Bændablaðið - 16.01.2007, Blaðsíða 7

Ég vil byrja á því að þakka vini
mín um, séra Hjálm ari Jóns syni,
fyr ir að bjarga vísna þætt in um
Mælt af munni fram á með an
ég lá krank ur í eina þrjá mán-
uði. Auð vit að leysti þessi góði
hag yrð ing ur mál ið með mikl um
sóma en svo mik ið er víst að
ekki gæti ég laun að hon um greið-
ann með því að leysa hann af í
Dóm kirkj unni.
Mörg er vist
Jón Þór ar ins son Þing ey ing ur,
sem var sam tím is mér á Reykja-
lundi, sagð ist hafa lært eft ir far-
andi vísu 1975 eft ir ókunn an höf-
und. Vís an er jafn framt gáta:
Mörg er vist og víða gist,
var ir þyrst ar, dans og kæti.
Ein er kysst en óð ar misst,
önn ur flyst í henn ar sæti.
Sjálf skoð un ar vísa
Krist ján Bersi orti þessa sjálf-
skoð un ar vísu og seg ir:
Oft þó mér í æð um brenni
æsku þrótt ur og hug ann spenni
er það svo að ég engu nenni,
alkó hól skadd að gam al menni.
Í fram haldi af þessu orti ég aðra
vísu sem ég ætla að flytja konu
minni þeg ar hún kem ur heim úr
vinnu ein hvern tím ann í kvöld.
Gleði sú er í glasi skín
gert hef ur úr mér fylli svín.
Elsku hjart ans ást in mín,
aldr ei ég fram ar smakka vín.
Síð an spyr Ber sinn: Kann ast
ein hver við lof orð í lík ingu við
þetta?
Euro visi on- partí
Hjálm ar Frey steins son orti ein-
hvern tíma í kring um Euro visi-
on-keppn ina síð ustu:
Í gamla daga gafst ei neitt
góð meti að nart’ í,
nú er líf ið orð ið eitt
Euro visi on- partí.
Ragn ar Reyk ás á þing
Síð an hélt Hjálm ar áfram og
sagði:
Hún Silv ía er sexí og slyng,
ég sæll mundi gef’enni hring
– feg urstri rósa –
mér finnst ætti að kjósa
Ragn ar Reyk ás á þing.
Ætla að lifa eins og menn
Þeg ar ádrátt ur var gef inn um
bygg ingu nýs ál vers á Húsa vík
orti Hreið ar Karls son:
Skín á himni sól in senn
svo að Hús vík ing ar
ætla að lifa eins og menn,
eða Hafn firð ing ar!
Súp um skál
Krist ján Ei ríks son orti af sama
til efni:
Súp um skál um sum ar mál,
sól in skín á Bakka.
Vek ur álið vor í sál,
Vala mín, ég þakka.
Lang ar ekki í ál ver
Her mann Jó hann es son sagð ist
hafa hitt Hús vík ing á förn um
vegi og efn is lega var það þetta
sem hann sagði:
Aldr ei mig lang aði í ál ver
og ef þetta reyn ist nú tál ver
má Alcoa fara
til And skot ans bara –
og Aust fjarða – „Ét eð ‘ann
sjálf er!“
Umsjón:
Sigurdór Sigurdórsson
ss@bondi.is
Mælt af
munni fram
Í umræðunni
Bændablaðið | Þriðjudagur 16. janúar 20077
Mat væla verð sumr æð an gaus
upp í síð ustu viku þeg ar töl ur
frá dönsku hag stof unni um hlut-
falls legt verð neyslu vara var til
um fjöll un ar. Sam kvæmt könn-
un inni er verð á mat- og drykkj-
ar vör um 62% hærra hér á landi
en að með al tali inn an þeirra 15
ríkja Evr ópu sam bands ins í Vest-
ur- og Suð ur-Evr ópu sem mynd-
uðu það áð ur en það stækk aði í
aust ur. Al mennt neyslu verð lag
er 43,7% hærra en að með al tali
í þess um sömu lönd um og hef ur
hækk að um 12% frá ár inu 2003.
Það er kunn ug leg ur söng ur að
skella skuld inni á land bún að inn þeg-
ar rætt er um verð lag á mat vör um.
Í frétt um og við tals þátt um und an-
farna daga hafa t.d. tals menn versl-
un ar inn ar, stjórn mála menn og jafn-
vel Al þýðu sam band Ís lands hamr að
á bænd um og kennt um hátt verð lag
á Ís landi. Stöð ugt er klif að á því að
mesta kjara bót ís lenskra heim ila sé
nið ur fell ing tolla á land bún að ar vör-
ur. Þó tók um ræð an nokk uð aðra
stefnu þeg ar geng is mál og ís lenska
krón an dróst inn í mynd ina.
At hygli vek ur að for svars mað ur
stærsta smá sölu fyr ir tæk is lands ins á
sviði mat vöru er nú þeg ar far inn að
halda því fram að áætl un stjórn valda
um 12-13% lækk un á mat væla verði
– eft ir breyt ing ar á toll um, vöru gjöld-
um og virð is auka skatti þann 1. mars
– muni ekki ganga eft ir. Lækk un in
verði ein ung is 9,45%.
Mál flutn ing ur bænda
hef ur ekk ert breyst
Eng um blöð um er um það að fletta
að verð lag er hátt á Ís landi. Það
or sak ast af mörg um þátt um sem en
fjarri lagi að land bún að ur inn komi
þar alls stað ar nærri. Í mál flutn ingi
bænda hef ur eink um ver ið bent á
eft ir tal in at riði:
• Í lönd um eins og Ís landi þar sem
vel meg un rík ir og stór hluti þjóð-
ar tekna kem ur frá at vinnu grein-
um sem hafa mikla fram leiðni
eða geta selt af urð ir sín ar á til-
tölu lega háu verði á al þjóð leg um
mark aði verða laun há. Þetta á
líka við í þjón ustu- og úr vinnslu-
grein um sem starfa á inn an lands-
mark aði. Að sjálf sögðu kem ur
þetta fram í verð lagi til neyt-
enda. Í þessu sam hengi má vitna
til skýr inga fram kvæmda stjóra
ASÍ á Rás 2 ný ver ið þeg ar rætt
var um verð lagn ingu á Big-Mac
ham borg ara þeg ar hann nefndi
há laun á Ís landi sem eina skýr-
ingu hás verð lags.
• Í sam an burði milli landa er mik-
il vægt að hafa í huga að breyti-
leiki er mik ill, jafnt í verð lagi
sem al menn um lífs kjör um. Mun-
ur á verð lagi mat- og drykkj ar-
vöru inn an ESB-land anna 15
sem til tek in eru í könn un Eurost-
at er 57%. Ef Ís land er t.d. bor ið
sam an við Nor eg í sömu könn-
un sést að verð á kjöti í Nor egi
er 7% lægra en á Ís landi. Hús-
næð is kostn að ur er 25% meiri á
ís lensk um heim il um en hjá Norð-
mönn um. Í Pól landi aft ur á móti
er verð lag á mat- og drykkj ar vör-
um 40% lægra en með al tal land-
anna fimm tán. Að sama skapi er
vel þekkt að laun í þess um lönd-
um eru af ar mis jöfn.
• Smæð mark að ar og skort ur á
sam keppni ásamt fjar lægð ar-
vernd í sum um til fell um ýt ir
und ir verð lags mun á milli landa.
Vaxta kostn að ur og geng is sveifl-
ur gera það einn ig að verk um að
dýrt er að búa á Ís landi.
• Ís lensk land bún að ar fram leiðsla
er að eins hluti af þeirri mat vöru
sem keypt er hér á landi. Inn an
við 6% af út gjöld um heim il anna
fara í kaup á ís lensk um bú vör um
sem er um helm ingi minna en
fer í tóm stund ir og menn ingu.
Alls eyða Ís lend ing ar 13,3%
tekna sinna til kaupa á mat vör um
– bæði inn lend um og er lend um.
Kerf is breyt ing ar eru í far vatn inu
Lækk un virð is auka skatts á mat væli
þann 1. mars nk. er skref í þá átt
að lækka verð á öll um mat vör um
á Ís landi og Bænda sam tök Ís lands
fagna því. Lækk un tolla og nið ur-
fell ing vöru gjalda á kjöti frá sama
tíma mun auka sam keppni og von-
andi mun sá ábati skila sér til neyt-
enda. Í um ræð um um við brögð við
háu mat væla verði hafa bænd ur sýnt
fulla ábyrgð. Verð stöðv un mjólk ur-
iðn að ar ins er gott dæmi um það en
þar taka kúa bænd ur á sig raun launa-
lækk un á sama tíma og marg ir kostn-
að ar lið ir fara ört hækk andi. Úr tölu-
radd ir halda því fram að þetta muni
litlu breyta fyr ir neyt end ur. Það er
hins veg ar mat BÍ að lækk un tolla
á kjöti muni auka sam keppni gagn-
vart inn lend um fram leið end um
og þann ig veita þeim að hald. Með
að gerð um rík is stjórn ar inn ar er nú
ver ið að draga hrað ar út toll vernd
en rætt hef ur ver ið um í tengsl um
við samn inga inn an WTO. Inn an
Al þjóða við skipta stofn un ar inn ar er
stefnt að lækk un tolla í áföng um og
ís lensk stjórn völd standa að til lög-
um á þeim vett vangi sem fela það í
sér. EB & TB
Af hverju er dýrt að búa á Ís landi?
Verð lagsþróun á Ís landi ár in 2003-2005
Liður 2003 2005 Breyt ing
Matur og drykkj arvörur 146,9 161,6 10,0%
Áfengi og tób ak 179,4 195,7 9,1%
Föt og skór 149 163,2 9,5%
Húsnæði, hiti og raf magn 116,2 140,5 20,9%
Húsgögn, heim ilisbúnaður o.fl. 128,9 143,6 11,4%
Heilsa 137,3 153,9 12,1%
Ferðir og flutn ingar 118,1 129,8 9,9%
Fjarskipti (póst ur, sími, net) 98,3 116,1 18,1%
Tómstundir og menn ing 137,4 155,8 13,4%
Menntun 103,6 122,9 18,6%
Hótel og veit ingastaðir 169,1 183,4 8,5%
Aðrar vör ur og þjón usta 130,7 146,8 12,3%
Meðalverð í ESB-lönd unum 15 er = 100
Heimild: Eurost at, 2006.
Almennt neyslu verðlag hef ur hækk að um 12% á Ís landi frá ár inu 2003. Í
töflunni sést að ým is vara og þjón usta hef ur þó hækk að um fram það. Mat-
ur og drykk ur hef ur hækk að um 10% en lið urinn hús næði, hiti og raf magn
hækkað um 20,9%. Þeg ar rýnt er dýpra í töl urnar að baki töfl unni sést að
hlutfallslegt verð á kjöti hef ur hækk að um 31% á þessu tíma bili. Ástæð an
er sú að ár ið 2003 var kjöt verð í sögu legu lág marki m.a. sök um verð stríðs
og gjaldþr ota. Ef mið að er við ár ið 2002 sést að verð lagshækkun á kjöti
nemur um 17% en á sama tíma hækk aði verð á fisk meti um 20%.
Myndin sýn ir sam band neyslu verðlags ár ið 2005 og með allauna verka-
fólks ár ið 2003 sam kvæmt upp lýsingum OECD. Þar sem laun eru lág eins
og í Pól landi, Tékk landi og Ung verjalandi er verð lag lægst. Í há launalönd-
um eins og Ís landi, Dan mörku og Sviss er verð lag hæst.
Samkvæmt töl fræðigreiningu skýr ir bein að hvarfslína rösk lega 80% af
breytileikanum. Þessu ber sam an við Hag fræðistofnunar Há skóla Ís lands
frá 2004, en í skýrslu fyr ir for sætisráðuneytið komst hún að þeirri nið ur-
stöðu að 60% af mun á mat vælaverði milli Ís lands og Þýska lands mætti
skýra með launa mun. Heim ild: OECD og Eurost at.
Í frétt um Stöðv ar tvö 27. des. sl.
var haft eft ir for svars mönn um
Bón us og Nóa túns að skort ur á
ham borg ar hryggj um hefði ver-
ið fyr ir sjá an leg ur strax í haust
og ekki hefðu all ir feng ið svína-
kjöt sem vildu í jóla mat inn. Þeir
hefðu óskað eft ir að fá að flytja
inn er lenda hryggi en Jó hann es
Jóns son í Bón us full yrð ir í sömu
frétt að það hefði skil að stór felldu
tapi vegna hárra tolla.
Ríf leg ir af slætt ir á svína kjöti
Það var áber andi í jóla versl un inni
að versl an ir gáfu ríf lega af slætti
af jóla kjöt inu en í Bón us mátti sjá
30% af slátt af ham borg ar hryggj um
fyr ir jól in. Sam kvæmt upp lýs ing-
um frá kjöt kaup mönn um var heild-
sölu verð á ham borg ar hryggj um
rúm ar 1.400 kr. m. vsk. á kíló ið en
fimmtu dag inn 28. des. var út sölu-
verð í Bón us til neyt enda 1.189 kr.
m. vsk. Greini legt er að verð er af ar
breyti legt en dæmi voru um að kíló-
verð hafi far ið nið ur í tæp ar 800
krón ur í sömu versl un um.
Storm ur í vatns glasi seg ir einn
kjöt fram leið andi
Bænda blað ið hafði sam band við
nokkra kjöt fram leið end ur og heyrði
í þeim hljóð ið.
Einn þeirra sagði að upp hlaup-
ið vegna góðr ar sölu á ham borg ar-
hryggj um væri storm ur í vatns glasi.
Í raun og veru væru það hags mun ir
versl un ar inn ar að þrýsta á um auk-
inn inn flutn ing á kjöti með því að
segja að ís lenska kjöt ið væri upp selt
og það sé það sem hangi á spýt unni.
Ver ið sé að borga með vör unni og
bú inn til skort ur á hryggj um með
mjög lágu vöru verði. Ekki sé um
skort á svína kjöti að ræða og fram-
leiðslu geta ís lenskra svína bænda sé
full nægj andi og fari vax andi sam-
hliða auk inni neyslu á kjöti. Sami
fram leið andi benti á að áhætta
versl un ar inn ar væri lít il í kjöt sölu
því skila rétt ur sé 100% á ham borg-
ar hryggj um
sem þýð ir
að kaup-
menn mega
skila þeim
vör um sem
ekki selj ast.
Í raun sé
ekk ert óeðli-
legt við það að vör ur klár ist í ein-
staka versl un um – það eigi við um
alla vöru flokka. Neyt end ur hefðu
hins veg ar get að út veg að sér ham-
borg ar hryggi fyr ir há tíð arn ar með
auð veld um hætti í versl un um sem
áttu nóg af kjöti.
Meira fram leitt í ár en í fyrra
Sveinn Jóns son, fram leiðslu stjóri
hjá Ali, sagði að þeir hefðu fram leitt
meira af hryggj um í ár en í fyrra en
allt þeirra kjöt hafi far ið út úr húsi
fyr ir há tíð arn ar. „Ég veit til þess að
hrygg irn ir klár uð ust í Bón us á Þor-
láks messu en þeir voru til í öll um
öðr um búð um sem við selj um til.
Við sett um fram leiðsl una upp þann-
ig að við mynd um klára allt sam an
síð asta dag fyr ir jól. Við er um með
fleiri hryggi sem fara í versl an ir
núna á milli jóla og ný árs,“ sagði
Sveinn.
Vita ekki til þess fólk hafi grip ið
í tómt
Hjá Norð lenska á Ak ur eyri eru hin-
ir lands þekktu Nóa túns ham borg-
ar hrygg ir fram leidd ir en í sam tali
við Ing var Má Gísla son mark aðs-
stjóra kom fram að fram leiðsl an
hafi stað ið á end um þetta ár ið. „Við
fram leið um eft ir sölu samn ing um
og áætl un um. Birgð irn ar klár uð ust
hérna inn an húss en í all flest um til-
vik um áttu búð irn ar hryggi fyr ir
sína við skipta vini. Við mun um ekki
eiga lag er eft ir ára mót in en kepp-
umst við að fram leiða og koma
kjöti inn í versl an ir. Ég veit ekki til
þess að fólk hafi ekki get að feng ið
ham borg ar hryggi þessi jól in,“ sagði
Ing var Már.
Mik ill af slátt ur á svína kjöti fyr ir há tíð arn ar
skap aði skort í sum um versl un um