Skírnir - 01.01.1969, Blaðsíða 158
152
BJÖRN K. ÞÓRÓLFSSON
SKÍRNIR
þeim brögðum að leggja bráðabirgðalög fyrir þingið þegar svo
skammt var til þinglausna, að þau urðu ekki útrædd, en stjórnin
taldi bráðabirgöalögin vera áfram í gildi úr því að þau höfðu verið
lögð fyrir þingið og það felldi þau ekki. Nú skyldi fyrir það girt,
að slíkum lagakrókum yrði beitt hér á landi. Hitt ákvæðið, sem mið-
aði að því að auka vald Alþingis og nýtt var í þessu frumvarpi, var
þess efnis, að enga skatta eða tolla mætti innheimta fyrr en fjárlög
fyrir það tímabil væru samþykkt af Alþingi og hefðu öðlazt stað-
festingu. Með þessu mundi fyrir það girt, að landinu yrði stjórnað
með bráðabirgðafjárlögum eins og stjórn Estrups gerði í Danmörku.
Þá var bætt inn í þetta nýja frumvarp ákvæði um það, að kjörtíma
alþingismanna, sem var sex ár, mætti stytta með einföldum lögum,
og heimilt skyldi með einföldum lögum að veita konum kosningarrétt
og kjörgengi til Alþingis, en samkvæmt frumvarpinu frá 1885 og
1886 skyldi aðeins heimilt að veita þeim kosningarrétt með þeim
hætti.
Þegar þess er gætt, hve stuttan tíma Alþingi sat á rökstólum í hvert
skipti, má furðulegt heita, að flutningsmenn létu líða hálfan mánuð
af þingtímanum áður en þeir komu með frumvarp sitt. Þetta mun
hafa stafað af því, að þeir hafa átt í nokkurum erfiðleikum með
að ná samkomulagi um þær breytingar frá frumvarpi fyrri þinga,
sem nú voru fluttar. Víst er, að Benedikt Sveinsson hefði helzt viljað
taka upp óbreytt frumvarp þinganna 1885 og 1886. T. d. mun hon-
um hafa verið lítt gefið um það ákvæði nýja frumvarpsins, að ekki
mætti innheimta skatta né tolla fyrr en fjárlög væru samþykkt af Al-
þingi og hefðu öðlazt staðfestingu. Á Alþingi 1885 hafði Jón Ólafs-
son ásamt tveim þingmönnum öðrum horið fram tillögu sama efnis
og þetta ákvæði og einnig aðra tillögu um beint bann gegn bráða-
birgðafjárlögum. Benedikt Sveinsson studdi þessar tillögur að nafn-
inu til, enda voru flutningsmenn fylgismenn hans í stjórnarskrár-
málinu, en auðséð er á ræðum hans, að honum hefur verið sama um
þær, og voru þær báðar felldar með miklum atkvæðamun. Benedikt
hafði fyrst og fremst það mark og mið að draga stjórn íslenzkra sér-
mála inn í landið sjálft og gera hana óháða ríkisráöi Dana, en fram
að þeim tíma, sem hér um ræðir, mun hann ekki hafa hugsaö um
þingræði í þeirri merkingu, sem nútímamenn leggja í það orð. Hann
mun hafa gert ráð fyrir nokkurs konar valdskiptingu milli Alþingis