Kirkjuritið - 01.09.1975, Blaðsíða 76

skortir, unz hann kemst að raun um
það, sem hentar karlmanninum. Þetta
er að sönnu barnsleg saga um það,
sem varð, sögð með þeim hœtti, sem
er töluvert langt fró hugsunarhœtti
okkar. En vegna þess að sagan er svo
geysimannleg, þá sjáum við, að hver
tilraun til að troða sér inn að leyndar-
dómi sköpunar Guðs er með öllu ó-
gjörleg.
Samt er djúpur lœrdómur fólginn í
þessari misheppnuðu tilraun til að
afla manninum hentugrar aðstoðar.
Samfélag manna missir þannig öll
einkenni þess að vera eitthvað, sem
er sjálfgefið. Hugsanlega (theoretic-
ally) gœti verið til önnur mynd mann-
legrar tilveru. Dýrin hefðu getað verið
félagar mannsins (vers 19-20). Þau
eru einnig mjög mikils metin ! þessari
frásögn. 1 Prestaritinu er sagt, að þau
hafi hlotið blessun ásamt manninum.
I Jahveritinu eru þau hugsanlegir fé-
lagar mannsins. Auðvitað gat félags-
skapur þeirra ekki orðið fullkominn,
en tengsl mannsins við dýrin eru hon-
um lífsnauðsyn. Það er lögð áherzla
á einn þátt þessara tengsla: nafn-
gjöf dýranna. Vegna þess að maður-
inn gefur dýrunum nafn, þá eru stað-
fest yfirráð hans yfir dýrunum. (Á
þessu hvílir áherzla hér eins og í
Prestaritinu.) Fyrstu orðin, sem maður-
inn mœlir, eru nöfn. Með þessum nöfn-
um (nomina) tekur hann að skipa
niður og ráða yfir umhverfi sínu.
Nafngjöf er fornt og gróið málatferli.
Hér kemur það fram í nafngjöf dýr-
anna. Þetta sýnir mikilvœgi þeirra fyr-
ir manninn allt frá fyrstu tíð. Jafn-
framt dýrunum kemur svo fleira til,
sem brátt verður mikilvœgara. Þeim
234
hlutum eru einnig gefin nöfn og þann-
ig komið stjórn á þá. Nafngjöfina er
hœgt að túlka sem upphafið að hlut-
stœðri þekkingu.
Nœsta ólík þessari hlutstœðu þekk-
ingu er ,,hin fagnandi mótraka"
(„jubilant welcoming" eins og Herder
nefnir það) konunnar. Karlmaðurinn
finnur félaga í konunni. Þessi upp-
götvun gagntekur hann eins og und-
ur vœri. Nafnið, sem hann velur
henni, er nafn ástúðar^ sem jafnframt
er þakkargjörð fyrir Guðs gjöf. Með
þessu nafni hyggst hann á'varpa kon-
una, nota það í viðrceðu og í sam-
félagi við hana. Ávarp í félagsskap
er málatferli, sem í grundvallaratrið-
um er frábrugðið því að gefa nafn.
Það er einstakt að finna slíkt innscei
í málfari í svo barnslegri sögu sem
Jahveritið birtir, þ. e. nafngjöf, hlut-
lcega notkun og persónulegt viðrœðu-
atferli.
Tilgangur Guðs, er hann gefur karl-
manninum konuna, er orðaður eins og
orðskviður: ,,Það er ekki gott fyrir
manninn, að hann sé einsamall". Guð
talar þannig af kcerleika forsjóncir
sinnar, kœrleika, sem ber umhyggju
fyrir manninum, jafnvel þótt þessi
félagsskapur reynist ástceðan fyrir ó-
hlýðni mannkynsins. Samt er það
ekki gott fyrir manninn að vera ein-
samall! Þetta er yfirlýsing sögumanns
! samtíma sínum. Guð œskir þess 1
kœrleika forsjónar sinnar, að maður-
inn kynnist félaga, jafnvel þótt þetta
samfélag verði honum efni til freist-
ingar, óhcefuverka og harmleiks. ^
þessu eru Prestaritið og Jahveritið
samdóma. Að beggja hyggju er sönn
mennska aðeins möguleg ! samfélag1,