Bændablaðið - 16.01.2007, Blaðsíða 17

Bændablaðið | Þriðjudagur 16. janúar 200717
Á síð ast liðnu ári voru lið in 60 ár
frá því að fram leiðsla á Fergu son
TE-trak torn um hófst í Eng landi.
Hér verð ur fer ill hans ra kinn í
stór um drátt um.
Harry (fullt nafn Henry Ge org)
Fergu son, stofn andi Harry Fergu-
son Ltd., eins stærsta trak tora fram-
leið anda heims, var fædd ur 4. nóv-
emb er 1884 á Norð ur-Ír landi. Hann
var fjórði í röð ell efu barna for eldra
sinna.
Harry var tækni sinn að ur og ár ið
1902 fór hann að vinna við vél ar
hjá bróð ur sín um í Bel fast en var
lát inn hætta þar sem hann þótti
eyða of mikl um tíma í upp finn ing-
ar og vanga velt ur um tækni leg efni.
Ár ið 1911 stofn aði hann svo sitt eig-
ið fyr ir tæki, May Street Mo tors, en
breytti nafn inu ári seinna í Harry
Fergu son Ltd.
Ár ið 1917 var Harry Fergu son
ráð inn til að kenna bænd um á Norð-
ur-Ír landi að plægja ak ur með trak-
tors dregn um plóg. Á þess um ár um
flutti Fergu son inn banda ríska trak-
tor inn Wat erloo Boy. Not aði hann
trak tor af þeirri gerð við kennsl una
og beitti hon um fyr ir kan ad ísk an
Cocks hutt-plóg. Fergu son var ekki
ánægð ur með þá að ferð að festa
plóg inn með keðju við trak tor inn
og draga hann þann ig. Við það skap-
að ist mik il hætt á að trak tor inn ylti
aft ur fyr ir sig og ylli slysi.
Þetta sama ár, 1917, frétt ist
að Henry Ford ætl aði að hefja
fjölda fram leiðslu trak tora í Cork á
Ír landi. Fergu son hafði mik ið álit á
Ford og fjölda fram leiðslu að ferð um
hans og sneri sér að því að hanna
fast tengd an plóg við Ford son-trak-
tor inn. Þeg ar fram leiðsla trak tor-
anna hófst ár ið 1919 var Fergu son
til bú inn með fast tengd an plóg sem
var lyft með hand afli. Þessi bún að-
ur var kall að ur „Dup lex hitch“. En
Fergu son var ekki ánægð ur, hon um
fannst bún að ur inn sein virk ur og
þung lama leg ur og hélt hann áfram
að þróa betri bún að til að tengja
plóg við trak tor og lyfta hon um.
Ár ið 1926 tókst Fergu son og fé lög-
um hans svo að þróa fast tengd an
bún að með átaks stilltri dýpt ar still-
ingu og þrí tengi sem stjórn að var
með vökva og hindr aði að trak tor-
inn ylti aft ur fyr ir sig. Þessi bún að-
ur var próf að ur á Ford son F, ár gerð
1925, og þar með var þrí teng ið
ásamt vö kval yftu kom ið til að vera
um ókomna tíð.
Fergu son vildi sjá fjölda fram-
leiðslu á trak torn um með vö kva-
l yftu fyr ir plóg svo að hægt væri
að ná kostn aði nið ur og til að sem
flest ir bænd ur gætu eign ast trak tor
með plóg. Hafði hann sam band við
marga fram leið end ur vegna þessa
en án ár ang urs. Til þess að hafa
meiri áhrif á fram leið end urna smíð-
aði Fergu son einn trak tor, „Black
Trac tor“, með vö kval yftu ár ið
1933 og varð það til þess að Dav-
id Brown tók að sér að fram leiða
trak tora fyr ir hann. Þess ir trak tor-
ar voru nefnd ir Fergu son Mod el A
en í dag legu tali voru þeir kall að ir
Fergu son-Brown. Á ár un um 1936-
1939 voru fram leidd ir um 1.250
trak tor ar af gerð inni Fergu son Mod-
el A hjá Dav id Brown. Ár ið 1939
gekk Fergu son svo til sam vinnu við
Ford Mo tor Comp any í Banda ríkj-
un um um fram leiðslu á trak tor um
sem leiddi til fram leiðslu á Ford
Fergu son Syst em-trak torn um frá
1939 til 1947 en þá lauk sam starf-
inu með nokkr um mála ferl um.
Ford Fergu son-trak tor ar voru
ekki seld ir og held ur ekki fram-
leidd ir í Eng landi svo Fergu son sá
sér leik á borði að hefja fram leiðslu
á trak tor um þar. Þar með hófst saga
Gráa und urs ins. Fyrst ár ið, 1946,
voru fram leidd ir 315 trak tor ar. Það
at hygl is verða við þessa fram leiðslu
var þó að Fergu son fram leiddi trak-
tor ana ekki sjálf ur, ef frá er tal inn
Black Trac tor ár ið 1933. Það var
Stand ard Mo tor Comp any sem
fram leiddi 517.651 grá an Fergu son
fyr ir Harry Fergu son Ltd. á ár un um
1946 til 1956. Sá fyrsti var fram-
leidd ur 6. júlí 1946 en sá síð asti í
okt ób er 1956. Fram leiðslu get an var
að með al tali 300 stykki á dag.
Inn flutn ing ur á Fergu son til
Ís lands hófst ár ið 1949 og það ár
komu alls 178 vél ar til lands ins.
Marg ar gerð ir voru til af Fergu son
TE 20-trak tor un um en hing að til
lands komu að al lega TEA 20 með
bens ín vél (alls 1.484 vél ar) og TEF
20 með dís il vél (alls 112 vél ar).
Einn ig komu marg ar not að ar vél-
ar til lands ins eft ir að fram leiðslu
lauk.
Gráa undr ið er sann ar lega mik ið
tækni und ur. Í hönn un var tek ið til-
lit til ör ygg is, þæg inda og kostn að-
ar, fá kíló af eig in vigt eru á hvert
hest afl og þyngd ar punkt ur inn mjög
lág ur. Vö kval yft an ásamt þrí tengi-
beisl inu er eitt stærsta fram lag til
trak tora fram leiðslu fyrr og síð ar.
Munn leg ar heim ild ir hef ég fyr-
ir því frá Fergu son að 10 stykki
af Mod el A Fergu son (Fergu son-
Brown) hafi ver ið bók að ir til
Ís lands ár ið 1939 en þeir skil uðu
sér ekki.
Á 50 ára af mæli Fergu son ár ið
1996 fram leiddi fyr ir tæk ið trak tor
núm er 3.000.000.
Ósk ar Al freðs son
Grái Fergu son orðinn sextugur