Neytendablaðið - 01.06.2003, Blaðsíða 2

Landbúnaður á villigötum
Efni
íslenskur landbúnaður framleiðir góðar
vörur. Um það eru neytendur sammála
og í könnunum hefur komið fram að
þeir treysta innlendum vörum betur en
innfluttum hvað varðar heilbrigði og
hollustu. Reyndareru íslenskir neytendur
ekki einir um slíka trú á innlendri fram-
leiðslu, neytendum í nágrannlöndum
okkar finnst það sama um sínar landbún-
aðarvörur. Hneykslismál í matvælafram-
leiðslu í Evrópu á síðustu árum hafa hins-
vegar dregið úr tiltrú neytenda þar.
Fyrir nokkrum árum setti landbúnaðar-
ráðherra reglugerð um gæðastýrðan land-
búnað. Þetta var eðlilegt skref. í matvæla-
framleiðslu þarf að vera gæðastýring til
að tryggja neytendum hollar og hreinar
vörur, framleiddar án þess að notuð séu
eiturefni eða fúkkalyf f óhófi. Þetta er
einnig eðlilegt miðað við þá áherslu sem
lögð er á hreinleika landsins og hollustu
íslenskra landbúnaðarafurða. Böggull
fylgdi þó skammrifi, því ekki voru bænd-
ur skyldaðir til að taka upp gæðastýrðan
landbúnað eins og eðlilegt hefði verið,
heldur er þeim það í sjálfsvald sett. Síð-
ar var heiti reglugerðarinnar breytt og
nú heitir hún reglugerð um „vistvæna"
landbúnaðarframleiðslu og eru bændur
sem taka upp eðlilega framleiðsluhætti
verðlaunaðir með því að geta merkt vöru
sínar sem „vistvæna afurð". Sá er galli á
þessu að neytendur vita ekki hvað „vist-
væn afurð" er og rugla slíkum vörum oft
saman við lífrænar vörur, sem eru allt
aðrar og lúta miklu strangari skilyrðum.
Erlendis eru aðeins til tvær gerðir land-
búnaðarvöru, hefðbundnar og lífrænar.
Hér hefur verið bætt við þriðju gerðinni,
„vistvænum" vörum. Það er full ástæða
til að ætla að gerðar yrðu athugasemdir
í nágrannalöndum okkar ef við reyndum
að markaðssetja þar „vistvænar" afurðir.
Það er skoðun Neytendasamtakanna að
hér sé um að ræða grófan blekkingaleik
gagnvart neytendum og Ijóst er að sam-
tökin láta reyna á það hjá þar til bærum
yfirvöldum hvort þetta stenst. Það er
með öllu óþolandi að reynt sé að spila
með góða trú neytenda. Sem dæmi má
nefna að í reglugerðinni segir að bannað
sé að nota hormóna eða vaxtaraukandi
efni í þessum „vistvænu" vörum. Ekki
er hér um nýmæli að ræða, því þetta
hefur sem betur fer alltaf verið bannað f
íslenskri landbúnaðarframleiðslu. Hvaða
leik er eiginlega verið að leika gagnvart
neytendum? Samkvæmt samkeppnislög-
um er bannað að veita rangar og villandi
upplýsingar. Að mati Neytendasamtak-
anna er hér einmitt verið að veita rangar
og villandi upplýsingar.
Hér er ekki aðeins grófur blekkingar-
leikur gagnvart neytendum. Þessi mála-
tilbúnaður veldur lífrænum landbúnaði
einnig miklu tjóni. Það er ekki einfalt
fyrir bændur að breyta úr hefðbundnum
landbúnaði yfir í lífrænan, og það er
kostnaðarsamt fyrir framleiðendur. Og
þegar forysta bænda talar öll einum rómi
um að „vistvænar afurðir" séu framtíðin
er skiljanlegt að bændur fari stystu leið-
ina til að styrkja stöðu sína og velji „vist-
vænu" leiðina í stað hinnar lífrænu.
Til að kóróna sköpunarverkið hefur land-
búnaðarráðherra gefið út reglugerð um
gæðastýrða sauðfjárframleiðslu þar sem
meðal annars segir að sauðfjárbænur
sem uppfylla skilyrði um gæðastýrða
sauðfjárframleiðslu eigi rétt til sérstakra
álagsgreiðslna úr ríkissjóði á árunum
2004-2007, að hámarki 100 krónur á
hvert kíló dilkakjöts miðað við verðlag 1.
mars 2000. Á meðan fá sauðfjárbændur
sem fara yfir í lífræna framleiðslu engan
stuðning. Víðast erlendis fá bændur sem
það gera hinsvegar sérstaka aðlögunar-
styrki.
Fullyrða má að það er einmitt f lífrænum
landbúnaði sem framtíðin liggur hér eins
og annars staðar, enda hefur eftirspurn
eftir lífrænum vörum aukist mjög mikið
á síðustu árum og sér ekki fyrir endann á
þeirri aukningu. Það er þvf mikil skamm-
sýni hjá íslenskum stjórnvöldum að ein-
blína á svokallaðar „vistvænar" landbún-
aðarafurðir og gefa lífrænum landbúnaði
langt nef.
Jóhannes Gunnarsson
Frá kvörtunarþjónustunni 3
Fæðubótarefni 4
Hvað eru stritstöðvar? 6
Frelsi í fjármálum 7
Gæðakönnun á morgunverðarkorni 8
fluka lífrænar aðferðir næringargildi
matvæla? 10
Öryggivöru 11
Gæðakönnun á hlaupaskóm 12
Kvörtunarþjónusta fyrirtækja 14
Skyndibitasamfélagið 18
Húrra fyrir einkavæðingunni 19
Gæludýraframleiðsla íbúrum 20
Almannatryggingamolar 22
,44517
Prentaö efni
Blaðið er prentað á
umhverfisvænan hátt.
NEYTENDABLAÐIÐ
2.tbl., 49. árg. - júní 2003
Utgefandi: Neytendasamtökin,
Síðumúla 13, 108 Reykjavík
Sími 545 1200 Fax 545 1212
Veffang: www.ns.is
Netfang: ns@ns.is
Ábyrgbarmaður: Jóhannes Gunnarsson
Ritnefnd: Brynhildur Pétursdóttir,
Jóhannes Gunnarsson, Þórólfur
Daníelsson, Þuríður Hjartardóttir
Umsjón með gæðakönnunum: Ólafur
H. Torfason
Yfirlestur: Mörður Árnason
Umbrot og hönnun: Stíll ehf.
Prentun: Hjá GuðjóniÓ ehf. - vistvæn
prentsmiðja
Pökkun: Bjarkarás
Upplag: 13.500 eintök, blaðið er sent
öllum félagsmönnum í Neytendasam-
tökunum
Ársáskrift: 3.300 krónur og gerist
áskrifandi um leið félagsmaður í
Neytendasamtökunum.
Heimilt er að vitna í Neytendablaðið í
öðrum fjölmiðlum sé heimildar getið.
Óheimilt er þó að birta heilar greinar
eða töflur án leyfis Neytendasam-
takanna. Upplýsingar úr Neytenda-
blaðinu er óheimilt að nota í auglýs-
ingum og við sölu nema skriflegt leyfi
Neytendasamtakanna liggi fyrir.
Lykilorð á heimasíÖu: zxk1
2 NEYTENDABLAÐIÐ 2.TBL. 2003