Þjóðmál - 01.03.2013, Síða 16

Þjóðmál voR 2013 15
2 . línurit . Lánsfjárbólan íslenska hófst 2004, eins og má sjá á þessu yfirliti yfir erlendar skuldir .
Frá 1991 til 2004 var hér markaðskapítalismi, en frá 2004 til 2008 klíkukapítalismi . Fámenn klíka
kapítalista jók á seinna tímabilinu stórkostlega erlendar skuldir bankanna, svo að þeir voru alls vanbúnir
hinni alþjóðlegu fjármálakreppu . Heimild: Hagstofa Íslands.
gagnrýnt hér á landi . Árin 1998–2008
sexfölduðust umsvif Danske Bank, en
eigið fé þrefaldaðist á sama tíma . Bankinn
hefði fallið um koll í fjármálakreppunni,
hefði hann ekki notið aðstoðar danska
seðlabankans, sem hafði fengið lán frá
bandaríska seðlabankanum (Politiken,
2010) . Skoðum annað dæmi . Royal Bank
of Scotland, RBS, fékk árin 2007–2011 256
milljarða punda aðstoð frá breska ríkinu eða
um 52 þúsund milljarða íslenskra króna,
og er ríkið nú aðaleigandi hans (National
Audit Office, 2012) . Voru íslenskir banka-
menn fífldjarfari en ráðamenn RBS?
Síðan er það, að með þessari skýringu er
úrlausnarefnið aðeins flutt til um reit .
Ef erlendir bankamenn voru svo miklu
snjallari en hinir íslensku, hvers vegna
lánuðu þessir snillingar þeim þá allt þetta
fé? Sannleikurinn er sá, að um allan heim
voru bankamenn óhóflega áhættusæknir,
vegna þess að þeir gerðu ráð fyrir því að
hirða sjálfir gróðann, þegar vel gengi,
en leita á náðir ríkisins, þegar illa gengi .
Óhófleg áhættusækni banka er kerfisvilla,
sem rekja má til óbeinnar ríkisábyrgðar
á innstæðum og öðrum skuldbindingum
banka (Gunnlaugur Jónsson, 2012) . Jafn-
framt ollu ýmsar reglur, til dæmis Basel-
reglurnar svonefndu, því, að seðlabankar
og viðskiptabankar vanmátu kerfisbundið
áhættu: Fasteignir og ríkisskuldabréf voru
til dæmis talin áhættulítil, og afskriftir
banka voru takmarkaðar með lagaboði .
Fjórða skýringin á bankahruninu, að
krónan hafi verið ónýtur gjaldmiðill,
er einnig röng . Vandinn fólst ekki í
gjaldmiðlinum, heldur skuldasöfnuninni,