Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Blaðsíða 133
133
nokkurri bók annari. Af leikritum Æskylosar eru til um 50
handrit. Ekkert þeirra hefir öll ritin og i lang flestum þeirra
eru aðeins þau þrjú leikrit, sem mest voru lesin. Rit
Sófóklesar eru til í h. u. b. 100 handritum, og eru sjö ein
talin nokkurs virði til útgáfu. Mestur hluti Annála Tacitus-
ar hefir bjargazt á einu handriti aðeins. Kvæði Catullusar
eru til i 3 handritum og öll eru þau rakin til sama liandrits-
ins, sem mun ekki vera eldra en frá 14. öld. Rit allra vinsæl-
ustu höfundanna, eins og t. d. Evripidesar, Ovidiusar, Cice-
rós og sérstaklega Virgils, eru til i talsvert fleiri handritum,
svo telja má í liundruðum, og þó flest fremur ung.
En sé svo vikið að handritum af Nýja-testamentinu, þá eru
rit þess á grísku, fleiri eða færri saman, til í meira en 4000
handritum, og þó eru liandrit af latnesku þýðingunni miklu
fleiri. Alls munu Nýja-testamentis handrit vera talin um
13000.
Er nú þetta til hins betra eða verra? gæti einhver spurt.
Þessi dæmalausi sægur af handritum gerir auðvitað rann-
sóknir allar miklu erfiðari og vandásamari. Það er t. d. ekki
nokkur leið, að ætla sér að sýna alla þá texta í nokkurri út-
gáfu. Það er meira að segja erfitt að finna aðferð til ])ess að
merkja þá alla, og í vönduðustu vísindalegum útgáfum er
ekki hægt að sýna nema tiltölulega lítið úrval. Enginn mað-
ur getur lieldur komizt jTir það, að kynna sér alla þessa
texta sjálfur.
En á hinn bóginn verður að telja þessa staðreynd, hand-
ritafjöldann, hiklaust tii bóta. Eftir því sem meira er til af
liandritum, eftir þvi er meiri vonin eða vissan um, að frum-
textinn sé hvergi alveg glataður. Iíann er til, og vandinn er
sá, að finna hann út úr þessum sæg öllum.
Það er þó ekki aðeins fjöldinn, sem hér kemur til greina.
Gæði handritanna eru meira virði. Og þá er yfirleitt litið svo
á, að því eldra sem handritið er, þvi betra sé það. Þó er það
ekki algild regla, lieldur styðst hún aðeins við það, að bezt sé,
að sem fæstir sé milliliðirnir milli frumhandritsins og afrits-
ins, og að sennilegt sé, að elztu liandritin eigi skemmra til
frumritanna en liin. Þó er þetta ekki æfinlega víst, heldur
getur yngra handrit verið gert eftir svo fornri bók, að það
sé í raun og veru miklu nær frumritinu en hitt, sem eldra er.
Og svo er ekki lieldur alll undir því komið, hve margir milli-
liðirnir eru, heldur líka undir hinu, hvernig þeir eru. Einn
óvandvirkur afritari eða á einhvern liátt illa til starfsins