Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Blaðsíða 268
268
til rækilegrar endurskoðunar á þrem stöðum: í Palestinu af
Órígenesi, og er það sá texti, sem Híeronýmus notar sérstak-
lega, í Egiptalandi af Hesychíusi, sem kemur sérstaklega
fram í B, og loks í Sýrlandi af Lúkían, og er það sá texti, sem
Hieronýmus talar verst um og er meginstofninn í textus re-
ceptus. Hug raðaði handritum þeim, sem þekkt voru inn i
þessa flokka, og' verður ekki annað sagt, en að hann hafi kom-
izt furðu nærri þeim meginlínum, sem síðan liafa haldizt.
Loks slcal nefna liér kaþólska guðfræðinginn J. M. A.
Scholz. Hann ferðaðist um lönd og álfur og safnaði til lang
fullkomnustu handritaskrár Nýja-testamentisins, sem fram að
þeim tíma var til. Hann safnaði og orðamun, en menn telja
liann ekki nákvæman. Hann var andvígur Griesbach og þeirri
stefnu, sem gagnrýndi textus receptus. Hann setti fyrstur
fram þá merkilegu skoðun, að ekki væri farandi eftir elztu
handritunum. Þau hefði einmitt geymsl af því, að texti þeirra
liefði þótt óbrúklegur. Þess vegna liefðu þau legið ónotuð. En
ekki iiafa menn viljað trúa þessu, t. d. um N og B.
Þannig lýkur þá öðru tímabilinu. Einkenni þess er deilan
um textus receptus, sem enn situr að völdum, og svo söfn-
unarstarfið, sem gerði þeim, er síðar komu, mögulegt að ná
þeim árangri, sem raun varð á. Sú sannfæring fór og á þessu
tímabili að ná rneiri tökum, að „textus receptus“ væri raun-
verulega „textus non recipiendus".
Þriðja tímabil. Textus receptus yfirgefinn.
Sá sem á heiðurinn af því, að liafa fyrstur þorað að víkja
textus receptus frá og' gefa út alveg nýjan texta eftir beztu
lieimildum, var málfræðingurinn Karl Lachmann. Hann var
þaulvanur að gefa út fornrit og fást við erfiðar textarann-
sóknir í samhandi við það, og það var þvi ómetnanlegur á-
vinningur, að liann tók sér fyrir hendur að finna góðan texta
Nýja-testamentisins. En óheppilega tókst til um fyrstu útgáfu
hans. Hún kom út 1831. Textinn var mjög breyttur frá því, sem
tíðkazt hafði, en ekki gert á neinn hátt grein fyrir útgáfunni,
aðferðum útgefanda eða markmiði, lieldur var í stað þess vís-
að í ritgerð, sem Lachmann liafði skrifað i vísindarit eitt, sem
fáir sáu. Þar lýsti Laclnnann því, að liann teldi ekki unnt að
ná frumtextanum að svo komnu. En liann vildi stíga það
spor í áttina, að ná texta þeim, sem notaður hefði verið á 4.
öld. Það ætti að vera liægt. Til þess að ná þessu marki valdi
liann nokkur heztu handrit eins langt og' þau náðu og fyllti