Skírnir - 01.01.1969, Blaðsíða 50
44
HERMANN PÁLSSON
SKÍRNIR
sögur, að hverju leyti þær eru skyldar eða frábrugðnar sundurleit-
um tegundum bókmennta að fornu og nýju. Slíkar rannsóknir á eðli
sagnanna verða ekki unnar að gagni nema beitt sé almennum reglum.
Hin flokkaskiptingin veit að afstöðu íslendingasagna til annarra teg-
unda af sagnaritun hérlendis og í Noregi á því tímabili sagnaritunar,
sem ég nefndi við upphaf greinarinnar. Að sjálfsögðu hefur síðari
flokkaskiptingin takmarkað gildi, þar sem hún tekur ekki til greina
nema innlendar bókmenntir frá tilteknum tíma. Um hana má geta
þess stuttlega, að flestir fræðimenn flokka sögurnar niður í ein-
staka hópa samkvæmt sagnfræðilegum forsendum, á hvaða tímabili
þær eiga að hafa gerzt og að hve miklu leyti þeim er treystandi sem
sögulegum heimildum. Einhver nýjasta flokkaskipting sagna, sem
mér er kunnugt um, er sett fram í riti Sigurðar Nordals, og telur
hann þar þrjá flokka: (1) Samtímasögur, sem látnar eru gerast eftir
1100 eða 1130; (2) fortíðarsögur, sem látnar eru gerast á tímabilinu
frá því um 850 til 1100; og (3) forneskjusögur, sem gerast eða eru
taldar gerast fyrir 850.4 Fyrsta og þriðja flokki er svo hægt að
skipta eftir því, hvort sögur gerast á Islandi (eða eru um íslenzkar
hetjur) ella þá í Noregi og annars staðar utanlands. í þriðja flokki
eru sögur, sem allar hljóta að gerast utanlands, þar sem þær eru
látnar gerast fyrir landnámsöld. Slík flokkaskipting er til hægðar-
auka við útgáfur og almennar lýsingar á sagnaforðanum í heild, en
hins vegar byggist hún á sagnfræðilegum fremur en bókmenntaleg-
um forsendum og kemur því ekki að fullnaðarhaldi, þegar reynt er
að skýra hugtakið „Islendingasögur“ og bera þær saman við annars
konar bókmenntir.
Einhver frægasti bókmenntafræðingur, sem nú er uppi, Northrop
Frye, skiptir skáldverkum í fimm flokka eftir eðli og mætti sögu-
hetjunnar, að hve miklu leyti henni svipar til venjulegs fólks og að
hve miklu leyti hún hefur vald yfir umhverfinu.5 Flokkaskipting
Northrops Fryes er algild og á við allar frásagna- og atburðahók-
menntir, og væri því ekki úr vegi, að einhver reyndi að beita henni
við fornsögur vorar. Hér verður slíkt ekki gert, heldur mun ég ein-
ungis reyna að hafa hliðsjón af henni og hlíta þó skiptingu Nordals
að nokkru leyti. En þótt niðurstöður verði að nokkru svipaðar og
hjá Nordal, eru forsendur af öðrum toga spunnar. Einsætt er við
slíka flokkun, að til greina séu teknar allar frásagnabókmenntir ís-