Íslenzk tunga - 01.01.1961, Blaðsíða 37

OAKV. FORN. NOKKUR, NOKKUÐ
35
þ. e. fagurri, -urrar, urra fyrir fagri, -rar, -ra,58 en sú breyting hefur
fyrst orðið eftir að innskots-«-ið kom inn.59
Einkvæða stofnmyndin nokkr- er sýnu algengari í GB en i NT
(neðanmálsgr. 54). Af þessari aukningu á tíðni þessarar stofnmynd-
ar á 16. öld má ljóst vera, að áhrifsbreyting sú, er hún varð til við,
getur naumast hafa byrjað löngu fyrir þann tíma. Bj. K. Þórólfsson
tilfærir nokkur dæmi um tvíkvæðar myndir úr Biskupasögum.00
Eru þau öll úr AM 180b, fol. (Laurentíus sögu), er hann telur frá
uin 1400, en er þó sennilega yngra, e. t. v. frá síöari hluta 15. aldar.61
Elztu dæmin úr fornbréfum eru þgf. et. kk. nauckrnm (Skálholti
1449) DI III nr. 234 og þf. flt. kk. nockrra (ca. 1433—-1478) DI V
áhrifsbreytingar," 64, neðanmálsgr. 19. — Bandle hefur þó eflaust rétt fyrir sér,
er hann segir (s. 368); „doch kommen in der tneuislandischen] Aussprache
wolil auch ... synkopierte Formen vor.“ — í seðlasafni Orðabókar Háskólans
er eitt dæmi frá 17. öld (þgf. et. kvk. npckre) og eitt frá 18. (ef. et. kvk.
nokkrar), auk dæma úr ritum Guðbrands Þorlákssonar.
58 Hvorki J. Helgason (s. 65—71) né Bandle (s. 296—308) greina frá beyg-
ingu þessa flokks lýsingarorða í NT og GB, þ. e. hvort notaðar séu gömlu mynd-
irnar fagri o. s. frv. (svo sem búast mætti við til samræinis við nokkri o. s. frv.)
eða yngri myndirnar jagurrí o. s. frv.
58 Tvíkvæðar orðmyndir eru þó einnig til (V. Guðmundsson, 88—89, § 189,
Anm. 3). — Á hinn hóginn hafa í nokkrum öðrum tvíkvæðum stofnum einnig
stundum myndazt tvíkvæðar orðmyndir í þessum föllum í stað hinna þríkvæðu,
sem einráðar voru að fornu og eru langalgengastar enn (sjá V. Guðmundsson,
s. st.). Við flest orð eru slíkar myndir sjaldgæfar, en í beygingu sumra orða
eru þær allalgengar nú og hafa verið lengi, t. d. Iielgri, ýmsrí o. s. frv. fyrir
heilagri, ýmissi o. s. frv. f GB eru tvíkvæðu myndirnar algengar í báðum þessum
orðum (Bandle, 301—302), en í NT aðeins af ýmis (J. Helgason, 70), ekki af
heilagur (s. 68). í GB eru einnig tvíkvæðar myndir í sömu beygingarmyndum
°f eignarforn. yS(v)ar, þ. e. ydrar, ydra fyrir yd(u)arrar, yd(u)arra (Bandle,
39 og 350), en í NT koma slíkar myndir hins vegar ekki fyrir (J. Helgason,
77—78). Þessar tvíkvæðu myndir eru hliðstæðar við nokkri o. s. frv. fyrir
nokkurri o. s. frv.
00 Um íslenskar orðmyndir, 49.
01 Stefán Karlsson segir (í bréfi), að í þessu handriti séu svo margar nýj-
ungar í máli, „sem engar eða mjög fáar hliðstæður eiga sér í bréfum frá fyrra
Hliita 15. aldar, að mér þykir mjög ósennilegt að það sé eldra en frá síðara
hlnta aldarinnar, enda bendir stafagerð heldur ekki til eldri tíma.“ K. K&lund