Þjóðmál - 01.03.2013, Blaðsíða 83

82 Þjóðmál voR 2013
er m .a . girt fyrir að viðkomandi lán hafi í för með
sér eiginfj árbindingu hjá fjármálastofnunum
á samn ingstímanum . Veð hefur því ekki verið
tekið í hinum undirliggjandi skuldabréfum með
formlegum hætti .“ (Íbúðalánasjóður, 2005b,
bls . 12 .)
Hæpið er að frágangurinn í lánasamn ingn-
um haldi sem veðsetning gagnvart þriðja
aðila, þó svo að skilanefndir hinna föllnu
banka hafi fallist á að afhenda Íbúða lána-
sjóði hin undirliggjandi skuldabréf í upp-
gjöri á þessum lánasamningum . Á sama tíma
eru færð til gjalda verulega auk in framlög í
afskriftarreikning útlána Íbúða lána sjóðs .
Í viðauka með lánasamningunum eru til-
greind þau skilyrði, sem hin undir liggjandi
veðskuldabréf verða að uppfylla, en þau eru
þessi (Íbúðalánasjóður, 2005b, bls . 11):
Skuldabréfin skulu tryggð með 1 . veðrétti •
í íbúðarhúsnæði .
Veðhlutfall má ekki vera hærra en 80% af •
markaðsverði .
Lánið skal bundið vísitölu neysluverðs .•
Skuldabréfin skulu bera 4,15% eða •
4,20% vexti .
Skuldara ber að uppfylla skilyrði •
lánastofnunar um viðskipti .
Hvert skuldabréf má ekki vera hærra en •
25 milljónir .
Til samanburðar má geta þess að há-
markslán Íbúðalánasjóðs á þessum tíma
voru 14,9 milljónir en hækkuðu í 15,9
milljónir þann 12 . apríl 2005 (Félags- og
tryggingamálaráðuneytið, 2005) . Ekki
verður betur séð en að með framkvæmd
þessari sé verið að fara á svig við útlánahá-
mark samkvæmt reglugerðum . Ekki verður
betur séð en Íbúðalánasjóður hafi að hluta
til fjármagnað uppgreiðslur á eigin lánum
með þessum „lánveitingum“ og að nokkru
skapað eigin vanda . Allar innlánsstofnanir
voru aðilar að slíkum lánasamningum, að
Kaupþingi banka hf . undanskildum .
Sigurjón Þ . Árnason fjallaði um aðkomu
viðskiptabankanna að húsnæðislánum hjá
Rannsóknarnefnd um fall bankanna . Eftir-
farandi kemur fram í skýrslunni:
Þegar bankarnir komu inn á húsnæðis-
markaðinn hækkaði húsnæðisverð ört og hægt
var að lána einstaklingum og fjöl skyldum
mun hærri upphæðir . Sigurjón Þ . Árnason,
banka stjóri Landsbanka, segir að húsnæðislán
bankanna hafi verið „tómt rugl“ . Lánin voru
á of lágum vöxtum fyrir bankana og hann sá
ekki hvernig þetta ætti að vera gerlegt: „En
hvað áttirðu að gera? Þegar kerfið er hannað
þannig að ef þú ferð í viðskipti þá ertu læstur
næstu 40 ár . Hvað áttu að gera? Og þú bara
ferð út í vitleysuna líka . Og ég var alltaf hissa
á að Moody‘s sögðu ekki við menn: Eruð
þið klikkaðir? Ég var alltaf að vona að þeir
mundu setja eitthvert vit í galskapinn .“(Páll
Hreinsson, Sigríður Benediktsdóttir og
Tryggvi Gunnarsson, 2010, bls . 64 .)
Áhrif á íbúðamarkað
Til að rannsaka verðbreytingar á íbúða-markaði er rétt að skoða gögn frá
Fasteignaskrá (Þjóðskrá Íslands, e .d .) . Sam-
kvæmt þessari verðskrá og eldri gögnum frá
Þjóðhagsstofnun var verð á íbúðarhúsnæði
í Reykjavík tiltölulega stöðugt frá 1980
til 1990 en þó var verðhækkun í kjölfar
kerfis breytinga á árunum 1983–84 (Þjóð-
hags stofn un, 2001) . Með því að skoða
verð breyt ingar frá 1997 og setja verðið
100 í janúar 1997 sjást verðbreytingar eftir
að verð hefur verið leiðrétt með vísitölu
neysluverðs án húsnæðis til að fá „raun-
verð“ .
Þegar íbúðaverð náði hæstum hæðum
hafði íbúðaverð hækkað um 150–170%
umfram almennt verðlag .
Á myndunum sést að íbúðaverð nær
hæstu hæðum (raunverð) í október 2007
en lækkaði fram í júní 2010 í svipað og