Dagblaðið Vísir - DV - 03.08.2012, Blaðsíða 58

Skrítnar Sögur
frá færeyjum
42 Menning 3.–7. ágúst 2012 Helgarblað
Í
sland er oft kennt við sögur, en
einnig má segja að hinar átján eyj-
ur Færeyja séu þrjár litlar kippur af
örsmáum sögueyjum. Hér gerast
sögurnar enn, og ekki þarf mikið til
að þær verði samofnar landslagi eyj-
anna. Maður fær það á tilfinninguna
að ef maður rekur við á Færeyjum
muni fólk eftir 100 ár segja sögur af
já-aranum sem var alltaf að prumpa.
Færeyingar kalla Íslendinga já-
ara, og ef maður reynir að bregðast
við með því að láta af því að segja
„já“ eða „já, já“ um stund, sér mað-
ur hversu ómögulegt það er fyrir Ís-
lending að segja heila setningu án
þess að eitt eða tvö „já“ fylgi.
En já, nóg um það. Ég er staddur á
skipi sem færir mig frá höfuðborginni
Þórshöfn og yfir til Sandeyjar. Skip-
stjórinn býður okkur upp á brúna.
Heiðurinn er ekki til kominn mín
vegna, því já-arar eru hér algeng sjón,
heldur vegna förunautar míns sem er
kominn alla leiðina frá Hong Kong til
að taka myndir af fuglum. „Hvaðan
ert þú?“ spyr skipstjórinn mig þegar
athyglin beinist frá Asíu um stund.
„Frá Reykjavík,“ segi ég. „Stórborgar-
maður,“ segir hann og hristir hausinn.
Íslensk tröll í útrás
Nokkru norðar, og samsíða Straumey
þar sem höfuðstaðinn er að finna,
liggur Austurey. Á nyrsta tanga henn-
ar er sagt að sjá megi til Íslands á
heiðskírum degi og er engin leið til
að rengja það, þar sem varla hefur
nokkurn tímann verið hér heiðskír
dagur. Sagt er að veðurfar á eyjunum
sé tvenns konar, annaðhvort er rign-
ing eða þá að það er að fara að rigna.
Ísland leynist einhvers staðar
handan sjónmáls en hefur þó sett
mark sitt á landslagið, eins og sjá má
á Risanum og Kerlingunni, tveim-
ur klettum sem standa þverhnípt
upp úr sandinum handan við tang-
ann. Sagt er að þeir hafi eitt sinn ver-
ið íslensk tröll sem hingað komu til að
stela Færeyjum, en það fór ekki betur
en svo að sólin náði í þau og breytti í
steina. Þannig endaði sú útrás.
Fyrir utan Straumey má sjá eyj-
arnar Hest og Kolt. Koltur er minnsta
eyja Færeyja sem búið er á, lagðist í
eyði upp úr 1980 en fyrir rúmum ára-
tug flutti par þangað og býr enn. Frá
fornu fari eru einn eða tveir íbúar
hverrar eyjar útnefndir bréfberar og
sinna því starfi sem aukabúgrein og
fá greitt frá ríkinu til að bera út póst.
Fær parið því borgað fyrir að afhenda
hvort öðru umslög.
Ástarsögur úr eyjunum
Það eru fleiri ástarsögur sem hér hafa
orðið til. Eitt sinn var strákur frá Kolti
sem varð skotinn í stelpu á Hesti og
synti yfir á hverju kvöldi þegar straum-
ar voru hagstæðir. En kvöld eitt komst
faðir stúlkunnar á snoðir um ráða-
haginn og kastaði grjóti í sjóinn svo
að strákurinn kæmist ekki á land.
Straumarnir báru hann frá eyjunum,
og hefur ekki spurst til hans síðan.
Það var á eyjunni Hesti að mér var
fyrir mörgum árum sögð sú saga sem
einna helst hefur rist ör í þjóðarsál-
ina. Einhvern tímann á 18. öld átti
franskt skip viðkomu í Þórshöfn á leið
sinni frá átakasvæðum í Norður-Am-
eríku. Sjóararnir voru einmana og
langþreyttir á að sjá ekki aðrar kon-
ur en hafmeyjar. Miðuðu þeir því fall-
byssum sínum á bæinn, og hótuðu
að jafna hann við jörðu nema konur
höfuðstaðarins yrðu sendar um borð.
Gengu þær svo um borð með tárin í
augunum. Löngu síðar gerðu Danir
kvikmyndina Barbara um sama við-
burð, en þar er söguskoðunin önnur.
Frakkar eru látnir opna rommbirgðir
sínar og slegið er upp allsherjar fyller-
ísveislu sem endar á að konur bæjar-
ins laumast um borð í skipið eftir að
karlpeningurinn hefur lognast út af.
Sexí treyjur í Þórshöfn
Ástin blómstrar enn í Þórshöfn, eða
gerir að minnsta kosti sitt besta. Eins
og víðar eru konur gjarnar á að flytja á
brott til stærri borga, en hér er næsta
stórborg Kaupmannahöfn og því eru
konur í talsverðum minnihluta á eyj-
unum. Mér er sagt að áhöfnum hinna
dönsku varðskipa sem gæta land-
helginnar hafi verið meinað að koma
í land í einkennisbúningum sínum,
svo mjög veki þeir athygli færeyskra
kvenna, og ekki síður athygli fær-
eyskra karlmanna sem minna er sóst
eftir.
Ég er samferða hóp skandína-
vískra á ráðstefnu og er óhætt að
segja að tekið sé eftir þegar við setju-
mst á bar.
„Þetta er sexí treyja,“ segir heima-
maður við norska stúlku og bendir á
hnappana á ullarpeysu sinni. Þetta
vekur ekki þau viðbrögð sem hann
hafði vonað, og mér verður hugsað til
hnullungs sem ég sá á Sandey og sagt
er að menn hafi eitt sinn verið látnir
lyfta til að sýna styrk sinn og ganga í
augun á konum. Ef til vill mætti allt
eins endurvekja þann sið.
Kjúklingur fyrir 8.000 manns
Í um tveggja tíma siglingu suður af
Þórshöfn er syðsta eyja Færeyja, sem
heitir Suðurey eins og búast má við.
Eyjan er nokkurs konar Sikiley þeirra
Færeyinga, fólk þar þykir dekkra á
hörund og tengist það víst ferðum
Tyrkja á 17. öld sem komu hér við á
leið sinni til Vestmannaeyja og skildu
eftir litarháttinn sinn. Sagt er að þegar
Suðureyingur gengur inn á kebab-
stað í Kaupmannahöfn sé hann iðu-
lega ávarpaður á tyrknesku, sem
vekur kátínu Norðureyjarmanna en
minni gleði þeirra sjálfra.
Leiðsögumaður okkar bætir sögu
í sarpinn og segir frá því þegar hann
fór til Jóhannesarborgar í Suður-Afr-
íku ásamt eiginkonu sinni. Eins og
gerist og gengur í stórborgum var
mikið um betlara, en þau höfðu ver-
ið vöruð við að bera í þá fé, þar sem
aurinn væri oftast nýttur til eiturlyfja-
kaupa.
Eigi að síður stóðust þau ekki
mátið og fóru sjálf á McDonald‘s til
að kaupa kjúkling fyrir ungan mann,
og til að vera viss um að peningur-
inn yrði rétt nýttur. „Við vorum djúpt
snortin þegar við sáum hann svo
fara út og skipta kjúklingnum með
tveimur hungruðum meðbræðr-
um sínum,“ segir leiðsögumaðurinn.
„Þegar við komum heim hófum við
að safna peningum fyrir munaðar-
leysingja í Jóhannesarborg. Við héld-
um kirkjutónleika víðs vegar um eyj-
arnar, og náðum að safna um 165.000
dönskum krónum (rúmum þremur
milljónum íslenskra króna).
Félag sem heitir Danskar
húsmæður í útlöndum sá svo um að
koma peningunum til skila og þetta
reyndist nóg til að kaupa mat fyr-
ir 8.000 manns. Jesús mettaði 5.000
með þremur brauðhleifum og tveim-
ur fiskum, en við mettuðum 8.000
með hálfum kjúklingi, frönskum og
kók,“ segir hann, og má vel við því að
vera stoltur.
Blés af leið og stofnaði slekti
Það var svo fyrir mörg hundruð árum
að Norðmaður að nafni Heinesen var
við veiðar einhvers staðar utan við
Bergen. Vindhviða feykti honum af
leið svo að hann endaði í Færeyjum
og kom í land í Strandey. Þar kynnt-
ist hann konu og eignaðist börn,
og undan þeim er kominn William
Heinesen, sem er nánast bæði Lax-
ness og Kjarval þeirra Færeyinga,
málari og helsti rithöfundur landsins
á 20. öld. Heinesen skrifaði á dönsku,
en fáir hafa málað jafn eftirminni-
legar myndir af eyjunum, hvort sem
er á striga eða með penna. Við ljúkum
þessu á lýsingu hans á heimalandinu
í frábærri þýðingu Þorgeirs Þorgeirs-
sonar:
„Ja, sjáðu bara þessar landslags-
myndir sem rísa uppúr koldimmu
hafinu, raðirnar af fjallsöxlum sem
fá birtuna að neðan, gnípa við
gnípu, og fyrir ofan þetta fjallaland
sigla logabryddar dularfullar kynja-
myndir hægt og rólega yfir þver-
an himinflötinn. Lestarferð aftanúr
grárri ævintýraforneskju? Skarar
fordæmdra sem þyrpast við hliðin á
efsta degi?“
Hvort sem þær eru sóttur langt
aftur í myrkur eða líta fram á veginn
til hinsta dags, eru Færeyjar staður
þar sem sögur eru sagðar, staður þar
sem sögurnar gerast enn. n
n Íslendingar kallaðir já-arar í Færeyjum n Færeyingar segja ástarsögur
Beðið við bryggju
Ástarsögur frá Færeyj-
um eru þó nokkrar.
Sjóarar Einnig má segja að hinar átján eyjur Færeyja séu þrjár litlar kippur af örsmáum
sögueyjum.
Ferðir
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com