Dagblaðið Vísir - DV - 03.08.2012, Blaðsíða 20

Nýtt góðæri í kortuNum
20 Fréttir 3.–7. ágúst 2012 Helgarblað
n Krónan styrkist, atvinnuleysið minnkar, kaupmáttur fer vaxandi og bjartsýni Íslendinga hefur ekki verið meiri í mörg ár n Fólk hélt að sér höndum fyrst eftir hrun en nú er staðan önnur
Þ
að er auðvitað eðli kap-
ítalismans að hann geng-
ur í bylgjum, og rétt eins
og við vitum að sólin kem-
ur upp að morgni get-
um við fullyrt að á eftir samdrætti
kemur þensla.“ Þetta segir Þórólf-
ur Matthías son hagfræðingur í sam-
tali við DV þegar hann er spurður út
í það hvort nýtt þensluskeið sé hafið
á Íslandi. Þórólfur segir breytingarn-
ar í íslenska efnahagslífinu hafa verið
hraðari en menn hafi almennt búist
við. „Við sjáum mun kröftugri upp-
sveiflu hér á landi en í löndunum í
kringum okkur.“
Landsframleiðsla hér á landi hef-
ur aukist um ellefu prósent á síðustu
mánuðum og hefur hvergi í Evrópu
aukist eins mikið. Krónan hefur
styrkst, verðbólgan er að hjaðna, at-
vinnuleysi að minnka, störfum að
fjölga og kaupmáttur fer vaxandi.
Þá hefur bjartsýni landsmanna ekki
verið meiri síðan 2008, sé litið til
væntingavísitölu Gallup sem mæl-
ir viðhorf landans til efnahagsmála.
Nýjustu fregnir eru síðan þær að yf-
irdráttarlán landsmanna séu orðin
jafn há í krónum talið og þau voru í
ágúst 2008.
Í nýlegri skýrslu ríkisskattstjóra
segir að í skattframtölum einstak-
linga og niðurstöðum álagningar
séu ákveðin teikn um að hagur Ís-
lendinga sé að vænkast eftir harðæri
síðustu ára. Gylfi Zoëga hagfræðing-
ur lýsti því nýlega yfir að kreppan
væri búin, en sitt sýnist hverjum. DV
ræddi við Guðmund Ólafsson hag-
fræðing og Þórólf Matthíasson um
stöðu efnahagsmála, mögulegar ból-
ur og þær hröðu breytingar sem eru
að verða í efnahagslífinu.
Óeðlilegar aðstæður
Í nýlegri grein í DV sem ber heitið
„Er kreppan liðin hjá?“ sagði hag-
fræðiprófessorinn Þorvaldur Gylfa-
son að á Íslandi ríktu ekki venjulegar
kringumstæður og því væri erfitt að
leggja mat á gang efnahagslífsins.
Nefndi hann meðal annars lágt gengi
krónunnar, gríðarlegt eignatap og
gjaldeyrishöft því til stuðnings. „Það
stoðar lítt að segja fólki, sem hef-
ur orðið fyrir stórfelldu eignatjóni
og séð skuldir sínar hlaðast upp, að
kreppan sé liðin hjá. Af sjónarhóli
sumra í þessum hópi er kreppan nú
rétt að byrja.“ Sagði hann enn frem-
ur að mikið vantaði upp á til að Ís-
land næði sér til fulls. Með pistlinum
var Þorvaldur að bregðast við orðum
annars hagfræðings, Gylfa Zoëga,
sem lýsti því nýlega yfir að kreppan
hér á landi væri búin.
Hagfræðingurinn Guðmund-
ur Ólafsson tekur undir með Þor-
valdi Gylfasyni og segir af og frá að
kreppan hér á landi sé búin. „Þó að
það sé einhver bati, þá er svo langt í
frá að kreppan sé búin, það er bara
rugl.“ Hann segir staðreynd máls-
ins vera þá að ráðstöfunartekjur séu
ennþá um 20–25 prósentum minni
en var árið 2008. „Og menn eru enn-
þá að glíma við það að fjórðungur af
kjörunum er farinn.“ Aðspurður um
aukna bjartsýni landans og aukna
einkaneyslu segir Guðmundur: „Það
er bara vegna þess að Íslendingar eru
geðveikir, það þýðir ekkert annað,
fólk er bara klikkað. Íslendingar hafa
alltaf verið brjálaðir, þeir eru alltaf
farnir að æða út og eyða löngu áður
en nokkurt vit er í.“
Aðspurður um hætturnar sem
geti stafað af aukinni einkaneyslu
sem drifin er áfram af slíkri lántöku
segir Guðmundur: „Hættan er sú að
með aukinni lántöku séu menn að
þenja út peningamagnið með þeim
afleiðingum að við fáum alveg fer-
lega verðbólgu í hausinn. Ég segi
reyndar að með þessu áframhaldi
séu allar líkur á því að þegar líður á
árið fáum við verðbólguskot upp á
sex, sjö prósent, eða meira.“
Engin blaðra sýnileg
Þórólfur Matthíasson hagfræðingur
hefur minni áhyggjur af stöðu mála
en Guðmundur. Hann bendir til að
mynda á að eðlilegt sé að bílasala sé
farin að taka við sér enda hafi nýir
bílar varla selst hér á landi frá árinu
2008 og því standi valið orðið á milli
nýrra bíla og fimm ára gamalla. Það
sama megi segja um raftæki og hús-
gögn. Fólk hafi haldið að sér hönd-
um árin eftir hrun en sé nú farið að
koma til baka og endurnýja það sem
þarf, bæði vegna þess að það hafi
meira á milli handanna og einnig þar
sem stöðugleikinn í efnahagslífinu sé
meiri og fólk hafi meiri yfirsýn.
Aðspurður hvort ný efnahags-
blaðra sé að myndast segir Þórólfur
ekkert benda til þess. „Ég sé ekkert
í kortunum sem bendir til þess. Það
sem gerðist hér fyrir hrun var að hag-
kerfið var borið uppi af óraunhæfum
væntingum en það er ekki raunin í
dag.“ Hann bendir á að þá hafi fólk
til að mynda tekið yfirdráttarlán til
kaupa á hlutabréfum, en í dag sé ekki
aðgangur að slíku lánsfé. „Þannig
að þú ert kannski með blöðruna en
hefur ekki tækifæri til að blása jafn
kröftug lega í hana.“
Þórólfur telur helstu ástæðuna
fyrir snörpum viðsnúningi í efna-
hagslífinu vera þá endurskipulagn-
ingu sem átt hafi sér stað innan
fyrir tækja í kjölfar hrunsins. „Ég
held að það sé svolítið vanmetið í
þessu samhengi hvernig haldið hef-
ur verið á skuldamálum. Þó að ýms-
ir hafi kvartað þá er það staðreynd
að fjármálafyrirtækin og ríkisstjórn-
in höfðu frumkvæði að því að setja
ákveðnar leikreglur um það hvern-
ig tekið yrði á efnahagsreiknings-
vandamálum fyrirtækja og það er
að skila sér núna.“ Segir Þórólfur að
með því að gefa eigendum fyrirtækj-
anna kost á að endurskipuleggja
þau hafi verið komið í veg fyrir þau
dómínóáhrif sem orðið hefðu ef fyr-
irtækin hefðu verið látin falla.
„Ég hef svolítið horft á Grikk-
land sem andstæðu okkar í þessu
sambandi þar sem sumir kollegar
mínir tala um að peningakerfið sé
stopp, að sparnaður og útlánastarf-
semi gangi ekki upp þar sem enginn
treysti neinum, sem verður síðan til
þess að hagkerfið dregst sífellt meira
niður.“ n
Engin blaðra Hagfræðingurinn Þórólfur
Matthíasson segir engin merki um að ný
efnahagsblaðra sé að myndast.
Verðbólga fram undan Guðmundur
Ólafsson hagfræðingur telur líklegt að
verðbólguskot upp á sex til sjö prósent sé
fram undan.
Milljarður Tvö prósent þjóðarinnar mættu þegar Bauhaus opnaði verslun sína í upphafi
sumars og eyddu um milljarði króna.
„Þannig að þú
ert kannski með
blöðruna en hefur ekki
tækifæri til að blása jafn-
kröftuglega í hana.
Bjartsýni eykst
Íslendingar eru bjartsýnni í dag en þeir hafa verið frá því fyrir hrun ef marka má nýbirta
væntingavísitölu Gallup. Vísitalan var 79,9 stig fyrir júnímánuð og er 14,5 stigum hærri
en á sama tíma í fyrra, sem er hæsta gildi vísitölunnar frá því í maí 2008. Þetta þýðir á
mannamáli að nærri helmingur landsmanna sé bjartsýnn á framtíð efnahagsmála, sem
verður að teljast þó nokkur viðsnúningur frá árunum 2009–2010 þegar nær enginn bar
slíka bjartsýni í brjósti. „Svo virðist sem þoka eftirhrunsáranna sé nú loksins að lyftast af
landanum,“ sagði í greiningu Morgunkorns Íslandsbanka á dögunum þar sem fjallað var
um tölurnar.
Sé væntingavísitalan skoðuð aftur í tímann má sjá að væntingar Íslendinga til
efnahagslífsins og ástands í atvinnumálum voru í upphafi árs 2002 svipaðar og nú.
Væntingar landans jukust hratt frá þeim tímapunkti en seinna sama ár, eða um haustið,
var meðal annars skrifað undir samninga við Alcoa um álver á Reyðarfirði, sem markaði
upphaf þess mikla þensluskeiðs sem kom næstu ár á eftir og endaði með hruni 2008.
Hvort bjartsýni landans nú eigi eftir að aukast næstu misseri, rétt eins og gerðist þá,
getur tíminn einn leitt í ljós en ástæðurnar fyrir því ætti ekki að vanta.
Ný efnahagsblaðra
Jónas Kristjánsson, fyrrverandi ritstjóri, sagði
nýlega frá því á bloggi sínu að allt stefndi
óðfluga í nýja efnahagsblöðru hér á landi.
Benti hann meðal annars á að þar sem keypt- ir
hefðu verið 5.373 nýir bílar á fyrri helmingi
ársins væri óhætt að segja kreppuna að baki.
„Þegar atvinnuleysi minnkar stöðugt og
nálgast tölu þeirra, sem ekki vilja vinna, er
óhætt að segja kreppuna að baki. Þegar bara
er hægt að manna sumar greinar með erlendu
vinnuafli, er óhætt að segja kreppuna að baki.
Er gjaldeyriseyðsla okkar í ferðum erlendis
jafnast á við sprengingu í tekjum af komu
ferðamanna til landsins, er óhætt að segja
kreppuna að baki. Þegar 220 nýir Land Cruiser
bílar hafa verið fluttir inn á árinu, er óhætt að
segja kreppu auðmanna að baki. Allt stefnir
óðfluga í nýja efnahagsblöðru.“
Gríðarleg
söluaukning
á bílum
Bílasala hefur tekið vel við sér það sem
af er árinu og er greinilegt að margir eru
farnir að huga að því að endurnýja bíl-
inn. Lítil sala hefur verið á nýjum bílum
undanfarin ár og bílafloti landsmanna
hefur elst hratt frá árinu 2008, en það
var ekki fyrr en í fyrra sem salan tók að
aukast á ný. Miðað við sama tímabil í
fyrra er söluaukningin tæp 60 prósent
en alls nýskráðir fólksbílar 4.854 það
sem af er árinu. „ Íslendingar hafa
alltaf verið brjál-
aðir, þeir eru alltaf farnir
að æða út og eyða löngu
áður en nokkurt vit er í.
Jón Bjarki Magnússon
blaðamaður skrifar jonbjarki@dv.is