Skírnir - 01.01.1956, Síða 260
258
Ritfregnir
Skírnir
merki, 3 les 1. Allur ytri frágangur bókarinnar er í góðu lagi og mynd-
irnar vel valdar, en mættu vera fleiri.
Þó að hér hafi verið faerðar fram nokkrar athugasemdir, sem flestar eru
smálegar, stendur ]>að óhaggað, sem áður var sagt, að saga dr. Jóns er bæði
traust og vönduð. Hún mun lengi verða talin merkisrit, höfundinum og
íslenzkum fræðum til sóma.
GuSni Jónsson.
íslenzkar þjóSsögur og ævintýri. Safnað hefur Jón Árnason. I—II.
Ný útgáfa. —■ III. Nýtt safn. Ámi Böðvarsson og Bjarni Vilhjálmsson
önnuðust útgáfuna. Bókaútgáfan Þjóðsaga. Prentsmiðjan Hólar. Reykja-
vík 1954—1955.
Sá, er þetta ritar, átti fyrir fám árum tal við mann, sem án efa er
meðal hinna mestu þjóðsagnasafnara, sem nú eru uppi, en auk þess hefur
alþjóðlega útsýn og þekkingu á þjóðsögum víða um lönd. Talið barst að
Jóni Árnasyni og verki hans. Hann kvað ekki efa á, að „íslenzkar þjóð-
sögur og ævintýri" mætti telja í mjög litlum hópi meðal beztu þjóðsagna-
safna, sem nokkur þjóð ætti, og gæfi sú bók furðulega glöggva og víðtæka
mynd af þjóðsögum Islendinga og raunar þjóðlífi og menningu. Þessum
manni var vel kunnugt um það, að nokkur hluti þess, sem Jón hafði sam-
an dregið, og ekki meira, var prentað, og lék honum mjög hugur á, að
tekin væri smáfilma af öllum handritum hans, svo að öruggara væri um
varðveizluna. En nú hefur þetta mál breytzt við útkomu þeirrar bókar,
sem nefnd er hér að ofan, því að þar kemur ný útgáfa hins prentaða
safns, svo sem brátt verður vikið að, og prentun alls hins óprentaða efnis.
Þjóðsögur eru munnmælasögur, frásagnir, sem lifa og varðveitast á
þann hátt, að einn segir öðrum. Þegar þjóðsaga er skrifuð upp, er það
heimilcL um munnmælasöguna, og gildi hennar sem heimildar fer eftir
því, hve sanna mynd hún gefur af munnmælasögunni, ekki aðeins efni
hennar, heldur og orðfæri. Fyrr á öldum var algengt að taka munnmæla-
sögur og semja þær upp, umturna efninu, og að ég tali nú ekki um orð-
færið. En eftir að farið var að safna þjóðsögum, á 19. öldinni, vildi þetta
líka brenna við, þó að fræðimönnum á þessu sviði yrði ljósara, eftir því
sem tímar liðu, að þörf væri að skrifa upp orðrétt, ef uppskriftin ætti
að hafa fullt gildi. Á síðara hluta 19. aldar og á þessari öld jukust kröf-
urnar um, að nákvæmlega væri skrifað eins og sögurnar voru sagðar.
Ölafur Daviðsson segir, að Magnús Grímsson hafi í öndverðu viljað
gefa þjóðsögunum skáldlegt orðfæri, en Jón Árnason vildi fara sem næst
munnlegri frásögn, og varð það ofan á. Var það ómetanlegt, studdi ekki
aðeins að gildi hinna skráðu og prentuðu sagna sem eftirmyndar munn-
mælasagnanna, heldur átti þetta mikinn þátt í því, að þjóðsögurnar urðu
að máli, ekki síður en efni, klassiskt rit í bókmenntum Islendinga.
Á einum stað i bréfi frá Brynjólfi frá Minnanúpi má sjá, að Jón hefur
lagt honum lífsreglurnar, að hann skyldi reyna að finna góða sögumenn