Skírnir - 01.01.1969, Blaðsíða 23
SKÍRNIR
SENDIFÖR ÚLFLJÓTS
21
á sig mynd dæmisögunnar í meðhöndlan kristins hugsj ónamanns, er
stórdeilur ógnuðu íslenzku þjóðfélagi.25
Nú voru þessir menn að vísu heiðnir, en það skipti litlu máli.
Kirkjan hafði þegar tekið upp á sína arma ýmsa heiðingja og jafn-
vel gert þá að kennifeðrum sínum. Má þar m. a. nefna Sókrates og
Platón og svo síðar Aristóteles. Hinn réttláti heiðingi var lærðum
mönnum kirkj unnar á miðöldum engan veginn framandi og vel hefur
þótt hlýða, að íslendingar eignuðust einnig fulltrúa í þeirra hópi.
Eitthvað svipað hefur gerzt, þegar Ari tekur að rita um upphaf
allsherj arríkis og hinna elztu laga Islendinga. Þar verður fyrir óljós
sögn um sendiför Ulfljóts til Noregs. En hver er þá skýring þess, að
hann hagar orðum sínum eins og raun ber vitni? Eins og áður hef-
ur verið skýrt, er örðugt að samþýða það réttarhugmyndum ger-
manskra þjóða á miðöldum, að maður hafi haft lög út til íslands
úr Noregi eins og í íslendingabók segir. Á þetta einkum við, ef text-
inn er skilinn eftir hljóðan sinni. En jafnvel þótt sá skilningur sé
Iagður í textann, að Úlfljótur hafi einungis átt að leita úrlausnar á
tilteknum ágreiningsmálum, er vandséð, hvaðan mönnum á íslandi
hafi komið slík hugmynd á fyrri hluta 10. aldar. Þarfnast því fram-
setningin og orðalagið í íslendingabók nánari skýringa.
Eins og alkunnugt er, var hluti hinna veraldlegu laga íslendinga
skrifaður á bók að Breiðabólstað í Vesturhópi veturinn 1117—18.
Mjög verður að telja sennilegt, að lagaritunin hafi orðið þeim, er
að unnu, efni til að hugleiða upphaf Alþingis og hinna elztu laga
Islendinga. Ekki er vitað, hverjir voru við lagaritun utan þeirra
Bergþórs Hrafnssonar og Hafliða Mássonar, en víst er, að klerk-
lærðir menn hafa lagt hönd að. Þess hefur og verið getið til, að Ari
hafi sjálfur verið viðstaddur skrásetninguna, og er sú tilgáta engan
veginn ósennileg. Víst má telja, að hann hafi haft spurnir af fund-
inum og hinu helzta, sem mönnum kann að hafa farið þar á milli.
Um svipað leyti eða skömmu síðar er hann að semja íslendingabók.
Hér voru sem sé klerklærðir menn að verki og þetta gerist skömmu
eftir að Hólaskóli er stofnaður, en honum fylgdu mikil menningar-
áhrif sunnan úr Evrópu. Með hliðsjón af þessu sýnist nærtækast að
leita skýringa á orðalagi íslendingabókar í hugmyndaheimi þessara
klerklega menntuðu manna.