Bændablaðið - 16.01.2007, Blaðsíða 6

Bændablaðið | Þriðjudagur 16. janúar 20076
Tvö kennileiti sem komið hafa
við sögu í lífi mínu hafa horfið
á undanförnum dögum. Á ung-
lingsárunum bjó ég í næsta
nágrenni við Hampiðjuna og
kíkti oft þar inn. Ég man að mér
þótti hávaðinn í spunavélunum
ærandi og hugsaði með mér að
þetta væri nú ekki freistandi
framtíðarvinnustaður.
Nú er þetta hús farið og búið
að koma spunavélunum fyrir
í nýrri verksmiðju austur við
Eystrasalt. Vonandi hafa þeir sem
þar vinna mannsæmandi laun
fyrir og í það minnsta viðhlítandi
varnarbúnað því mér er það í
fersku minni að ekki hafði fólkið
í gömlu Hampiðjunni neitt til að
verja sig fyrir hávaðanum hér
forðum.
Hitt kennileitið sem hvarf eru
verksmiðjuhús Sambandsins
sáluga á Gleráreyrum á Akureyri.
Ekki hafði ég þar langa viðdvöl
en drap þó niður fæti á fyrri-
hluta tíunda áratugarins. Þá
var Sambandið að heita má
liðin tíð og eini reksturinn sem
tengdist samvinnuhreyfingunni
var skinnasútun fyrir þær
landsfrægu flíkur mokkajakka
sem prýddu margan manninn á
sokkabandsárum undirritaðs.
Eins og fram kemur hér
aftar í blaðinu var háð nokkur
barátta fyrir því að varðveita
eitt húsanna sem nú hafa verið
rifin, en hún bar engan árangur.
Þar var um að ræða tæplega 100
ára gamalt steinhús kennt við
Gefjunni. En jafnvel goðsögu-
legar verur mega sín lítils þegar
kemur að því að svala verslunar-
þörf almennings.
Í greininni í blaðinu er
Þor-steinn Arnórsson að velta
fyrir sér ástæðum þess að verk-
smiðjurekstur Sambandsins
leið undir lok og er það allt
rétt og satt sem hann segir.
Mér finnst þó vanta einn hluta
skýringarinnar sem ég tel ekki
veigaminnstan. Ég hef nefnilega
alltaf verið þeirrar skoðunar að
það sem reið baggamuninn um
hrun Sambandsins hafi verið
hrun Sovétríkjanna.
Ástæðan er einföld: Engin
fyrirtæki nutu jafnmikils af
þeim verslunarsamningum sem
gerðir voru milli Íslands og Sov-
étríkjanna á tímum kalda stríðs-
ins og fyrirtæki Sambandsins.
Hvort sem það var málning, fisk-
ur, húfur eða treflar, allt var þetta
selt til Rússlands og í staðinn
fluttum við inn olíu og Lödur.
Það var nú þá. –ÞH
Málgagn bænda og landsbyggðar
Útflutningur á landbúnaðarafurðum
til Bandaríkjanna hefur verið til
umræðu að undanförnu, ekki síst
eftir að hvalveiðar í atvinnuskyni
voru hafnar á ný eftir langt hlé.
Hefur jafnvel mátt skilja á sumum
að þessi útflutningur eigi sér enga
framtíð, óháð því hvort hvalveiðar
trufli markaðsstarfið.
Útflutningur íslenskra land-
búnaðarafurða á sér vissulega
fremur skrykkjótta sögu í seinni tíð.
Erfitt hefur reynst að afla markaða
sem tilbúnir eru að greiða það verð
sem íslenskir framleiðendur þurfa
að fá. Ávallt hefur þó blundað með
þeim draumurinn um að geta selt úr
landi þá framleiðslu sem umfram er
þarfir íslensks markaðar.
Þess vegna var Áform sett
á laggirnar á tíunda áratugnum
til þess að reyna enn einu sinni
hvort ekki væri hægt að selja
Bandaríkjamönnum lambakjöt á
verði sem stendur undir íslenskum
framleiðslukostnaði. Ólíkt því
sem áður var raunin gekk það
vonum framar. Og það var ekki
bara lambakjötið sem hlaut hylli
hjá bandarískum sælkerum heldur
einnig skyr, smjör, súkkulaði og
trillufiskur.
Í ljósi þessa góða árangurs var
sett upp áætlun um það hvernig
best væri að standa að þessum
útflutningi. Hannaður var ferill
vörunnar frá bónda til búðarborðsins
í Whole Foods sem byggðist á
því að íslenskir bændur byrjuðu
að ná fé af fjalli um miðjan ágúst
í því augnamiði að koma kjötinu í
gáma sem fluttir yrðu með skipum
til Bandaríkjanna. Stefnt var að
því að senda sem mest af kjötinu
með skipum því það er u.þ.b. 65
krónum dýrara að flytja hvert kíló
með flugi. Einnig var hugsað fyrir
öllum pappírum sem tengjast svona
útflutningi.
Eftir þessari áætlun var unnið
haustið 2004. 80% af kjötinu var
flutt með skipum í lofttæmdum
umbúðum sem tryggja 90
daga geymsluþol. Þetta ár var
allt hagstætt, áætlunin stóðst
í öllum aðalatriðum og gengi
Bandaríkjadals var viðunandi.
Niðurstaðan varð sú að framlegðin
af þessum útflutningi varð mun
betri en náðist með útflutningi til
nokkurs annars lands.
Sveiflukennd framlegð
Árið eftir fór hins vegar allt á verri
veg. Fyrir því voru ýmsar ástæður.
Erfið tíð seinkaði smalamennsku
og ekki reyndist unnt að hefja
slátrun nægilega snemma. Fyrir
vikið varð pökkun kjötsins það
seint á ferðinni að flugið var eini
mögulegi flutningsmátinn. Nú
snerust hlutföllin við og 80%
kjötsins fóru með flugi. Við það
varð pappírsgangurinn erfiðari
og auk þess komu upp vandamál
við heilbrigðisskoðun vestra,
sem leiddu til þess að eyða þurfti
einhverjum tonnum af kjöti.
Reyndar kom í ljós, að um mistök
eftirlitsmanna var að ræða , a.m.k. í
einu tilfellinu.
Þessu til viðbótar var
gengisþróunin afar óhagstæð
útflutningnum þetta árið.
Dollarinn fór niður undir 60 kr..
Niðurstaðan varð því að framlegðin
snarminnkaði og samanburðurinn
við aðra útflutningsmarkaði,
einkum Færeyjar, varð allur annar
og óhagstæðari en árið áður.
Þrátt fyrir þessi áföll hélt áhugi
Bandaríkjamanna áfram að vaxa
og þegar kom fram á árið 2006 var
ljóst að hann var meiri en íslenskir
framleiðendur töldu sig geta sinnt.
Árið 2005 sat í þeim og áhuginn fór
greinilega dvínandi. Eftir töluvert
stímabrak og margar símhringingar
tókst þó að útvega 62 tonn af kjöti
og senda vestur, verulegan hluta
þess með flugi. Þetta var fjarri því
að fullnægja óskum Whole Foods
sem vildi fá 150 tonn af unnu kjöti.
Með þetta í huga er svo sem
skiljanlegt að einhverjir vilji slá
þennan útflutning af. Íslenskir
framleiðendur þurfa að gera það
upp við sig hvort rétt sé að halda
honum áfram. Verði svarið jákvætt
þurfa menn að vera reiðubúnir að
taka því að framlegðin sveiflist til.
Sé reynt að rýna í framtíðina má
ljóst vera að lambakjötið þarf að
takast á við samkeppni frá innfluttu
kjöti í náinni framtíð. Það hefur í för
með sér enn frekari fækkun fjár og
minni framleiðslu, nema markaðir
finnist í útlöndum sem greiða gott
verð fyrir þetta úrvalskjöt. Um það
snýst starf Áforms ásamt því að
koma jafnframt öðrum vörum á
markað eins og áður getur.
Telja menn að það sé fullreynt?
Eig um við að hætta út flutn ingi á ís lensku lamba kjöti?
LEIÐARINN
LOKAORÐIN
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjöl margra annarra er tengjast land búnaði. Bændablaðinu er
dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands.
Árgangurinn kostar kr. 5.500 en sjötugir og eldri greiða kr. 2.500.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294-2279 Ritstjóri: Þröstur Haraldsson, ábm. th@bondi.is
Blaðamenn: Erla Hjördís Gunnarsdóttir ehg@bondi.is – Margrét Þóra Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurdór Sigurdórsson ss@bondi.is
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason eh@bondi.is
Netfang blaðsins (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Netfang auglýsinga er augl@bondi.is
Prentun: Prentsmiðja Morgunblaðsins Upplag: sjá forsíðu – Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins að mestu leyti. ISSN 1025-5621
Um ræð an um mat væla verð ið bloss aði upp
enn einn gang inn nú í árs byrj un. Eins og
fyrri dag inn birt ust full trú ar versl un ar inn ar
í fjöl miðl um til að tjá sig um ástæð ur fyr ir
háu verði á mat væl um. Það væri synd að
segja að þeir hefðu eitt hvað nýtt fram að
færa. Enn sem fyrr er það land bún að ur inn
með sína of ur tolla og inn flutn ings tak mark-
an ir sem á sök ina að þeirra mati. Í bak-
grunni mátti sjá tals menn Sam fylk ing ar inn-
ar kinka kolli og segja al menn ingi að þeir
þekki mein semd ina, vernd ar stefnu land-
bún að ar ins, sem þeir muni að sjálf sögðu
upp ræta við fyrsta tæki færi.
Í þess ari um ræðu vant aði eins og áð ur
að menn spyrðu sig ým issa spurn inga sem
hljóta að leita á þá sem kynntu sér töl fræð-
ina sem hrintu um ræð un um af stað. Hvers
vegna eru tolla laus ir ávext ir svo dýr ir sem
raun ber vitni? Og hvað um brauð ið, gos ið
og kex ið sem eng inn toll ur er greidd ur af?
Því er held ur ekki hamp að í um ræð unni
að ís lensk bú vara er ekki nema um 5% af
út gjöld um heim il anna og fer minnk andi.
Það merk ir að þótt bænd ur gæfu all ar
af urð ir sín ar myndi hlut fall út gjalda til mat-
ar kaupa ekki lækka nema um 2%. Samt
er svo að skilja á tals mönn um stór versl-
an anna að það séu ein mitt þessi 2% sem
nauð syn legt sé að losna við svo hægt sé að
lækka mat ar reikn ing ana.
At burða rás in und an farn ar vik ur hef-
ur líka ver ið at hygl is verð. Rík is stjórn in
kynnti í haust að gerð ir sín ar til að lækka
mat væla verð en á und an förn um vik um
hafa birgj ar og fram leið end ur hækk að verð
á vör um sín um og boða enn frek ari hækk-
an ir. Sum ar þess ara hækk ana eru ef laust
eðli leg ar en í öðr um til vik um læð ist að
mönn um sá grun ur að ver ið sé að safna
í sjóði fyr ir lækk un ina 1. mars. Bænd ur
hafa á hinn bóg inn tek ið á sig verð stöðv-
un á mjólk í tvö ár á sama tíma og að föng
til þeirra hækka um tugi pró senta. Full trúi
Sam taka versl un ar og þjón ustu vildi þó
ekki kann ast við að verð stöðv un á tím um
verð bólgu jafn gildi verð lækk un.
Hvar eru mót mæli smá sölu versl un ar inn-
ar gegn þess um hækk un um birgj anna? Það
fer ekki mik ið fyr ir þeim. Versl un in hef ur
ekki sýnt neinn áhuga á að leggja fram
sinn skerf til þess að lækka mat væla verð.
Þar á bæ er tal að um að sam keppn in leiði
til verð lækk un ar en all ir vita að á smá sölu-
mark aði rík ir fá keppni.
Þeg ar bet ur er rýnt í hinn evr ópska sam-
an burð á verð lagi kem ur í ljós að hlut ur
vöru flokk anna er æði mis jafn. Al mennt
var verð lag 46% hærra en meða tal ESB-
15. Því skal ekki á móti mælt að kjöt verð
hækk aði mik ið á milli þess ara ára, 2003
og 2005 enda ástand á kjöt mark aði af ar
sér stakt fyrra ár ið. Verð til fram leið enda
var langt und ir fram leiðslu kostn aði vegna
verð stríðs. Mjólk, egg og ost ar hafa hins
veg ar ekki hækk að nema um 1% og smjör
hef ur bein lín is lækk að í verði.
Það hef ur hins veg ar ekki far ið hátt í
um ræð unni að fisk ur hækk aði veru lega á
milli þess ara ára og er nú hvergi dýr ari í Evr-
ópu nema í Sviss! Og býr þó ís lensk ur sjáv-
ar út veg ur ekki við neina vernd ar tolla. Og
ef fisk sal ar not uðu hátt kjöt verð sem skálka-
skjól og ástæðu til verð hækk ana, hvers
vegna hækk aði mjólk ur verð ið þá ekki í takt
við hækk un á gos drykkj um og söf um?
Það vakna líka ýms ar spurn ing ar af mál-
flutn ingi versl un ar inn ar. Nú hef ur ver ið
boð uð allt að 40% lækk un tolla á óunnu
kjöti. Má þá ekki eiga von á því að versl-
un in lækki álagn ingu sína í kjöl far ið? Ætti
ekki að vera svig rúm til þess eft ir svo kall að
svim andi háa kjöt verð und an far inna mán-
aða? Eða verð ur áfram sama þörf in fyr ir
inn flutn ing á kjöti og ver ið hef ur, að mati
tals manna versl un ar inn ar? Og vel á minnst,
ef það verð ur leyft, hvert ætl ar versl un in að
skila því sem ekki selst eins og nú er gert?
Síð ast en ekki síst velta menn því fyr ir
sér hvort versl un in ætli að skila neyt end um
þeim lækk un um sem boð að ar hafa ver ið.
Verð lags könn un ASÍ fylg ist með því og
verð ur fróð legt að fylgj ast með henni.
Á næstu mán uð um verð ur háð kosn inga-
bar átta hér á landi og þá verð ur mat væla-
verð ið ef laust til um ræðu. Bænd ur gera þá
hóf sömu kröfu til stjórn mála manna og ann-
arra sem blanda sér í þá bar áttu að um ræða
um verð lag verði sann gjörn og taki til allra
þátta, að hún fjalli líka um dýr föt, há an
hús næð is kostn að og fisk. Síð ast, en ekki
síst, að verð lag sumr æða sé sett í sam hengi
við lífs kjör þjóð ar inn ar. HB
Hvað ætl ar
versl un in að leggja
fram til lækk un ar á
mat ar verði?