, og þó höfðu
margir þeirra bætzt í hópinn á leiðinni. í
október 1935, ári eftir að lagt hafði verið
upp, náði fyrsta fylkingin til Jenan-héraðs
í Norður-Sjansí; aðrar komu seinna og sú
síðasta ári eftir það. Haft er fyrir satt í
Kína, að þessir harðgeru bændaherir hafi
sigrað tíu herstjóra og hertekið 62 borgir
aukþess sem þeir vörðust sífelldum árásum
Kúómintangs. „Byltingin innan byltingar-
innar“ hafði bjargazt, og Maó var nú ótví-
rætt leiðtogi hennar.
Brottför kommúnista til hinna afskekktu
fjallahéraða í norðri létti á erfiðleikum
Sjang Kaí-séks, og þó hann héldi norðurá-
bóginn til að skipuleggja aðra „útrýmingar-
herferð“, var einn af hershöfðingjum hans
þar svo mótfallinn hugmyndinni, að um
skeið var Sjang fangi undirmanns síns og í
lífshættu staddur. Það furðulega var, að
honum var bjargað úr þessum hættulegu og
auðmýkjandi aðstæðum af íhlutun kommún-
ista. Því Maó sendi Sjú En-laí á vettvang
til að skakka leikinn og semja um nýtt
bandalag Kúómintangs og kommúnista í
því skyni að sameina þjóðina gegn Jap-
önum. Rauði herinn var endurskipulagður
undir heitinu Áttundi herinn, og kommún-
istar fengu Sjang til að viðurkenna stjórn
sína á landamærasvæðunum.
Þetta samkomulag kann að virðast kyn-
legt eftir allar ógnir Göngunnar miklu, en
Maó og Sjú En-laí réttlættu það á þeim
forsendum, að þjóðleg eining gagnvart Jap-
önum væri lífsnauðsyn, og að framvegis
mundi Kúómintang berjast gegn Japönum
fremur en kommúnistum. Ógnunin frá Jap-
an var nú orðin banvæn. Japan var alger-
lega í höndum herskárra þjóðernissinna, og
herinn og foringjar hans höfðu mikil völd
og virðingu. Árið 1937 voru Japanir loks
reiðubúnir að reyna að hertaka gervalit
Kínaveldi. Þeir gereyddu fátæklegum flug-
flota Sjangs og gerðu síðan óhindrað loft-
árásir á borgir landsins. Miklu fullkomnari
herbúnaður þeirra tryggði þeim sigur í öll-
um orustum. Brátt höfðu þeir tekið Sjang-
haí, Nanking og Hanká. Tvær síðastnefndu
borgirnar höfðu verið höfuðborgir Sjangs,
sem nú neyddist til að flytja höfuðstöðvar
sínar langt inní land, til Sjungking við
ofanvert Jangtsefljót í Setsjúan-fylki. Jap-
önsk herskip gátu ekki siglt svo langt upp-
eftir fljótinu, og herir þeirra hefðu orðið
að fara yfir veglaus fjöll til að ná þangað.
Einsog kommúnistai' höfðu þegar sannað
og Sjang vissi af dýrkeyptri reynstu, var
þetta svæði tilvalið til skæruhernaðar.
Japanir, sem voru í bandalagi við mönd-
ulveldin í Evrópu, hófu nú stórfelldasta
landvinningastríð sitt. Þeir ætluðu að
leggja undir sig Suðaustur-Asíu og notuðu
tækifærið eftir ósigra Breta, Frakka og
Hollendinga 1940 til að hertaka nýlendur
þeirra á svæðinu. Þeir sökktu Kyrrahafs-
flota Bandaríkjanna í Pearl Harbour með
skyndiárás, og vorið 1942 voru þeir ein-
Bandaríski sáttasemjarinn George Marshall í Jenan. Yzt til vinstri er Sju En-lai,
í miðið er Sjú Te og yzt til hœgri Maó.
15