Flóra: tímarit um íslenzka grasafræði - 01.02.1964, Page 104

lylgir aukin hætta fyrir sjaldgæfu tegundirnar, og gildir það nokkurn veginn jalnt
fyrir þær allar.
Fyrir fáeinum árum fannst ný burknategund, Asplenium septentrionale (Skegg-
burkni), í Höfðahverfi við Eyjafjörð. Burkni þessi vex þarna í einni einustu kletta-
skoru, að því er virðist aðeins tvær plöntur, báðar fremur litlar. Tekiim var hluti af
annarri plöntunni til gróðursetningar í Lystigarðinum. Vonandi hefur plantan ekki
skaðast af þessu, enda var þessi „uppskurður" gerður af óvenjulegri natni. Slíkt má
þó ekki endurtaka sig, þá gæti ver farið.
Jafnvel söfnun plantna til þurrkunar í plöntusöfnum, getur verið varhugarverð.
Ættu plöntusafnarar að gera sér það að reglu að taka aldrei sjaldgæfar jurtir með
rótum, enda er slíkt oftastnær óþarfi. Eitt blað er í mörgum tilfellum nægilegt. „Það
er lítil ánægja að því að hafa í fórum sínum síðasta eintak landsins af einhverri
plöntutegund, jafnvel þótt það sé í senn vel þurrkað og fagurlega pressað", segir
Askell Löve í íormála að íslenzkum Jurtum.
Það sem hér hefur verið rakið, leiðir liugann óhjákvæmilega að nauðsyn þess að
komið verði á friðunarlögum fyrir plöntur.
Langt er síðan við fengum fuglafriðunarlög og nú lyrir nokkrum árum var svo
tekið til við að friða merkilegar landslagsmyndanir. Hins vegar hefur lítið verið rætt
um jurtafriðunarlög*. Hafa slík lög þó tíðkast með flestum menningarþjóðum um
allangt skeið.
Fyrsta skrefið í þessa átt hlýtur að vera það, að grasafræðingar landsins komi sér
saman um þær tegundir plantna, sem mest nauðsyn er að friða, og leggi frarn
ákveðnar tillögur í því efni.
Að mínu áliti er mest nauðsyn að friða þær plöntur, sem aðeins hafa fundist í
litlu magni á einum stað eða fáeinum i landinu, líkt og skeggburkninn, sem áður
var nefndur. Slíkar plöntur eru nokkrar á Islandi, og má nefna t. d. súrsmæru (Oxalis
acetosella), burstajafna (Lycopodiuin clavatum), hlíðaburkna (Cryptogramma crispa),
svartburkna og klettaburkna (Asplenium trichomanes og viride), vatnsögn (Crassula
aquatica) og einhverjar fleiri.
Þá eru nokkrar plöntur, sem liafa staðbundna útbreiðslu í landiiiu, og eru sára-
sjaldgæfar í vissum hlutum þess, enda þótt þær séu algengar í öðrum. Má þar nefna
t. d. sjöstjörnuna (Trientalis europea). Hún er algeng á Austurlandi, allt suður að
Vík í Mýrdal, en hefur auk þess fundist einangruð við Þjórsárholt á Suðurlandi. A
Suðurlandi ber því að friða þessa jurt.
Loks ber svo að friða þær plöntur, sem vegna skrauts eða annars, eru sérstaklega
eftirsóttar í garða, enda þótt þær séu ekki mjög sjaldgæíar.
Banna ætti algerlega að taka þessar plöntur upp með rótum, flytja þær í garða,
rækta eða varðveita á annan hátt. í sumum tilfellum væri einnig nauðsynlegt að
banna söfnun þessara plantna til grasasafna.
Undantekningar yrði þó að veita ef sérstaklega stendur á.
Hér hefur verið tæpt á mikilvægu máli, sem krefst skjótrar úrlausnar. Hér er á
ferðinni mál, sem hið nýstofnaða Náttúruverndarráð lilýtur að láta til sín taka, og
því fyrr því betra.
Vanþekkingin, sem um margar aldir liefur hlíft mörgum sjaldgæfustu pföntu-
tegundunum, er nú óðum að hverfa. Bráðum getur það orðið of seint.
* Eftir að þetta var ritað hefur Eyþór Einarsson, grasafræðingur, vakið máis á friðun
plantna á fundi í Náttúrufræðifélaginu.
102 Flóra - tímarit um íslenzka grasafræhi