Íslenzk tunga - 01.01.1961, Blaðsíða 56
54
ÁSGEIR BLÖNDAL MAGNUSSON
um so. ofþóa. En bæði þúa og og(g)þóa koma fyrir í eldri ritum, og
skal ég nú víkja að því. I orðabók Björns Halldórssonar stendur
svo:2 „Oggþóga (at oggþóga) oggannire, jurgiis insectari, skjelde
og smelde pá en; vid. agg et þægi.“ Af þessu er auðsætt, að Björn
hefur þekkt so. oggþóa í merkingunni ‘skamma’, og kemur það heim
við umsögn Grímseyingsins skaftfellska, er ég drap á hér að framan.
í orðabókarhandritinu Lbs. 220 8vo er líka getið um so. oggþóa. En
handrit þetta mun vera frá árunum í kringum 1830 og er að surnu
leyti sniðið sem viðauki við orðabók Björns Halldórssonar. Þar er
tilfært no. oggþói ‘molestia’ og so. oggþóast vid einn ‘molestiam
exhibere’. Ekki er fullljóst, hversu þýða skal latnesku orðin í þessu
sambandi, en auðsætt, að þeim verður naumast komið heim við
þýðingu Björns Halldórssonar; sennilega merkir molestia hér ‘ami,
mæða’ og molesliam exhibere ‘sýna e-m meinbægni, angra, mæða
e-n, stríða, mótþægja e-m’. Kemur það og bezt heim við þýðingu
molestia í Latnesk-íslenzkri orðabók Jóns Árnasonar og Clavis poe-
tica Benedikts Gröndals.
í glósusafni einu í handriti, AM 436 4to (frá því um 1700),
stendur: „Eg Ogþoa, af gr. okhthéö, indignor.“ En af þessari klausu
verður varla ráðið neitt ákveðið um merkingu so. ogþóa, með því
að hér er verið að rekja saman ættir orða; gr. okhthéö (‘er stúrinn’)
er ekki bein þýðing á ogþóa, og lat. indignor (‘verð sár, reiðist’) er
efalaust ætlað að túlka merkingu gríska orðsins. Þó bendir klausan
til þess, að glósuhöfundur hafi talið, að merking ogþóa væri fremur
í ætt við það, sem frá er greint í Lbs. 220 8vo, en þýðingu Björns
Halldórssonar. Hvort einritun g-sins í ogþóa og samanburðurinn við
gríska orðið bendi til önghljóðsframburðar, skal ósagt látið.
Eg kem þá að elztu heimildinni um so. og(g)þóa, en það er Elli-
kvæði síra Ólafs Guðmundssonar:3
2 Lexicon islandico-latino-danicum Biörnonis Haldorsonii (Havniæ 1814), 11,
130.
3 Guðbrandur Þorláksson (útg.), Eín Ny Wiisna Bok Med mörgum andleg-
um Viisum og Kuœdum Psalmum/Lof s0nguum og Rijmum/teknum wr Ritn-
ingu (IHóluml 1612), 318.