Félagsbréf - 01.12.1958, Side 62

60
FELAGSBREF
En þjáning og ógæfa Óttars er þeim
mun átakanlcgri að líkami hans hefur
líka verið eleginn ófrjósemi og vangetu.
Tilfinningaofsi Heiðveigar í viðskipt-
um hennar og Óttars er í alla staði
skiljanlegur. Því fer líka fjarri, að það
sé nokkurt óeðli eða saurlífi, þegar hún
gefur sig á vald Konna. Samfara liræði-
legum vonbrigðum krefjast sterkar, en
lengi bældar hvatir útrásar, og þessi
hreina og styrka stúlka stenzt ekki ofur-
eflið um stund. — Þessum höfundi virð-
ist lagið að lýsa sterkum og heilsteypt-
um kvenpersónum. En þær eru líkari
Auði Vésteinsdóttur og Sölku Völku en
kvenhetjum Ihsens. Það er ekkert tor-
ráðið eða dularfullt við kvenskörunga
Jökuls.
Það kann í fyrstu að þykja heldur
hversdagslegt og lítilmótlegt tiltæki hjá
höfundinum að láta þau skötuhjúin fara
niður á Hótel Borg upp úr allri örvænt-
ingunni og vonbrigðunum til að eyða
kvöldinu þar í glaum og glamri, og víst
er um það, að slíkt liefði enginn skáld-
sagnahöfundur látið sér dctta í hug
fyrir nokkrum áratugum. Þcir hefðu
gripið fegins hugar til dramatískari at-
burða. En við lifum á tuttugustu öldinni
miðri, tiinum atóms, jazz og rokks. Ég
held, að Jökull skilji kynslóð sína rétt,
þegar þau Heiðveig og Óttar leita ein-
mitt glaumsins og hávaðans í sárri þján-
ingu sinni. Yfirborðsgleði þeirra er sem
hergmál frá lilátri Víga-Glúms og Guð-
rúnar Ósvífursdóttur. Og þarna í hvers-
dagslegum glaumi veitingahússins og
vínstúkunnar rekumst við enn á sönn
börn vorra tíma, peningamanninn Kalla,
með amerískt yfirlæti og gleiðgosaliátt,
og ógæfumanninn Magga, vonlausan og
skilningsnæman, heimspeking á sína
VÍ8U.
Ekki fæ ég skilið livaða tilgang höf.
sér sér í því að vera að dragast með
lífvana og ófrumlegt tákn gegnum alla
söguna: fjallið (þ. e. Esjuna). Það kem-
ur að vísu aðeins fyrir í hugarórum
Óttars og karlsins, mannanna, sem ræki-
legast liafa brotið skip sin; virðist þvi
eiga að vera einliver andstæða við örlög
þeirra: Fjallið staðfast og kyrrt (sbr.
orð gamla mannsins á hls. 28—29) and-
spænis staðlausu og ókyrru mannlífinu.
Og höfundi nægir ekki minna en vera
stöðugt að stagast á sömu setningunni:
„fjallið mikla sem gnæfði hátt yfir alla
hyggð, hvítkembt í miðjar lilíðar“. Þetta
undarlega táknmál, sem ekki er auðvelt
að koma í nokkurt eðlilegt samband við
líf sögupersónanna, virðist sótt til eldri
höfunda, einkum Kristmanns Guðmunds-
sonar (Morgunn lífsins). Nema fyrir
höfundi vaki aðeins það, að flikka upp
á orðstír Esjunnar vegna ills orðbragðs
einhvers ungs Framsóknarmanns í Tím-
anum um þetta ágæta fjall, sem frægt
varð í bæjarstjórnarkosningunum síð-
ustu! Eða helgast þessi Esjudýrkun höf-
undar af orðum Einars Ben. um marg-
nefnt fjall: „Til mannanna í Vík þú
mælir fast/á máli, sem hjörgin tala“.
... En skilji lesandinn ekki þetta
skringilega Esjuhjal höfundar, sýnist
honum nafn bókarinnar algerlega gripið
úr lausu lofti — og það lield ég að
það sé.
Ég hef áður hent á, að Jökull Jakobs-
son er stílfær maður og býsna öruggur
í frásagnarhætti, ekki eldri höfundur.
Smekkleysur verður honum sjaldan á
að gera, og hann er blessunarlega laus
við ýmsar tilgerðartiktúrur, sem simiir
stallbræður hans temja sér, hæði vegna
eftiröpunarhneigðar og þekkingarskorts.
Jökull Jakobsson er í framför sem