Læknablaðið - 01.08.1959, Blaðsíða 111

LÆKNABLAÐIÐ
105
víst, að til þess eru márgar or-
sakir. Opie fann við krufningu
árið 1901 stein í ampulla Vateri,
sem stíflaði sameiginlegt op fvr-
ir brispípu og gallgang. Hann
setti þá fram kenningu, sem
hefur verið mikið lialdið á lofti
síðan, að gall renni inn í bris-
gangana sökum stíflu í sameig-
inlegu opi (sem talið er að finn-
ist í 75—89% tilfella) og acliv-
eri enzymin, sem þess vegna, og
vegna aukins þrýstings í göng-
unum, leki út í vefinn. Slik stífla
getur aftur stafað af calculus,
spasmus í sphincter Oddi eða
oedema í slímbúð skeifugarnar
í kringum papilla Vateri. Árið
1936 sellu Ricb og Duff fram
þá kenningu, að stífla verði í
brisgöngunum sjálfum, vegna
metaplasi í þekjufrumum
þeirra, og verði samtímis aukn-
ing á brissecretioninni, valdi það
leka á enzymunum út í vefinn.
Fleiri skýringar má nefna, svo
sem að pancreatitis orsakist af
eiturábrifum, t. d. alcoholi eða
fyrir áhrif langvinnra sjúk-
dóma. 1 því sambandi má geta
])ess, að framkalla má pancreat-
itis í dýrum meðþvíaðgefaþeim
etbionine. I tilraunaskyni hefur
pancreatitis einnig verið fram-
kallaður með ofnæmisáhrif-
uin, svokölluðu „Schwartsman
phenomenon“, þar sem sýkla-
endotoxini er sprautað fyrst inn
í brisgang, og síðan eftir 24 klst.
inn í æð. Ennfremur má lnigsa
sér, að næmir sj úkdómar orsaki
pancreatitis. Það mun þó álitið
sjaldgæft, enda þótt pancreatitis
acuta komi fyrir eftir hettusótt,
skarlatssótt og e.t.v. fleiri sjúlc-
dóma. Vera má, að ófundið sé
orsakasamband á milli p. chr.
og' veirusjúkdóma. Loks þarf að
taka það fram, að sjaldgæf, en
vel þekkt orsök, er trauma,
vanalega sem högg á kvið, er
orsakar ruptur á pancreas. Einn-
ig kemur fyrir pancreatitis eftir
skurðaðgerðir á nálægum líf-
færum.
Ennþá hefur ekki verið rætt
sérstaklega um mögulega orsök
sjúkdómsins í sjúklingi þeim,
sem sagt er frá að framan. I full-
orðnum er p. chr. algengur í
sambandi við annaðhvort gall-
vegasjúkdóm eða alcoholismus.
Hið síðara hefur lengi verið við-
urkennt og mikið um það skrif-
að, sérlega í bandarísk læknarit.
Skýringin virðist vera að alco-
liol örvar sýrumyndun magans,
en það eykur secretin-fram-
leiðsluna í skeifugörninni. Við
það eykst brisvökvamyndun og
þar af leiðandi þrýstingurinn í
brisgöngunum. Auk þess veldur
alcobo] þrota í slímhúð skeifu-
garnar og eykur á samdrátt í
sphincter Oddi, sem hvort-
tveggja getur aukið þrýstinginu
i hrisgöngunum. Sambandið á
milli p. clir. og gallvegasjúk-
dóma, er einnig gamalkunnugt;
er víða talið, að gallvegasjúk-
dómar finnist í um 40% af pan-
ereatitissj úklingum, en þvi er