Tímarit Máls og menningar - 01.12.1968, Blaðsíða 138

Tímarit Máls og menningar
gegn sveiflum á gullmarkaðnum.
Ráðstafanir voru þegar í stað gerðar
til að hindra, að aftur kæmi að ó-
þörfu til verðsveiflna á gullmarkaðn-
um og þá um leið til spákaupmennsku
á gjaldeyrismörkuðum ... Af þess-
um ástæðum gaf fjármálaráðherra
(Bandaríkjanna) út yfirlýsingu, sem
ásamt tilkynningu frá embættismönn-
um Englandsbanka, dró úr kviklyndi
(viðskiptaaðila) á markaðnum sakir
getgátna um, hvort Bandaríkin
mundu standa við gullskuldbinding-
ar sínar. í grundvallaratriðum fólst
í yfirlýsingunni staðfesting þess, að
Bandaríkin væru reiðubúin að selja
Englandsbanka það gullmagn, sem
hann æskti, en mundu láta Englands-
banka eftir ákvörðun tilhögunar og
umfangs markaðsíhlutunarinnar.“ 4
Gullkreppan í október 1960 var til-
efni þess, að evrópsku seðlabankarn-
ir á hinum mánaðarlegu fundum sín-
um í Basel tóku að ræða ráðstafanir
til að bindra frávik gullmarkaðsverðs
í gjaldmiðlum þeirra frá skráðu jafn-
virði þeirra. Seðlabankarnir urðu á-
sáttir um stofnun gullsjóðs í London
1961. Að gullsjóðnum stóðu seðla-
bankar Belgíu, Bretlands,Frakklands,
Hollands, Ítalíu, Sviss og Vestur-
Þýzkalands. Bandaríkin afréðu að
koma til móts við evrópsku seðla-
bankana og leggja fram skerf jafn
stóran skerfi þeirra. Þegar eftirspurn
eftir gulli á markaðnum í London er
4 Sama, bls. 16.
meiri en framboð þess, selur sjóður-
inn gull, en þegar framboð gulls er
meira en eftirspurnin eftir því, kaup-
ir sjóðurinn gull. Að þessum hætti
hafa seðlabankarnir leitazt við að
forða gullkreppum á ný. Það hefur
þeim þó ekki ávallt tekizt.
v. Gulljorðinn og heimsviðskiptin
Meginið af gjaldeyrisforða helztu
viðskiptalandanna er með öðrum
orðum enn gull. Gjaldeyrisforði
landa, annarra en Bretlands og
Bandaríkjanna, hefur þó að nokkr-
um hluta verið fólginn í erlendum
gjaldeyri, bandarískum dollurum og
sterlingspundum að mestu leyti. Að
auki hafa aðildarlönd Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins átt kost á lánum til
skamms tíma úr sjóðnum síðan
1946. I Arsskýrslu Alþjóðagjaldeyr-
issjóðsins 1964 var gerð grein fyrir
greiðslugetu landa á þessa leið:
„Alþjóðlega greiðslugetu landa
mynda öll þau fjárráð, sem fjármála-
yfirvöldum þeirra eru tiltæk til að
standa skilágreiðsluhalla.Til greiðslu-
getu landa telj ast þannig fj árráð þeirra,
allt frá hinum tiltæku til hinna, sem
einungis liggja á lausu eftir víðtæk-
ar samningaviðræður. Fjárráðin geta
verið með ýmsu móti: forði gulls og
erlends gjaldeyris; aðrar eignir, sem
gripið verður til, ef með þarf; að-
staða til lántöku í Alþjóðagjaldeyris-
sjóðnum eða í öðrum alþjóðlegum
stofnunum; ýmiss konar umsamin
344