Morgunblaðið - 06.12.2008, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. DESEMBER 2008
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Styrkingkrónunnareykur
landsmönnum nú
bjartsýni eftir
nokkrar mjög erf-
iðar vikur. Það var
tími til kominn að sjá smá ljós-
tíru við enda ganganna sem
við fetum okkur nú í gegnum.
Stórar en ekki óyfirstíg-
anlegar hindranir eru samt á
veginum framundan. Núver-
andi gjaldeyrishöft gefa rík-
isstjórninni gálgafrest til að
hafa stjórn á krónunni. Það
mun ekki ganga til langs tíma.
Róttæk breyting var gerð á
lánshæfiseinkunn ríkissjóðs
hjá alþjóðlega matsfyrirtæk-
inu Moody’s í fyrradag. Sér-
fræðingar fyrirtækisins
þekkja vel til Íslands og hafa
heimsótt landið til að kynna
sér aðstæður í kjölfar banka-
hrunsins. Það er því full
ástæða til að taka umsögn
þeirra um efnahag þjóð-
arinnar alvarlega.
Lækkun á lánshæfismati
ríkissjóðs hefur kannski ekki
bein áhrif á lánakjör á alþjóð-
legum mörkuðum að þessu
sinni. Aðgangur að lánum á al-
mennum markaði er takmark-
aður og stjórnvöld þurfa að
reiða sig á lánafyrirgreiðslu
frá öðrum ríkjum og Alþjóða-
gjaldeyrissjóðnum.
Lækkunin er hins vegar
táknræn fyrir þá stöðu sem
ríkissjóður Íslands
er í. Í fyrra var
hlutfall skulda af
landsframleiðslu
einungis um 28%.
Þetta hlutfall
stefnir í að verða
150% á næsta ári samkvæmt
Moody’s. Skuldirnar eru með
öðrum orðum að aukast gíf-
urlega um leið og kostnaður
við lántökuna hækkar og
tekjur ríkissjóðs dragast sam-
an.
Það er gott að forystumenn
ríkisstjórnarinnar séu bjart-
sýnir á að ríkið geti staðið við
skuldbindingar sínar og náð
tökum á efnahagsástandinu
eins og lesa mátti úr ummæl-
um Árna Mathiesen fjár-
málaráðherra og Geirs H.
Haarde forsætisráðherra í
Morgunblaðinu í gær. Mark-
miðið er auðvitað að hækka
lánshæfiseinkunnir ríkisins
því með tíð og tíma þarf að
leita aftur á erlenda fjár-
málamarkaði til að fá fé að
láni.
Til að það gangi eftir má
ekkert út af bregða. Vítin eru
mörg og þau ber að varast með
styrkri stjórn efnahagsmála.
Misstígi ríkisstjórnin sig er
raunveruleg hætta á að allt
fari á versta veg. Fyrirtæki,
einstaklingar og heimili eru
ekki bara aðþrengd í krepp-
unni. Ríkissjóður er það einn-
ig.
Lækkun lánshæfis-
mats er táknræn
fyrir þá stöðu sem
ríkissjóður er í }
Aðþrengdur ríkissjóður
Margir þeirra,sem nú sitja
í fangelsi á Ís-
landi, eiga það
sammerkt að hafa
átt við námsörð-
ugleika að stríða í æsku. Til
þessara vandræða má rekja
að þeir flosnuðu upp úr námi
og urðu utanveltu í samfélag-
inu. Þetta gerðist ekki á einni
nóttu, heldur smám saman,
en þar kom að þessir ein-
staklingar voru komnir svo
kirfilega út á kant að nánast
var búið að stimpla þá út úr
samfélaginu og leiðin til baka
orðin ófær.
Um þessi mál var fjallað á
málþingi Félagsfræðinga-
félags Íslands í fyrradag og
kom þar meðal annars fram
hvað miklu máli það gæti
skipt að fangar gætu mennt-
að sig. En þar þarf ekki síst
að huga að því að þeir geti
fengið menntun við hæfi.
Margir þeirra eru nefnilega
að taka upp þráð sem slitnaði
þegar þeir voru börn að aldri.
Nú er mest áhersla lögð á
nám á framhaldsskólastigi,
en suma vantar þann grunn,
sem átti að leggja meðan á
skólaskyldunni
stóð. Einnig þarf
nám að vera á
boðstólum allan
ársins hring
þannig að fangar
geti byrjað að leggja drög að
nýju lífi án tillits til þess á
hvaða árstíma afplánun hefst.
Helst þarf þó að efla aðstoð
fyrir börn með námserf-
iðleika. Á Íslandi á að heita
jafnrétti til náms. Lesblinda
kemur andlegu atgervi ein-
staklinga ekki við, en getur
verið stórkostleg hindrun í
námi ef ekkert er að gert.
Það væri of langt gengið að
segja að íslensk fangelsi yrðu
tóm eftir 15 til 20 ár ef tekið
yrði á þessum málum af al-
vöru, en það myndi hafa
veruleg áhrif.
Í kreppunni eru uppi há-
vær köll um sparnað og er
hætt við því að í skólum verði
ekki umflúið að sérkennslu
verði fórnað á altari nið-
urskurðarins. Aðstoð við
börn, sem eiga við námsörð-
ugleika að stríða, er nú þegar
ófullnægjandi og þennan þátt
skyldi síst skera niður. Svo
mikið er í húfi.
Kreppan má ekki
bitna á börnum með
námserfiðleika }
Menntun og fangelsi
S
tundum gerum við heiminn flókinn
þegar prinsip lífsins eru tiltölulega
einföld. Annað hvort stendur mað-
ur með ófrísku konunni sem er sagt
upp af því að hún er ófrísk eða mað-
ur stendur með vinnuveitandanum sem rekur
hana. Annað hvort stendur maður með faglega
tæknimanninum sem er rekinn af því að hann
neitar að beygja sig undir skoðanakúgun eða
maður stendur með útvarpsstjóranum sem
þiggur ofurlaun og lúxusbifreið og fer með al-
mannaeign eins og hvern annan einkabisness.
Annað hvort stendur maður með sjúkralið-
anum, ljósmóðurinni, strætisvagnastjóranum
og slökkviliðsmanninum sem þiggur eftirlaun
opinberra starfsmanna eða maður stendur
með ráðamönnum sem segjast vera að afnema
eigin sérréttindi þegar þau í raun finna nýjar leiðir til að
standa um þau vörð. Annað hvort stendur maður með
rétti smáríkja til að standa jöfn gagnvart lögum og
reglum á alþjóðlegum vettvangi eða maður stendur með
misbeitingu valds, kúgun og ofurefli stærri ríkja og ríkja-
sambanda.
Þessa dagana erum við sem smáþjóð að kyssa hnefa-
réttinn. Heyrðuð þið hvað fram kom á Alþingi í gær?
Vaxtakostnaðurinn einn af lánum sem verið er að
þröngva okkur til að taka gætu numið fjórðungi af öllum
ríkisútgjöldum á árinu 2010 og svo áfram… og áfram. Það
verður lítið eftir fyrir Droplaugarstaði þegar jafngildi
nokkurra háskólasjúkrahúsa á ári fara í vaxtakostnað.
Hinir „viljugu“ stuðningsmenn Íraksstríðsins
hafa ekki sést fyrir í spilavíti heimskapítalism-
ans. Þeir hafa spilað rassinn úr buxunum. En
það hafa líka fleiri gert. Bandarísk fjármála-
fyrirtæki hafa hrunið unnvörpum. Líka innan
Evrópusambandsins. En það er ekki orð um
það í Brussel. Hvers vegna skyldu Bretar
beita hryðjuverkalögum gegn litla Íslandi en
ekki Ameríku? Milljarðar á milljarða ofan
hafa verið fluttir frá Bretlandi til Bandaríkj-
anna. Þúsundir hafa misst vinnuna í ESB og
enn fleiri tapað inneignum. En bara smáþjóðir
eru krafðar um nýja Versalasamninga og ráð-
leysingjar kvitta. Þetta er nýlendustefna ESB
sem Afríka þekkir svo vel. Alþjóðagjaldeyr-
issjóðurinn dáist að vanda að djörfum göm-
blurum og er ánægður með hina „viljugu“. En
hann gefur lítið fyrir tapara.
Ef pressan væri á þeim sem komu okkur í vandræðin
þá væri það skiljanlegt út frá þeirri siðfræði sem okkur
hefur flestum verið kennd – að þeir sem beri sök skuli
axla ábyrgð. En nei, það er allt annað fólk sem á að borga.
Það er nefnilega sjúkraliðinn, ljósmóðirin, strætóstjórinn
og slökkviliðsmaðurinn. Og svo auðvitað litlu nýfæddu
börnin sem ljósmæður taka á móti. Og ófæddu barna-
börnin.
Hver ætlar að standa með þeim? Evrópusambandið?
Nei. Færeyingar? Já. Þarf að vera lítill og veikburða til að
hugsa stórt? Bregðum spegli á heiminn. Kannski getum
við eitthvað lært. liljagretars@gmail.com
Guðfríður Lilja
Grétarsdóttir
Pistill
Spegill heimsins
FRÉTTASKÝRING
Eftir Elvu Björk Sverrisdóttur
elva@mbl.is
V
ið höfum mestar áhyggj-
ur af sjúklingunum sem
fram til þessa hafa leit-
að á Hringbraut, eins og
hjarta- og krabbameins-
sjúklingum og fólki með langvinn
vandamál í nýrum og meltingu,“ seg-
ir Bylgja Kjærnested, formaður
hjúkrunarráðs Landspítala – há-
skólasjúkrahúss (LSH). Fram-
kvæmdastjórn spítalans hefur
ákveðið að sameina bráðamóttökuna
við Hringbraut og slysa- og bráða-
deildina í Fossvogi. Stefnt er að því
að af sameiningunni verði á næsta ári
og að bráðamóttakan verði í Foss-
vogi. Með þessu á að reynast unnt að
spara yfir 100 milljónir króna árlega,
að sögn Björns Zoëga, fram-
kvæmdasjóra lækninga á LSH.
Í vikunni var skipaður starfshópur
vegna sameiningarinnar, sem Már
Kristjánsson, sviðsstjóri lækninga á
bráðasviði LSH, fer fyrir. Hópurinn
þarf að vinna hratt, en hann á að
skila verkefnisáætlun eftir tvær vik-
ur. Til grundvallar starfinu er að
skoða hvernig tryggja megi öryggi
sjúklinga og þjónustu við þá. Sér-
staklega er lögð áhersla á að hóp-
urinn hafi samvinnu og samráð við
neyðarþjónustu og sjúkraflutninga á
höfuðborgarsvæðinu.
„Eitthvað þarf að láta undan“
Fram til þessa hafa bráða-
móttökurnar verið á tveimur stöðum.
Til móttökunnar á Hringbraut hafa
einkum leitað sjúklingar með hjarta-
og kviðvandamál, krabbameinssjúkl-
ingar og sjúklingar með blóð-
sjúkdóma og þvagfæravandamál.
Þar eru einnig legudeildir fyrir þessa
sjúklingahópa. Í Fossvogi er starf-
rækt slysa- og bráðadeild.
Einn möguleiki sem til greina
kemur er að efla flutninga milli húsa,
en annar að flytja ákveðna starfsemi
á milli, segir Már Kristjánsson. „Við
þurfum að reikna út hvað er hag-
felldast í þessu.“
„Núna er ljóst að það þarf að hag-
ræða í ríkiskerfinu. Eitthvað þarf að
láta undan og við ákváðum að leggja
þetta til,“ segir Björn Zoëga. Hann
segir sameiningu hafa verið rædda í
mörg ár og hún feli í sér faglegt hag-
ræði.
Skoða þurfi aðstöðumálin vegna
sameiningarinnar. Áhöld séu um það
hversu mikið sé hægt að bæta við
húsnæði bráðamóttökunnar í Foss-
vogi, en Björn segir hugsanlegt að
hægt sé að nýta það öðruvísi en nú er
gert.
Bylgja Kjærnested segir að menn
vilji bíða niðurstaðna starfshópsins
áður en hægt verði að gefa ítarlega
umsögn um fyrirætlunina. Ljóst sé
að standa þurfi vel að flutningum
fólks milli sjúkrahúsa, sem muni
mjög líklega aukast. Þá þurfi að huga
að vinnuaðstöðu starfsmanna. Bylgja
segir að sér lítist vel á nefndina sem
skipuð hefur verið, þar hafi margir
verið kallaðir til.
Már Kristjánsson segir að með
sameiningu verði hugsanlega hægt
að fækka vaktalínum. Starfsfólk hafi
eðlilega áhyggjur af fækkun starfa.
„En eins og málin standa er ekkert
sem segir að við þurfum að segja
fólki upp,“ segir hann.
Hann bendir á að mikilvægt sé að
skoða kostnaðinn eftir sameininguna
ekki aðeins með því að líta til eins
fjárlagaárs. „Ef þetta gerist árið
2009 þá væri fyrirsjáanlegt að við
gætum kostað meira það ár en 2008.
En svo myndum við sjá heilmikinn
arð [af breytingunum] 2010 og 2011.“
Morgunblaðið/ÞÖK
Sameining Stefnt er að því að bráðamóttökur fari á einn stað á næsta ári.
Ein bráðamóttaka
sparar 100 milljónir
„Við höfum verið að búa okkur
undir að fara í nýtt [háskólasjúkra-
hús],“ segir Már Kristjánsson.
Menn hafi verið að gæla við að af
því gæti orðið 2013 eða 2014.
Vegna ástandsins í samfélaginu
telji menn nú ekki óraunhæft að
það dragist eitthvað.
Morgunblaðið/Sverrir
Á bráðasviði LSH eru um 250
stöðugildi. Rekstrarkostnaður
sviðsins hefur verið um 1,5 millj-
arðar á ári, sem eru um 5% af
rekstrarkostnaði spítalans.
Komur á slysa- og bráðadeild í
Fossvogi og á bráðamóttöku við
Hringbraut eru um 70 þúsund á ári.